تحقیقات مالی اسلامی

شناسایی و رتبه‌بندی ابزارهای مدیریت ریسک اعتباری در نظام بانکداری با روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره فازی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (ابزارهای مدیریت ریسک اسلامی)

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی صنایع، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه میبد، میبد، ایران

چکیده

بانک‌ها یکی از اصلی‌ترین ارکان نظام اقتصادی هر کشوری به شمار می‌روند و عملکرد صحیح آن‌ها موجب پیشرفت اقتصادی کشور می‌شود. با توجه به افزایش تقاضای تسهیلات بانک‌ها و ریسک موجود در این فعالیـت‌هـا، بررسـی ابزارهـای مدیریت ریسک برای ساماندهی، کنترل و مدیریت ریسک اعتباری بانک‌ها الزامی است. در این پژوهش با بررسی ادبیات موضوع و جمع‌آوری اطلاعات از خبرگان از طریق نمونه‌گیری گلوله برفی، ابزارهای مدیریت ریسک اعتباری در بانک‌ها در قالب 15 ابزار استخراج گردید. سپس با تدوین پرسشنامه و کسب نظرات متخصصین، هشت ابزار نهایی انتخاب و به کمک روش‌های ویکور فازی، تاپسیس فازی و واسپاس فازی رتبه‌بندی شد. به منظور تعیین رتبه‌بندی نهایی ابزارها بر اساس نتایج به دست آمده از روش‌های فازی از دو تکنیک میانگین رتبه‌ها و کپلند استفاده شد. نتایج نشان داد که وثیقه و ضمانت به عنوان مهم‌ترین ابزار در مدیریت ریسک اعتباری به شمار می‌آید. همچنین طراحی نظام تعیین درجه اعتباری و تعیین سقف تسهیلات نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بنابراین بانک‌ها جهت کنترل و مدیریت ریسک اعتباری خود لازم است به این ابزارها توجه ویژه‌ای داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification and ranking of credit risk management tools in banking with fuzzy multi criteria decision-making methods

نویسندگان [English]

  • Abbasali Jafari Nodoushan 1
  • Somayeh Mousavi 1
  • Saba Ghazi Asgari 2
  • Zahra Nafar 2

1 Assistant Professor, Department of Industrial Engineering, Faculty of Engineering, Meybod University, Meybod, Iran

2 MSc student Industrial Engineering, Faculty of Engineering, Meybod University, Meybod, Iran

چکیده [English]

