تحقیقات مالی اسلامی
فرآیند بررسی و پذیرش مقاله
مقدمه
نشریات علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، با رسالت انتخاب و انتشار باکیفیت‌ترین پژوهش‌ها در حوزه‌های مربوطه فعالیت میکنند. به‌منظور تحقق این هدف، فرآیند بررسی و انتشار مقاله‌ها باید دقیق و با رویکردی بی‌طرفانه انجام گیرد. تنظیم و تعریف فرآیند ارزیابی برای دستیابی به هدف اعتمادسازی در فرآیند بررسی و انتشار طراحی شده است.
از نویسند(گان) درخواست میشود، ضمن مطالعه دقیق، هرگونه پرسشی را با سردبیر نشریه از طریق آدرس پست الکترونیک یا لینک تماس با در وبگاه نشریه مطرح کنند.
1. توصیه‌هایی قبل از ارسال مقاله
- بررسی اهداف و چشم‌انداز نشریه و تناسب آن با مقاله.
- رعایت «دستورالعمل و شیوه‌نامه نگارش و ارسال مقاله» نشریات علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. که در ادامه خواهد آمد.
- رعایت منشور اخلاقی نشریات علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
- توجه به شاخصها ارزیابی مقاله و پاسخ دقیق به سؤالات و نظرات سردبیر/ داور(ان). که در ادامه خواهد آمد.
2. فرآیند ارزیابی مقاله
- ثبت‌نام در سامانه نشریه و ارسال مقاله؛ توسط نویسنده مسئول مقاله.
- بررسی ظاهری مقاله، فایل‌ها و مستندات و ارسال مقاله در سامانه‌های مشابهت؛ توسط مدیر داخلی.
- بررسی اولیه مقاله 4 حوزه «اصالت»، «ارتباطات موضوعی با فعالیت نشریه» و «کیفیت فنی» و نهایتاً رد مقاله یا تعیین داور؛ توسط سردبیر با همکاری و نظارت اعضای هیأت تحریریه.
- ارزیابی مقاله در 2 حوزه «اصالت»، «کیفیت فنی» ؛ توسط داور(ان). اغلب هر مقاله برای 2 تا 4 داور ارسال میشود.
- پیگیری داوری مقاله‌ها؛ توسط مدیر داخلی با همکاری و نظارت سردبیر.
- رد یا پذیرش مقاله؛ توسط سردبیر با همکاری و نظارت اعضای هیأت تحریریه.
- اعلام رد، اصلاح و پذیرش به نویسنده؛ توسط مدیر داخلی.
3. شاخص‌های ارزیابی مقاله
- داشتن نوآوری و به‌روز بودن.
- سطح علمی و عمق دانش تخصصی.
- کاربردی بودن و اثربخشی مقاله در جامعه علمی.
- تمرکز و حفظ یکپارچگی موضوع و توزیع، پردازش و دسته‌بندی مطالب.
- ارتباط منطقی چکیده، مقدمه، متن، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری؛
- اتقان و انسجام مطالب و پرهیز از مباحث حاشیه‌ای؛
- استفاده مطلوب از منابع اصلی و جدید و گستردگی آن؛
- رعایت اصول ویراستاری علمی و به‌کارگیری مناسب اصطلاحات.
تذکر:
مقاله‌ها با هر یک از شاخصها در 6 سطح «عالی»، «خیلی خوب»، «خوب»، «متوسط» و «ضعیف» و «خیلی ضعیف» بررسی می‌شوند؛ در نهایت با توجه به نظر داوران و بررسی هیأت تحریریه نتیجه فرآیند ارزیابی نهایی خواهد شد.
4. نتایج فرآیند ارزیابی مقاله
- عدم پذیرش.
- پذیرش مشروط پس از انجام اصلاحات جزئی؛ در این وضعیت پس از انجام اصلاحات، کنترل و بررسی نهایی توسط سردبیر انجام میشود.
- پذیرش مشروط پس از انجام اصلاحات کلی؛ در این وضعیت پس از انجام اصلاحات، مقاله برای داور(ان) قبلی ارسال میشود.
