نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

گزارشگری پایداری در شرکت‌های مورد تأیید شریعت: تحلیل مقایسه‌ای در مالزی و اندونزی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (حسابداری مالی اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

3 دانشیار گروه مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد و بازرگانی، دانشگاه یوله، یوله، سوئد

چکیده

هدف پژوهش حاضر استخراج الگوی حاکم بر گزارشگری پایداری شرکت‌های مورد تأیید شریعت و مقایسه میزان افشای آن در دو کشور اسلامی درحال‌توسعه مالزی و اندونزی به‌منظور تعیین تأثیر اسلام بر گزارشگری پایداری است. در این راستا گزارش‌های پایداری 20 شرکت مورد تأیید شریعت در کشورهای مالزی و اندونزی در سال 2020 میلادی با روش تحلیل مضمون و با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودی‌ای مورد تحلیل قرار گرفت. در مجموع 195 مضمون پایه، 28 مضمون سازمان‌دهنده و شش مضمون فراگیر اقتصادی، زیست‌محیطی، کارکنان، جامعه، مشتریان و راهبرد پایداری استخراج شد. مضمون‌های پایه شناسایی‌شده عمدتاً مرتبط با استانداردها و رهنمودهای گزارشگری پایداری متداول بود. تعداد کمی از مضمون‌های پایه نیز مرتبط با فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اسلامی بود که دامنه افشای آن‌ها محدود به مضمون‌های فراگیر کارکنان، مشتریان و جامعه بود. جهت مقایسه کمی گزارشگری پایداری در دو کشور از تحلیل‌های آماری استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین گزارشگری پایداری در سطح افشای کل، فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اسلامی و در ارتباط با کلیه ابعاد (مضمون‌های فراگیر) در کشور اندونزی بیشتر از مالزی است. میزان افشای انجام‌شده در ارتباط با فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اسلامی نیز در مقایسه با افشای کل بسیار کم بود. جهت مقایسه معناداری تفاوت میانگین، از آزمون‌های مقایسه‌ای میانگین استفاده شد که نتایج آن حاکی از معناداری تفاوت‌ها در سطح کلیه ابعاد، افشای کل و فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اسلامی بود. همچنین نتایج آزمون فریدمن جهت رتبه‌بندی میزان افشا نشان داد که بعد کارکنان دارای بیشترین میزان افشا در گزارش‌های پایداری شرکت‌های مورد تأیید شریعت در هر دو کشور بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sustainability Reporting in Shariah Approved Companies: A Comparative Analysis in Malaysia and Indonesia

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Babaei 1
  • Seyed Ali Hosseini 2
  • Mohammad Tohidi 3
  • Saeid Homayoun 4

1 PhD Student, Department of Accounting, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran

2 Associate Professor, Department of Accounting, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran

3 Associate Professor, Department of Finance, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

4 Associate Professor, Department of Accounting, Faculty of Economics and Business, Yole University, Yole, Sweden. & Senior Lecture in Accounting, Department of Economics and Business Studies, University of Gavle, 80176 Gavle, Sweden

چکیده [English]

