نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

• علی سعیدی ¹
• فاطمه الزهرا افشاری پور ²
• حسین بهرامی ³

¹ استادیار گروه اقتصاد اسلامی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران.

² دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد اسلامی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران.

³ دانشجوی دکتری گروه اقتصاد اسلامی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه قم، شهر قم، ایران

چکیده

مقدمه: در اقتصاد متعارف و به‌ویژه در کتاب‌های درسی، مهم‌ترین و شاید تنها انگیزه انسان اقتصادی، حداکثرکردن منفعت و سود مطرح می‌شود و اغلب رفتارهای بازیگران اقتصادی براساس این انگیزه تحلیل می‌شود. اما در واقع رفتارهای فعالان اقتصادی ناشی از انگیزه‌های متعددی است. در نظام اقتصاد اسلامی انگیزه افراد لزوماً فایده‌گرایانه و لذت‌جویانه نیست و طیف گسترده‌ای از انگیزه‌های معنوی تا انگیزه‌های انسانی و اجتماعی را شامل می‌شود. انگیزۀ قرض‌الحسنه در بانکداری اسلامی نیز در همین چارچوب تعریف می‌شود. در حالی که در تصور رایج، عدم پرداخت سود به سپرده‌های قرض‌الحسنه را به عنوان علتی مهم برای کاهش انگیزۀ مردم برای سپرده‌گذاری در این بانک‌ها می‌دانند. هدف این پژوهش، ارزیابی این تصور ذهنی از طریق شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر انگیزۀ سپرده‌گذاران در حساب‌های مشتریان بانک‌ قرض‌الحسنه رسالت به عنوان یک مورد عینی است.



روش: در پژوهش حاضر با استفاده از پرسشنامه و نظرسنجی از مشتریان حقیقی این بانک انگیزۀ جذب سپرده‌گذاری این بانک بررسی شد. عوامل شناسایی‌شده نخست با استفاده از روش دلفی فازی غربال شدند و سپس از طریق تکنیک تصمیم‌گیری ایداس، اولویت‌بندی شدند.



یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که انگیزه‌های متعددی همچون انگیزه‌های معنوی، مالی، کارایی و روانی برای سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه وجود دارد. به‌علاوه جذب سپرده در این بانک‌ قرض‌الحسنه بدون انگیزه سود علی‌الحساب و برخلاف نظریات متعارف، روند افزایشی داشته است.



نتیجه‌گیری: براساس نتایج به دست آمده، به ترتیب انگیزه‌های معنوی، مالی، کارایی و روانی رتبه‌های اول تا چهارم را در سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه دارا می‌باشند. همچنین مؤلفه‌های رعایت احکام و موازین شرعی توسط بانک، امنیت سپرده مشتریان و درصد سود تسهیلات پرداختی به ترتیب رتبه اول تا سوم بیشترین اهمیت را داشتند.

کلیدواژه‌ها

• سپرده‌های بانکی
• بانک قرض الحسنه
• بانکداری اسلامی
• انگیزه
• قرض الحسنه
• بانک رسالت

موضوعات

• علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

عنوان مقاله [English]

Identifying and Ranking the Motivations for Qard al-Hasanah Deposits: A Case Study of Resalat Qard al-Hasanah Bank Customers in Saveh

نویسندگان [English]

• Ali Saeedi ¹
• Fatemeh alzahra Afsharipoor ²
• hossein bahrami ³

¹ Assistant Professor, Department of Islamic Economics, Faculty of Economic and Administrative Sciences, University of Qom, Qom, Iran.

² Master's student in Islamic Economics, Faculty of Economic and Administrative Sciences, University of Qom, Qom, Iran.

³ PHD student of Department of Islamic Economics, Faculty of Economics and Management, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

Introduction: In conventional economics—and especially in textbooks—the most important, and often the sole, motivation of the economic agent is assumed to be the maximization of utility and profit, and economic actors’ behaviors are typically analyzed on that basis. In reality, however, economic behaviors arise from a variety of motivations. Within the Islamic economic system, individuals’ incentives are not necessarily utilitarian or hedonistic but span a broad spectrum from spiritual to human and social motivations. The motive for Qard al-Hasanah in Islamic banking is defined within this same framework. It is commonly believed that the absence of interest on Qard al-Hasanah deposits is a key reason people are less inclined to save in these banks. This study aims to evaluate that assumption by identifying and ranking the factors influencing depositors’ motivations at Resalat Qard al-Hasanah Bank as an empirical case.



Methods: Motivations for attracting deposits were examined via a questionnaire-based survey of the bank’s individual customers. First, the identified factors were screened using the fuzzy Delphi method; then they were prioritized through the EDAS decision-making technique.



Findings: The results show that multiple motivations—financial, efficiency-related, psychological, and spiritual—drive Qard al-Hasanah deposits. Moreover, deposit inflows at this Qard al-Hasanah bank have increased despite the lack of profit-on-deposits incentives and contrary to conventional theories.



Conclusion: According to the findings, spiritual, financial, efficiency-related, and psychological motivations rank first through fourth, respectively, in influencing Qard al-Hasanah deposits. Additionally, the bank’s compliance with Shari‘ah rules, depositors’ sense of security, and the profit rate on financing facilities were ranked as the three most important components.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bank deposits
• Qard-ul-hasan
• Islamic banking
• motivation
• Resalat Bank