- پذیرش نهایی؛ پس از بررسی نهایی مقاله توسط داور(ان)، پذیرش اولیه توسط سردبیر و پذیرش نهایی در جلسه هیأت تحریریه انجام میشود.
5. دلایل رد مقاله
- «رد مقاله به دلیل وجود مقاله مشابه و تخلفات پژوهشی»؛ عدم توجه به حقوق و مالکیت فکری و معنوی پژوهشگران موجب رد مقاله میشود.
- «رد مقاله به دلیل عدم‌رعایت شرایط و ضوابط نشریه»؛ ارسال مقاله بدون در نظر گرفتن دستورالعمل و شیوه‌نامه نگارش و ارسال مقاله دانشگاه موجب رد مقاله میشود.
- «رد مقاله به دلیل عدم‌تناسب با محتوای نشریه»؛ ارسال مقاله خارج از موضوعات فعالیت -محورهای تخصصی- نشریه موجب رد مقاله میشود.
- «رد پذیرش براساس نظر سردبیر/ داور(ان)»؛ عدم کسب امتیاز در شاخص‌های ارزیابی موجب رد مقاله میشود.
6. راهکارهایی برای ارسال مجدد مقاله
چنانچه نویسنده نسبت به دلایل رد مقاله اعتراض داشته و یا امکان اصلاح مقاله را متناسب با نظر داوران و سردبیر را دارد، ابتدا مراتب درخواست خود را با توجه به موضوعات ذیل به سردبیر از طریق نشانی پست الکترونیک نشریه همراه با فایل اصلاحی مقاله با تغییرات برجسته ارسال نماید، در صورت موافقت دسترسی به پروفایل مقاله در سامانه نشریه باز خواهد شد که پس از آن می‌بایست فایل اصلاحی با تغییرات برجسته در سامانه نشریه بارگزاری گردد:
- درخواست بررسی و بازنگری نظر سردبیر/ داور(ان).
- درخواست بررسی صلاحیت داور(ان)
- درخواست بررسی تضاد منافع از داور(ان).
7. سیاست‌ها و راهنماهای داوری
نشریه علمی تحقیقات مالی اسلامی که به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام منتشر میشود؛ متعهد به اجرای داوری دوسوپنهان (Double-Blind Peer Review) بر اساس راهنماهای کمیته بینالمللی اخلاق نشر و "توصیه‌های ICMJE در خصوص اجرا، گزارش، ویرایش، و نشر فعالیت های علمی در مجلات پزشکی" در روند داوری خود است. جهت مطالعه این راهنماها و سیاست‌ها به این لینک مراجعه نمایید.
8. استانداردهای دبیران و نویسندگان
نشریه علمی تحقیقات مالی اسلامی که به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام منتشر میشود؛ متعهد به اجرا و پیروی از استانداردهای بینالمللی برای دبیران بر مبنای بیانیه‌های کمیته بینالمللی اخلاق نشر است. این استانداردها برای روند انتشار و داوری نشریات طراحی شده است و همچنین نشان دهنده راهکارها و راه‌حل‌ها هنگام بروز تعارض است. جهت اطلاعات بیشتر می‌توانید به این لینک مراجعه نمایید.
9. فرآیند همترازخوانی
تصمیم به انتشار یک مقاله، منوط به ارزیابی سردبیری و همترازخوانی است. تمامی مقاله‌ها در ابتدا توسط هیأت تحریریه که از دو یا چند عضو تیم سردبیری تشکیل شده است، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. قصد اصلی از این کار، تصمیم‌گیری در این مورد است که چه مقاله‌ای برای همترازخوانی ارسال شود و یا اگر مقاله‌هایی برای همترازخوانی ارسال نمی‌شوند، سریعاً تکلیفشان مشخص شود.