Banks are one of the main pillars of any country's economic system and their proper functioning will lead to the country's economic development. Due to the increasing demand for bank facilities and the risk in these activities, it is necessary to examine the risk management tools to organize, control and manage the credit risk of banks. In this study, by examining the literature and collecting information from experts through snowball sampling, credit risk management tools in banks in the form of 15 tools were extracted. Then, by compiling a questionnaire and obtaining the experts' opinions, eight final tools were selected and ranked using fuzzy Vikor, fuzzy TOPSIS, and fuzzy vaspas methods. In order to determine the final ranking of instruments based on the results obtained from fuzzy methods, two techniques of mean averaging and Copeland were used. The results showed that collateral and guarantee are the most important tools in credit risk management. Also, the design of the credit rating system and the facility ceiling determination are in the next ranks. Therefore, banks need to pay special attention to these tools to control and manage their credit risk.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Banking
  • Credit Risk
  • Fuzzy Vicor
  • Fuzzy Vaspas
  • Fuzzy TOPSIS
  • Copeland Method
مشرف‌جوادی، محمدحسین؛ و قوچی‌فرد، حمزه (1388). ریسک در بانک‌ها و مؤسسات مالی اسلامی (با رویکردی بر ریسک قانونی).  فصلنامه بررسی‌های بازرگانی، 7(38)، 94-107.
شعبانی،احمد؛ و علی، عادل‌رستخیز (1391). تحلیل تطبیقی ریسک در بانکداری متعارف و بانکداری بدون ربا در قالب عقود اسلامی. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 2(3)، 5-36. DOI: 10.30497/ifr.2012.1530
اعوانی، مرضیه؛ کاشیان، عبدالمحمد؛ و عرفانی، علیرضا (1400). تحلیل تجربی ثبات بانکی در بانکداری اسلامی و بانکداری متعارف. دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، 13(26)، 247-278. DOI: 10.30497/ies.2021.75621
ندری، کامران؛ قلیچ، وهاب؛ و میثمی، حسین (1392). نقش نظام بانکداری اسلامی در کاهش زمینه‌های ایجاد بحران‌های مالی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، 10(19)، 9-40.
شعبانی ورنامی، محمد؛ دیده‌خانی، حسین؛ خوزین، علی؛ و نادریان، آرش (1400). طراحی مدل ارزیابی رتبه‌بندی اعتباری اوراق بهادار اسلامی با رویکر شبکه‌های عصبی- فازی تطبیق‌پذیر. فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 12(46)، 198-234.
باقری، محمود؛ فرخانی، هدایت؛ و طباطبایی‌نژاد، محمد (1395). مفهوم‌شناسی تسهیلات سندیکایی و ضرورت آن در نظام حقوقی ایران. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 18(52)، 87-105.
تارخ، محمدجعفر؛ آریانژاد، میربهادرقلی؛ اختیاری، مصطفی؛ و یزدانی، مهدی (1393). مدیریت ریسک اعتباری تحت عدم قطعیت با استفاده از یک روش ویکور فازی. فصلنامه مهندسی صنایع و مدیریت تولید، 25(97)، 15-30.
اختیاری، مصطفی (1391). معرفی یک روش ویکور توسعه یافته برای رتبه‌بندی اعتباری مشتریان بانک‌ها. فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، 9(25)، 161-179.
صفری، سعید؛ ابراهیمی شقاقی، مرضیه؛ و شیخ، محمدجواد (1389). مدیریت ریسک اعتباری مشتریان حقوقی در بانک‌های تجاری با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (رتبه‌بندی اعتباری). فصلنامه پژوهش‌های مدیریت در ایران، 14(56)، 137-164.
جلیلوند، ابوالحسن؛ رستمی نوروزآباد، مجتبی؛ عسکری فیروزجایی، احسان؛ و رحمانیانی، میلاد (1398). پیاده‏‌سازی مدیریت ریسک سازمانی؛ شناسایی، تحلیل و ارزیابی مورد مطالعه: نهاد مالی فعال در بازار سرمایۀ ایران. فصلنامه مدیریت دارایی و تأمین مالی، 7(26)، 1-24.
عینی، آرش (1397). مدیریت بهینه ریسک اعتباری. فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 7(25)، 67-96.
ناجی‌اصفهانی، سیدعلی؛ و رستگار، محمدعلی (1397). برآورد ریسک اعتباری مشتریان با استفاده از تحلیل چند بُعدی ترجیحات (مطالعه موردی: یک بانک تجاری در ایران). فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 12(48)، 143-161.
محمودی، زهره؛ و خیراندیش، مسعود (1396). شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر ریسک اعتباری مشتریان حقوقی از دیدگاه مدیران و کارشناسان بانک ملت حوزه بندرعباس با استفاده از مدل AHP. فصلنامه پژوهشنامه مطالعات راهبردی در علوم انسانی و اسلامی، 2(7)، 59-89.
رضایی، علی؛ جهانشاد، آزیتا؛ و تقی‌نتاج ملکشاه، غلامحسین (1398). شناسایی و رتبه‌بندی چالش‎‌های پیاده‌سازی مدل زیان اعتباری مورد انتظار در بانک‌های ایران با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله‎ مراتبی فازی و ارائه راهکار به‎ کمک روش واسپاس. فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26(105)، 239-254.
