تحلیل حقوقی سهام خزانه در بازار سرمایه ایران با تکیه بر ماهیت سهام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بازار سرمایه اسلامی)

نویسنده

پژوهشگر مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، تهران، ایران

چکیده

مطابق ماده 198 لایحه اصلاحی قانون تجارت، خرید سهم توسط همان شرکت ممنوع است. به‌موجب بند (ب) ماده 28 «قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب 01/02/1394» عموم این ممنوعیت، مورد تخصیص واقع شده و در مورد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و بازارهای خارج از بورس، با رعایت شرایطی تحت عنوان «سهام خزانه» پذیرفته شده است. اگرچه قانون‌گذار، «سهام خزانه» را (بدون ذکر تعریفی از آن) پذیرفته، اما این پدیده با چالش­های اساسی حقوقی و قانونی مواجه است. مسأله اصلی بحث، در تحلیل ماهیت سهام و نسبت سهم با شرکت است؛ زیرا در «سهام خزانه»، شرکت، طرف معامله با سهامدار قرار می­گیرد. به‌نظر می­رسد فقط با عین دانستن سهم می­توان سهام خزانه را توجیه نمود و سایر دیدگاه­ها از توجیه آن ناتوانند. در این مقاله با روش تحلیلی توصیفی دیدگاه­های مختلف راجع به ماهیت سهام را بررسی نموده و اثر آن در تحلیل سهام خزانه را ملاحظه کرده و براساس آن ویژگی‌های سهام خزانه
را برشمرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal Analysis of Treasury Shares in Iran’s Capital Market with Emphasis on the Nature of Shares

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohammad Aminzadeh

Researcher at the Center for Research, Development and Islamic Studies of the Securities & Exchange Organization, Tehran, Iran

چکیده [English]

The practice of purchasing shares by the same company is forbidden according to Article 198 of the amended Commercial Code. Pursuant to Article 28 (par. B) of the Act on Removing Barriers to Competitive Production and Improving Financial System of the State passed in April 21st, 2015, the generality of the above-mentioned prohibition was repealed and hence this practice has been legalized under the name of “Treasury Shares” for the companies listed on the Stock Exchange or OTC markets if they comply with certain conditions. Although the legislature has accepted treasury shares (without giving any definition of that), this legal concept is subject to numerous legal and regulatory challenges. The controversial issue is the analysis of the shares’ nature and the correlation between the shares and the company; since in treasury stocks, it is the company which acts as the contractual party with the shareholder. It seems that only by regarding the share as a tangible asset could we justify treasury shares, and other perspectives have failed to do so. In this paper, various points of view have been examined in regard to shares’ nature by an analytical-descriptive method and its impact on the treasury shares’ analysis has been observed, and on that basis, we have enumerated the treasury shares’ features.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Securities
  • Stocks
  • Treasury Stocks
  • Corporations
  • Trade Law. JEL Classification: E51
  • G23
‏اسکندری، جمشید (1393). اصول حسابداری. تهران: کتاب فرشید.
‏اسکینی، ربیعا (1388). حقوق تجارت شرکت‌های تجاری؛ شرکت‌های سهامی عام و خاص. (جلد دوم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
‏موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1410). البیع (ویرایش چهارم، جلد اول). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
‏انصاری، مرتضی (1367). المکاسب (ویرایش دوم). تبریز: تقی علامه.
‏حسینی‌روحانی، سیدمحمدصادق (1418). منهاج الفقاهه (ویرایش چهارم، جلد سوم). قم: العلمیه.
‏خوانساری، سیداحمد (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ویرایش دوم، جلد سوم). تهران: مکتبه الصدوق.
خویی، سیدابوالقاسم (1412). مصباح الفقاهه (ویرایش اول، جلد دوم). بیروت: دارالهادی.
‏طباطبائی‌یزدی، سیدمحمدکاظم (1378). حاشیه المکاسب (جلد اول). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
‏نجفی، محمدحسن (1368). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام (ویرایش نهم، جلد 22). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
‏باریکلو، علیرضا (1385). ماهیت سهم و بازخرید آن توسط شرکت صادرکننده. فصلنامه پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، 1(۱)، ۱۳– ۳۸.
‏جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1368). حقوق اموال تهران: گنج دانش.
‏دهقانی، طوبی (آبان 1386). آشنایی با قوانین و مقررات بازخرید سهام در کشورها و بورس‌های جهان. ماهنامه حسابدار، 23(۱۸۸)، ۸– ۲۱.
‏ساجدی، ولی (بهمن 1384). خرید سهام خزانه توسط شرکت‌های پذیرفته شده در بورس. ماهنامه بورس، 42(504)، ۴۳-۴۶.
‏ستوده‌تهرانی، حسن (1388). حقوق تجارت (جلد دوم). تهران: دادگستر.
سعیدی، علی؛ جعفری‌سرشت، داود؛ صادقی، محسن؛ سروش، ابوذر؛ رضوی، سیدروح‌الله؛ چاوشی، بهنام؛ و دیگران (1389). نهادهای مالی تهران: شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس.
‏سیستانی، سیدعلی (1381). توضیح‌المسائل. مشهد: نوند.
‏شریعتی، سعید (1378). سلب مالکیت خصوصی در راه منافع عمومی. تهران: مفید.
‏شعاریان‌ستاری، ابراهیم، و تفرشی، محمدعیسی (1381). سهم و حقوق ناشی از آن در شرکت‌های سهامی. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 10(25)، ۲۱-۴۸.
شهیدی، سیدمرتضی، جعفری خسروآبادی، نصراله (1395). سهام خزانه و چالش‌های نظری پیرامون آن، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 6(11)، 119-149.
‏صفائی، سیدحسین؛ و قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1389). حقوق مدنی اشخاص و محجورین (ویرایش چهارم). تهران: سمت.
‏عبدی‌پور، ابراهیم (1391). مباحث تحلیلی از حقوق تجارت (ویرایش اول). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
‏عیسی‌تفرشی، محمد (1378). مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت‌های تجاری (ویرایش اول، جلد اول). تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
‏غمامی، مجید، و ابراهیمی، مریم (1391). ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس. دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، 1(۴)، ۱۲۷-۱۴۵.
‏فیاض، محمداسحاق (بی تا). احکام البنوک و الاسهم و السندات و الاسواق المالیه«البوصات» من جهه النظر الاسلامیه. قم: امیر.
‏کاویانی، کورش (1386). حقوق شرکت‌های تجاری. تهران: میزان.
‏کاتوزیان، ناصر (1371). قواعد عمومی قراردادها (ویرایش سوم). تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
‏کاتوزیان، ناصر (1393). دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اموال و مالکیت (ویرایش 24).
تهران: میزان.
‏مشایخ، شهناز، و نصیری، سپیده‌سادات (1393). سهام خزانه و مزایای استفاده از آن در بورس‌ها. فصلنامه پژوهش حسابداری، 3(۱۲)، ۱۰۵-۱۲۶.
‏نوروش، ایرج، و شیرزادی، فیض‌الله (1391). اصول حسابداری. تهران: کتاب نو.
‏نظام‌دوست، حسین (1392). مبانی حقوقی سهام خزانه. ماهنامه بورس، 50(۱۰۷)، ۷۲–۷۳.
  • تاریخ دریافت: 18 اردیبهشت 1396
  • تاریخ بازنگری: 29 خرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1396