سرمقاله‌ها و نامه‌ها ممکن است در این مرحله پذیرفته بشوند ولی در سایر موارد، یا مقاله رد میشود و یا برای همترازخوانی ارسال می‌گردد. مقاله‌هایی که فاقد استانداردهای اولیه[1] باشند و یا با وجود مثبت بودن همترازخوانی، باز هم به چاپ نرسند (مثلاً به خاطر کافی نبودن ایده‌های جدید[2] و یا ابهام در سنخیت با مبحث مورد نظر[3])، ممکن است در این مرحله پذیرفته نشده و به نویسندگان آن مقاله‌ها مرجوع شوند تا در صورت تمایل به چاپ مقالهی خود در جای دیگر، تأخیری در کارشان پیش نیاید. گاه پیش می‌آید که مقاله‌ای را برای بازبینی به نویسنده‌اش عودت می‌دهند تا سردبیران بتوانند در خصوص تأیید ارسال آن مقاله برای داوری بهتر تصمیم بگیرند. از مرحله‌ی فرآیند داوری به بعد، نویسندگان می‌توانند پس از گذشت یک الی دو هفته از زمان ارائه مقاله، منتظر اعلام تصمیم داوران باشند.
نسخه دستنویس[4] مقاله‌هایی که وارد فرآیند داوری می‌شوند، توسط اعضای یک هیأت تخصصی[5] بینالمللی مورد داوری قرار می‌گیرند. تمامی این مقاله‌ها توسط دو یا چند نفر مورد همترازخوانی دوسویه قرار می‌گیرند و نظارت بر کار ایشان بر عهدهی ویراستار بخش[6] و سرویراستار مجله است. همه گونه اقدامات لازم به عمل می‌آید تا طی فرآیند داوری هویت نویسنده مخفی بماند، ولی این دیگر بر عهدهی خود نویسندگان است که دقت کنند تا هویت خود را در جزئیات پیشچاپ[7] و یا در جای دیگر آشکار نکنند. نویسندگانی که هویت خود را در نسخه دستنویس مقاله‌شان آشکار میکنند، ما را به این تلقی می‌رسانند که مشکلی با افشای نام خود ندارند و از این‌رو داوری مقاله آنها به‌صورت یک‌سویه خواهد بود (یعنی نویسنده مقاله از هویت داوران مطلع نخواهد شد).
هدف ما این است که پس از اتمام داوری مقاله، در عرض چهار هفته فرآیند تصمیم‌گیری را نهایی کنیم؛ اگرچه، گاهی تأخیرهایی پیش می‌آید و بهتر است که نویسندگان پس از تحویل مقاله خود، تا شش هفته صبر کنند و با دفتر مجله تماس نگیرند. تصمیم نهایی در خصوص پذیرش مقاله، بر عهده سردبیر است. روال داوری مقاله‌های مجله را می‌توانید در اینجا ملاحظه فرمایید.
داوران مقاله‌ها مهم‌ترین افرادی هستند که در تبدیل نشریه به‌عنوان نشریه‌ای که مقاله‌های آن مورد همترازخوانی (با داوری دوسویه) قرار گرفته، سهم دارند؛ از این افراد مؤکداً خواسته شده است که به هیچ عنوان هویت خود را افشا نکنند.
اگر داور احساس کند که مقاله ارائه شده فاقد صلاحیت فنی است و یا او خود قادر نیست داوری مقاله را در وقت مقرر به انجام برساند و یا آن مقاله دارای تضاد منافع است، بلافاصله باید از داوری آن امتناع کند.
همه مقاله‌های دریافت شده باید محرمانه تلقی شوند؛ تمامی پیشنهادات ارسالی از سوی افراد خارج از نشریه باید به تایید هیأت تحریریه برسد.
هیچکدام از داوران نباید مقاله‌ای را که برای داوری به او تحویل داده شده است به صلاحدید خودش تحویل داور دیگری بدهد؛ از پذیرش چنین مقاله‌ای بی‌درنگ باید امتناع شود.
داوران مبنای فرایند کیفی کار تلقی می‌شوند و باید اطمینان حاصل کنند که مقاله‌های منتشرشده از کیفیت بالایی برخوردار بوده و دست اول باشند. اگر داور مطلع شود که مقاله تحویل شده به او در انتشارات دیگری در حال داوری است، باید سردبیر را در جریان امر قرار دهد.