عربی، سیدهادی؛ و شاه‌جمالی، مهدیه (1398). رتبه‌بندی ابزارهای مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری بدون ربا با استفاده از تکنیک AHP . فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 8(28)، 7-39.
دموری، داریوش؛ و جاویدان، حمید (1397). بررسی و اولویت‌بندی ابزارهای تأمین مالی اسلامی با استفاده از روش ویکور فازی. فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 23(26)، 69-96.
اسماعیل‌زاده، حسن؛ و افضلی‌گروه، زهرا (1394). استراتژی بهینه تحقق عدالت فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری با استفاده از مدل ترکیبی (مطالعه موردی: شهر بناب). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 3(11)، 25-52.
ورطاهری، مهدی؛ فتاحی، احداله؛ نعمتی، رضا؛ و آدینه‌وند، اسماعیل (1394). تبیین مزیت‌های استفاده از مدل ترکیبی تصمیم‌گیری  WASPASدر مکان‌یابی روستاهای هدف گردشگری (مطالعه موردی روستاهای هدف گردشکری استان لرستان). فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 20(92)، 115- 140.
ذاکرنیا، احسان؛ خواجه‌زاده دزفولی، مهدی؛ و فدایی‌واحد، میثم (1395). اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر انتخاب شیوه تأمین مالی در ایران با استفاده از روش TOPSIS در محیط فازی مبتنی‌بر متغیّرهای کلامی. 7(27)، 53-70.
میرفخرالدینی، سیدحیدر؛ نوربخش، ایمان؛ ربیعی، اکرم؛ و بردبار، محمدامین(1394). ارزیابی و اولویت‌بندی تأمین‌کنندگان با استفاده از روش تلفیقی تاپسیس فازی و برنامه ریزی آرمانی با انتخاب چندگانه (مطالعه موردی: شرکت نفت). فصلنامه تحقیق در عملیات در کاربردهای آن (ریاضی کاربردی)، 12(48)، 61-81.
ابراهیم پورازبری، مصطفی؛ اکبری، محسن؛ عبدالهی، عاطفه؛ و موحدمنش، ویدا (1396). ارائه چارچوبی برای ارزیابی عملکرد مدیران با استفاده از تاپسیس فازی و تحلیل پوششی داده‌های فازی. فصلنامه تحقیق در عملیات در کاربردهای آن (ریاضی کاربردی)، 14(56)، 89-107.
حاجیها، زهره؛ و رجائی، زانیار (1391)، ریسک عدم پرداخت و رابطه آن با نرخ سود تسهیلات اعطایی در بخش‌های مختلف اقتصادی مبتنی‌بر تحلیل پانلی. فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 3(10)، 1-22.
خوانساری، رسول؛ و وهاب، قلیج (1394)، اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر تحقق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در نظام بانکی با استفاده از روش تاپسیس فازی. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 5(9)، 89-118. DOI: 10.30497/ifr.2015.1793
خمویی، فرشید؛ شکرالله تبارآکتیج، معظمه؛ موذنی، بهرام؛ و صحت، سعید (1397). استفاده از مدل تلفیقی تحلیل پوششی داده‌ها- تصمیم‌گیری چندشاخصه در ارزیابی کارایی نسبی و رتبه‌بندی شرکت‌های بیمه در ایران. فصلنامه پژوهشنامه بیمه، 33(130)، 22-1.
نظرپور، محمدنقی؛ و رضایی، علی (1392). مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی با رویکرد بررسی عقود و الگوی پرداخت تسهیلات. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 2(4)، 123-156. DOI: 10.30497/ifr.2013.1645
عباسیان، عزت‌اله؛ فلاحی، سامان؛ و رحمانی عبدالصمد (1395). اثر تنوع‌بخشی در پرتفوی تسهیلات بر ریسک اعتباری بانک‌ها. فصلنامه تحقیقات مالی، 18(68)، 149-166. DOI: 10.22059/jfr.2016.52458
بزرگ‌اصل، موسی؛ اکبری، ماسوله؛ محقق‌نیا، محمدجواد؛ و تقوی‌فرد، محمدتقی (1396). بررسی اثر تنوع‌گرایی دارایی و تسهیلات بانک‌ها بر بازده بانکی (مورد مطالعه: بانک‌های خصوصی در ایران).فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 8(30)، 112-201.
رستم‌زاده، پرویز؛ شهنازی، روح‌الله؛ و نیسانی، محمدصادق ( 1397 ). شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک اعتباری در صنعت بانکداری ایران با استفاده از آزمون استرس. تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 8(32)، 91-128.
رستمی، محمدرضا؛ نبی‌زاده، احمد؛ و شاهی، زهرا ( 1397 ). بررسی عوامل مؤثر بر ریسک اعتباری بانک‌های تجاری ایران با تأکید بر عوامل خاص بانکی و کلان اقتصادی. فصلنامه مدیریت دارایی و تأمین مالی، 6 (23)، 79-92.
معصومی‌نیا، غلامعلی (1385). بررسی فقهی ابزارهای مشتقه. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 3(6)، 153-188. 
حق‌شناس، علی؛ عبدالرحیمیان، محمدحسین؛ و رامتین، حمیده (1397). قرارداد اختیار معامله از منظر فقه اسلامی. فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 7(23)، 31-43.
محقق‌نیا، محمدجواد؛ دهقان دهنوی، محمدعلی؛ و بائی، محیا ( 1398 ). تأثیر عوامل درونی و بیرونی صنعت بانکداری بر ریسک اعتباری بانک‌ها در ایران. فصلنامه اقتصاد مالی، 13(46)، 127-144.
موسویان، سیدعباس، و موسوی بیوکی، سیدمحمد‌مهدی (1388)، مدیریت ریسک اعتباری در بانکدار اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 8(33)، 95-126.
میرزایی، حسین؛ فلیحی، نعمت؛ و مشهدی یان‌ملکی، محمدرضا ( 1391 ). تأثیر نااطمینانی متغیّرهای کلان اقتصادی ( نرخ ارز و تورم ) بر روی ریسک اعتباری مشتریان حقوقی بانک تجارت. فصلنامه اقتصاد مالی، 6(18)، 113-137.
 