برای تجزیه و تحلیل مقاله‌ها قوانین سفت و سختی وجود ندارد؛ این کار را می‌توان مورد به مورد و با در نظر گرفتن ارزش، کیفیت، و اصالت مقالهی ارائه شده انجام داد.
در انجام داوری‌ها عموماً به موارد زیر توجه میشود:
- ساختار مقاله ارائه شده و تناسب آن با رهنمودهای نویسنده؛
- نیّت و مقصود از نوشتن مقاله؛
- روش به‌کارگیری از گذار از یک موضوع به موضوعی دیگر؛
- مقدمه ارائه شده و نتیجه‌گیری/پیشنهادهای مطرح شده؛
- منابع ارائهشده برای مستندسازی محتوای مقاله؛
- دستور زبان، سجاوندی، و املای درست؛
- مسائل مرتبط با سرقت ادبی؛
- متناسب بودن مقاله با نیاز مطرح شده.
در پذیرش یا رد یک مقاله بر اساس اظهارنظر داور تصمیم‌گیری میشود و آنها عنصر اصلی فرایند همترازخوانی محسوب می‌شوند. ما از همهی داوران درخواست میشود تا مقاله تحویلگرفته را بهطور کامل و با جزئیات مورد داوری قرار دهند و اظهارنظرهای مرتبط با داوری را بدون هیچ‌سوگیری اعلام کنند تا موجب رشد کیفیت مجلات شود.
10. راهنمایی‌هایی برای داوران همترازخوان
نسخه دستنویس تمامی مقاله‌ها به‌صورت دوسویه مورد داوری قرار می‌گیرند. در نشریه، ما به این اعتقاد داریم که همترازخوانی مقاله‌ها، اساس صیانت از کیفیت و شرافت در پژوهش‌های علمی و دانشگاهی است.
شما به‌عنوان داور به ویراستاران (شامل ویراستار بخش و سرویراستار) مشورت‌های لازم را میدهید تا آنها تصمیم نهایی را (با یاری یک کمیتهی ویرایش‌کنندهی کل مقاله‌های پژوهشی و بخش عمدهای از مقاله‌های تحلیلی) اتخاذ کنند. ما شما را از تصمیم خود مطلع می‌سازیم. حتی اگر مقاله‌ای را نپذیریم، تمایل داریم نظرات سازندهای را به نویسندهی مقاله ارائه دهیم تا شاید او را در بهبود آن مقاله یاری کنیم.
تمامی نسخه‌های دست‌نویسی که هنوز به چاپ نرسیدهاند، اسناد محرمانه محسوب می‌شوند. چنانچه شما از طرف ما دعوت شده باشید تا مقاله‌ای را موردداوری قرار دهید، لطفاً در مورد آن با همکار خود صحبت نکنید. هنگامی که شما دعوتنامهای را برای انجام همترازخوانی دریافت می‌کنید، بایستی فرم انجام داوری را که از سوی مجله ارسال میشود، پر کنید. شما باید تلاش کنید تا به هر دعوتنامهای که راجع به انجام همترازخوانی دریافت می‌کنید، پاسخ دهید. اگر احساس می‌کنید مقاله موردنظر خارج از حیطه تخصص شماست و یا وقت کافی برای داوری آن مقاله را در اختیار ندارید، بلافاصله دفتر نشریه را در جریان امر قرار دهید تا آنها بتوانند از داور دیگری دعوت به عمل بیاورند. در این مرحله می‌توانید یکی از همکاران واجد شرایط خودتان را به جای خودتان معرفی کنید. ضمناً فراموش نکنید که اگر نسخه دستنویس مقاله نویسندهای نزد داورانی که هنوز به درخواست همترازخوانی پاسخ ندادهاند باقی مانده باشد، این امر موجب میشود نتیجه تصمیم ما به‌موقع به‌دست آن نویسنده نرسد.