Al-Wesabi, H. A., & Ahmad, N. H. (2013). Credit Risk of Islamic Banks in GCC Countries. International Journal of Banking and Finance, 10(2), 95-112.
Arabic, S; H; & Shahjamali, M; (1398). Ranking of Credit Risk Management Tools in Interest-free Banking using AHP Technique. Quarterly Journal of Islamic Economics and Banking Quarterly, 8 (28), 7-39 (In Persian).
Awani, M; Kashian, A, M; & Erfani, A, R: (1400). Empirical Analysis of Banking Stability in Islamic Banking and Conventional Banking.
Bi-Quarterly Journal of Islamic Economics Studies, 13 (26), 247-278. DOI: 10.30497 / ies.2021.75621 (In Persian).
Bagheri, M; Farkhani, H; & Tabatabai Nejad, M: (2015). Conceptualization of Trade Union Facilities and its Necessity in the Iranian Legal System. Journal of Public Law Research, 18 (52), 87-105 (In Persian).
Chamberlain, T., Hidayat, S., & Khokhar, A. R. (2020). Credit Risk in Islamic Banking: Evidence from the GCC. Journal of Islamic Accounting and Business Research.
Demori, D; & Javidan, H; (1397). Investigating and Prioritizing Islamic Financing Instruments using Fuzzy Vikor Method. Quarterly Journal of Islamic Economics and Banking Quarterly, 23 (26), 69-96 (In Persian).
Ebrahim Pourazbari, M; Akbari, M; Abdullahi, A; & Movahedmanesh, V; (1396). Provide a framework for Evaluating Managers' Performance using Fuzzy TOPSIS and Fuzzy data Envelopment Analysis. Quarterly Journal of Operations Research in its Applications (Applied Mathematics), 14 (56), 89-107 (In Persian).
Ekhtiari, M: (1391). Introducing a Victor Method for Credit Rating of Bank Customers. Quarterly Journal of Industrial Management Studies, 9 (25), 161-179 (In Persian).
Eini, A; (1397). Optimal Credit Risk Management. Quarterly Journal Islamic Economics and Banking, 7 (25), 67-96 (In Persian).
Hajiha, Z; & Rajaei, Z; (2012), Non-payment Risk and its Relationship with the Interest Rate of Facilities Granted in Different Economic Sectors Based on Panel Analysis. Quarterly Journal of Financial Engineering and Securities Management, 3 (10), 1-22 (In Persian).
Hachem, B., & Sujud, H. (2018). Islamic Versus Conventional Banks in Lebanon: an Empirical Study of Credit Risk Management. International Journal of Economics and Finance, 10(8), 1-53.
Hassan, M. K., Khan, A., & Paltrinieri, A. (2019). Liquidity Risk, Credit Risk and Stability in Islamic and Conventional Banks. Research in International Business and Finance, 48, 17-31.
Ismailzadeh, H; & Afzali Group, Z (1394). Optimal Strategy for Achieving Spatial Justice in the Distribution of Population and Urban Services using a Hybrid Model (Case study: Bonab city). Quarterly Journal of Urban Planning Studies, 3 (11), 25-52 (In Persian).
Jalilund, A; Rostami Norouzabad, M; Askari Firoozjaei, E; & Rahmaniani, M: (1398). Implementation of Organizational Risk Management; Identification, Analysis and Evaluation of the Study: Financial Institution Active in the Iranian Capital Market. Quarterly Journal of Asset Management and Financing, 7 (26), 1-24 (In Persian).
Khansari, R; & Wahab, Q; (2015), Prioritization of Effective Factors on the Realization of General Policies of Resistance Economy in the Banking System Using Fuzzy TOPSIS Method. Bi-Quarterly Journal of Islamic Financial Research, 5 (9), 89-118. DOI: 10.30497 / ifr.2015.1793 (In Persian).
Mahmoodi, Z; & Khairandish, M; (1396). Identifying and Ranking the Factors Affecting the Credit Risk of Legal Clients from the Perspective of Managers and Experts of Bank Mellat in Bandar Abbas using the AHP model. Quarterly Journal Strategic Studies in Humanities and Islamic Sciences, 2 (7), 59-89 (In Persian).
Misman, F. N., Bhatti, I., Lou, W., Samsudin, S., & Abd Rahman, N. H. (2015). Islamic Banks Credit Risk: a Panel Study. Procedia Economics and Finance, 31, 75-82.