لطفاً بخش "اهداف و چشم‌اندازها" و "راهنمای نویسندگان" را به‌دقت مطالعه نمایید. باید دقت کافی به عمل آید تا مشخص شود مقاله تحویلشده به مجله متناسبت مجله هست یا خیر. اهداف و چشم‌اندازهای نشریه را می‌توانید در فهرست راهنما و صفحات مربوط به "اطلاعات نشریه" ملاحظه کنید.
ویژگی اساسی هر داوری این است که مفید و سازنده باشد و ما از داوران درخواست می‌کنیم که اظهارنظرهایشان را صریح و در عین حال محترمانه به اطلاع نویسنده برسانند. همترازخوانها باید ارزیابی نقادانه‌ای را که مبتنی‌بر شواهد علمی باشد، در جامع‌ترین شکل ممکن در خصوص مقاله ارائه دهند. مقتضی است که داوران، پیشنهادشان در مورد نسخه دستنویس مقاله را جهت تصمیم‌گیری سرویراستار به او ارائه دهند. شما باید در گزارش خود، به پرسش‌هایی که نشریه در کاربرگ داوری مطرح کرده، پاسخ‌های مشروحی بدهید. اگر معتقد هستید که مقاله پیش از آنکه پذیرفته شود نیاز به بازبینی دارد، پس لطفاً پیشنهادهای خود را در خصوص نحوهی بهبود کیفیت مقاله ارائه دهید. به همین ترتیب، اگر احساس می‌کنید که مقاله‌ای فاقد کیفیت لازم است و امیدی نیست که در حدی بهبود یابد که قابل چاپ شود، پس باید پیشنهاد رد آن مقاله را بدهید. همچنین موارد زیر را نیز باید رعایت کنید:
- مطالب خود را روشن بنویسید تا افراد غیرانگلیسی زبان نیز آن را متوجه شوند.
- از بیان واژگان مغلق و غیرمعمول خودداری کنید؛ مخصوصاً از واژگانی استفاده نکنید که حتی انگلیسی زبانان را نیز سردرگم کند.
- هنگامی‌که می‌خواهید در مورد خاصی اظهار نظر کنید، نکته‌های خود را شماره‌گذاری کرده و محل آن نکته‌ها را با ذکر شمارهی صفحه و سطر مورد نظر در نسخه دستنویس خود مشخص کنید.
- اگر از شما خواسته‌اند که فقط در مورد بخش‌ها یا جنبه‌های خاصی از نسخه دستنویس اظهارنظر کنید، باید دقیقاً مشخص کنید که این موارد کدامند.
- با اثر نویسنده به‌گونه‌ای برخورد کنید که انتظار دارید بقیه با اثر شما آن برخورد را داشته باشند.
«برگهی امتیازدهی داور» را فقط دبیران رؤیت میکنند و نظرات داوران را نویسندگان مقاله نیز ملاحظه میکنند. همچنین باید مشخص کنید که نسخه دستنویس مقاله از لحاظ دستوری، نقطه‌گذاری و املایی نیاز به اصلاحات دارد یا نه (و این کار باید بی‌درنگ انجام پذیرد).
11. حفظ حریم خصوصی و امانتداری
(تهیه شده بر اساس "توصیه‌های ICMJE در خصوص اجرا، گزارشدهی، ویرایش، و نشر فعالیت‌های علمی در نشریات پزشکی")
در نشریه، نسخه دستنویس مقاله‌ها باید با رعایت کامل امانتداری، مورد داوری قرار گیرند. نویسنده‌ها هنگامی که نسخه دستنویس مقالهی خود را برای داوری ارائه می‌دهند، به سردبیران اعتماد کرده و نتیجه فعالیت‌های علمی و تلاش‌های خلاقانه خود را که اعتبار و شغلشان در گرو آن است، در اختیار آنان قرار می‌دهند. افشای جزئیات محرمانه مقاله‌ها در طی داوری نسخه دستنویس آنها، ناقض حقوق نویسنده است. داوران نیز به نوبهی خود از حق امانتداری برخوردار هستند که باید از سوی سردبیر رعایت شود. اگر ادعایی نسبت به عدم صداقت یا تقلب وجود داشته باشد، امانتداری را می‌توان نقض کرد و اگر غیر از این باشد، باید آن را محترم شمرد. سردبیران نباید اطلاعات مربوط به نسخه دستنویس (شامل زمان دریافت، محتوا، وضعیت فرایند داوری، اظهارنظرهای داوران، و یا وضعیت نهایی مقاله) را به افرادی غیر از نویسندگان و داوران افشا کنند. این شامل تقاضا برای استفاده از این مطالب در روندهای قانونی هم میشود.