Mirfakhreddin, S, H; Noor, F; Rabiee, A; & Bordbar, M, A; (1394). Evaluation and Prioritization of Suppliers Using the Combined Method of Fuzzy TOPSIS and ideal multiple-choice planning (Case study: Oil Company). Quarterly Journal of Operations Research in its Applications (Applied Mathematics), 12 (48), 61-81 (In Persian).
Moazameh, S; Khamouei, F; Moazani, B; & Sehat, S; (1397). Using the Integrated Data Envelopment Analysis Model - Multi-Indicator Decision Making in Evaluating the Relative Efficiency and Ranking of Insurance Companies in Iran. Quarterly Journal of Insurance Research, 33 (130), 22-1 (In Persian).
Musharraf Javadi, M, H; & Ghochifard, H. (1388). Risk in Islamic Banks and Financial Institutions (with an Approach to Legal Risk). Quarterly Journal of Business Studies, 7 (38), 94-107 (In Persian).
Nadri, K; Wahab, Q: & Meysamy, H (1392). The Role of Islamic Banking System in Reducing the Grounds for Creating Financial Crises. Bi-Quarterly Journal of Iranian Economic Research, 10 (19), 9-40 (In Persian).
Najisfahani, S, A; & Rastegar, M, A; (1397). Estimating Credit Risk of Customers Using Multidimensional Preference Analysis (Case Study: A Commercial Bank in Iran). Economic Modeling Quarterly, 12 (48), 143-161 (In Persian).
Nazarpour, M, N; & Rezaei, A; (2013). Credit Risk Management in Islamic Banking with Roy (In Persian).
Rezaei, A; Jahanshad, A; & Taqiyantaj Malikshah, G, H; (1398). Identify and Rank the Challenges of Implementing the Expected Credit Loss Model in Iranian Banks using fuzzy Hierarchical Analysis Technique and Provide a Solution using the VASPAS Method. Quarterly Journal of Accounting and Auditing Reviews, 26 (105), 239-254 (In Persian).
Shabani, A; & Adel Rastakhiz, A: (1391). Comparative Risk Analysis in Conventional Banking and Interest-free Banking in the form of Islamic Contracts. Bi-Quarterly Journal of Islamic Financial Research, 2 (3), 5-36. DOI: 10.30497 / ifr.2012.1530 (In Persian).
Shabani Vernami, M; Didekhani, H; Khozin, A; & Naderian, A: (1400). Designing a Credit Rating Evaluation Model for Islamic Securities with an Adaptive Neural-Fuzzy Network Approach. Quarterly Journal of Financial Engineering and Securities Management, 12 (46), 198-234 (In Persian).
Safari, S; Ebrahimi Shaghaghi, M; & Sheikh, M, J: (1389). Credit Risk Management of Legal Clients in Commercial Banks with Data Envelopment Analysis Approach (Credit Rating). Journal of Management Research in Iran, 14 (56), 137-164 (In Persian).
Tarokh, M, J: & Arianjad, M, G; Ekhtiari, M; & Yazdani, M: (1393). Credit Risk Management under Uncertainty Using a Fuzzy Victor Method. Quarterly Journal of Industrial Engineering and Production Management, 25 (97), 15-30 (In Persian).
Wang, Y. M., Elhag, T. M., & Hua, Z. (2006). A Modified Fuzzy Logarithmic Least Squares Method for Fuzzy Analytic Hierarchy Process. Fuzzy Sets and Systems, 157(23), 3055-3071.
Vartaheri, M; Fatahi, A; Nemati, R; & Adinehvand, I; (1394). Explaining the Advantages of using the Combined WASPAS Decision-Making Model in Locating Tourism Target Villages (Case Study of Tourism Target Villages in Lorestan Province). Quarterly Journal of Spatial Planning and Planning, 20 (92), 115-140 (In Persian).
Yudatama, U., & Sarno, R. (2015). Evaluation Maturity Index and Risk Management for it Governance Using Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS (Case Study Bank XYZ). In 2015 International Seminar on Intelligent Technology and Its Applications (ISITIA) (pp. 323-328). IEEE.
Zakernia, E; Khajehzadeh Dezfuli, M; Fadaeivahed, M; (1395). Prioritization of factors Affecting the Choice of Financing Method in Iran using TOPSIS Method in a Fuzzy Environment Based on Verbal Variables. 7 (27), 53-70 (In Persian).
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20
اردیبهشت 1400
صفحه 713-756
  • تاریخ دریافت: 03 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 26 تیر 1400
  • تاریخ پذیرش: 13 شهریور 1400