سردبیران باید این مسأله را برای داوران روشن کنند که نسخه‌های دستنویس مقاله‌هایی که برای آنان ارسال میکنند در زمرهی مکاتبات مصونازافشا[8] و جزو دارایی‌های شخصی نویسنده محسوب می‌شوند. بنابراین داوران و اعضای هیأت تحریریه باید به حقوق نویسنده احترام گذاشته و پیش از انتشار نسخهی دستنویس، در مورد اثر نویسنده بهطور علنی صحبت نکرده و از مطالب آن به نفع شخصی بهرهبرداری نکنند. داوران مجاز نیستند که از نسخه دستنویس مقاله‌ها برای خود رونوشت نگه داشته و یا آن را در اختیار افراد دیگر قرار دهند، مگر این که با اجازهی سردبیر باشد. داوران پس از تحویل کار خود، باید رونوشت‌های اضافی نسخه‌های دستنویس را یا معدوم کنند و یا تحویل دهند. دبیران نباید رونوشت نسخه‌های عودت داده شده را پیش خودشان نگه دارند. اظهارنظرهای داوران نباید منتشر شده یا اینکه بدون اجازهی داور، نویسنده، و سردبیر به بیرون درز پیدا کند.
12. رهنمودها و نمودارهای COPE
نشریه متعهد می‌گردد تا در فرآیند و مسائل مربوط به داوری و انتشار مقاله‌ها پایبند رهنمودها و نمودارهای کمیتهی اخلاق نشر بوده و آنها را بهکار بندد. برای کسب اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید.
13. استانداردهای بینالمللی برای نویسندگان و سردبیران
نشریه متعهد می‌گردد که در طراحی و هدایت فرآیند داوری و انتشار نشریه و نحوهی برخورد با مسائل مرتبط با آن، از "استانداردهای بینالمللی برای نویسندگان و سردبیران" که توسط "کمیته اخلاق نشر" تدوین شده است، پیروی کرده و آنها را بهکار ببندد. استانداردهای بینالمللی نویسندگان و داوران را در اینجا می‌توانید ملاحظه کنید.
14. تضاد منافع در فرایند داوری
اگرچه ما همترازخوانی دوسویه را بهکار می‌بندیم، با این حال دنیای امور پژوهشی گسترهی کوچکی دارد. بدین معنی که بسیاری از داوران ممکن است نویسندهای را به دلیل آشنایی با آثارش شناسایی کنند. شما یقیناً می‌توانید ارزشیابی منصفانه‌ای را در قبال مقاله‌ای که توسط یک دوست یا رقیبش نوشته شده ارائه دهید، ولی:
- اگر تضاد منافع بسیار چشم‌گیر باشد، باید این موضوع را با سردبیر در میان بگذارید.
- اگر تضاد منافع موجب شود به طور جدی سوگیری مثبت یا منفی داشته باشید، پس بهتر است درخواست برای داوری را نپذیرید.
- در همه حال از قضاوت و انتقادهای شخصی بپرهیزید و صرفاً مقاله را قضاوت کنید. به احتمال قوی این کار مورد استقبال نویسنده قرار میگیرد و او را به انجام کارهای بهتر سوق می‌دهد.
- هر سردبیری از صداقت در بیان تضاد منافع قدردانی میکند، حتی اگر این امر موجب شود که به دنبال یک داور جایگزین بگردد.
اگر در خصوص تضاد منافع یا نسبت به مسائل اخلاقی مقاله نگرانی دارید، لطفاً موضوع را با ایمیل رسمی نشریه به هیأت تحریریه اطلاع دهید.