The purpose of this paper is to extract the sustainability reporting model of shariah approved companies (SAC) and compare its disclosure rate in two developing Islamic countries, Malaysia and Indonesia in order to determine the influence of Islam in sustainability reporting. In this regard, the sustainability reports of the 20 shariah approved companies in Malaysia and Indonesia in 2020 were analyzed with thematic analysis method and using MAXQDA software. In total, 195 basic themes, 28 organizing themes and six economic, environmental, employees, community, customers and sustainability strategy global themes were extracted. The identified basic themes were mostly related to conventional sustainability reporting standards and guidelines. A few basic themes were also related to Islamic responsibility activities, whose scope of disclosure was limited to the employees, customers and community global themes. Quantitative comparison of sustainability reporting in the two countries was performed using statistical analysis. The results showed that the sustainability reporting mean in the level of total disclosure, Islamic responsibility activities and in relation to all dimensions (global themes) in Indonesia is higher than Malaysia. The level of disclosure in the Islamic responsibility activities was also very low compared to total disclosure. In order to compare the significance of the mean difference, mean comparison tests were used. The results showed that there are significant differences in the level of all dimensions, total disclosure and Islamic responsibility activities. Also, the results of Friedman test to rank the level of disclosure showed that the employees dimension had the highest rate of disclosure in the shariah approved companies sustainability reports in the two countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainability Reporting
  • Shariah Approved Companies
  • Islamic Responsibility Activities
  • Theme Analysis
  • Malaysia
  • Indonesia
  1. بابائی، فاطمه؛ رحمانی، علی؛ همایون، سعید؛ و امین، وحید (1400). رابطه بین عملکرد پایداری شرکتی و ارزش شرکت: با تأکید بر نقش امتیاز افشا و اندازه شرکت. دانش حسابداری، 12(3)، 27-1.
  2. Babaei, F,Rahmani, A,Homayun, S,& Amin, V., (1400).The Relationship Between Corporate Sustainability Performance and Firm Value: with Emphasis on the Role of Disclosure Score and Firm Size.Accounting Knowledge, 12(3), 1-27. (In Persian).
  3. فرخی، مجتبی؛ غلامی جمکرانی، رضا؛ کاشانی‌پور، محمد؛ مهربان‌پور، محمدرضا؛ و میثمی، حسین (1399). ابعاد و مؤلفه‌های کلیدی گزارشگری پایداری شرکتی با رویکرد اسلامی. معرفت اقتصاد اسلامی، 22(11)، 190-173.
  4. Farrokhi, M,Gholami Jamkarani, R,Kashanipour, M,Mehrabanpour, M,& Maithami, H., (2019).Dimensions and Key Components of Corporate Sustainability Reporting with an Islamic Approach.Knowledge of Islamic Economics, 22(11), 173-190. 3. (In Persian).
  5. عبدی، مصطفی؛ کردستانی، غلامرضا؛ و رضازاده، جواد (1398). طراحی الگوی منسجم گزارشگری پایداری شرکت‌ها. پژوهش‌های حسابداری مالی، 11(4)، 44-23.
  6. Abdi, M,Kurdestani, G,& Rezazadeh, J., (2018).Designing a Consistent Model for Corporate Sustainability Reporting.Financial Accounting Research, 11(4), 23-44. 4. (In Persian).
  7. کریمی، رامین (1394). راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS. ایران: هنگام.
  8. Karimi, R., (2014).Rahmanaye Asan Tahlil Amari with SPSS.Iran: Hengam. (In Persian).
  9. مؤمنی، منصور؛ و فعال قیومی، علی (1389). تحلیل‌های آماری با استفاده از SPSS. ایران: منصور مؤمنی.
  10. Momeni, M,& Faal Qayyumi, A., (2010).Statistical Analysis Using SPSS.Iran: Mansour Momeni.(In Persian).
  11. Aman, Z. (2016). Corporate Sustainability Reporting from Islamic Perspectives. In 2nd International Conference on Economics & Banking, 2, 1-8
  12. Amran, A., Fauzi, H., Purwanto, Y., Darus, F., Yusoff, H., Zain, M. M., & Nejati, M. (2017). Social Responsibility Disclosure in Islamic Banks: a Comparative Study of Indonesia and Malaysia. Journal of Financial Reporting and Accounting, 15(1), 99-115.
  13. Anas, A., Rashid, H. M. A., & Annuar, H. A. (2015). The Effect of Award on CSR Disclosures in Annual Reports of Malaysian PLCs. Social Responsibility Journal, 11 (4), 831-852.
  14. Aribi, Z. A., & Gao, S. (2010). Corporate Social Responsibility Disclosure: A Comparison Between Islamic and Conventional Financial Institutions. Journal of Financial Reporting and Accounting, 8(2), 72-91.
  15. Aryani, D. N., & Zuchroh, I. (2018). GCG, ROE and Size on CSR Based on Sharia Enterprises Theory. Tazkia Islamic Finance and Business Review, 12(1), 61-80.
  16. Attride-Stirling, J. (2001). Thematic Networks: an Analytic Tool for Qualitative Research. Qualitative Research, 1(3), 385-405
  17. Bakar, F. A., & Yusof, M. A. (2015). Islamic Concept of Corporate Social Responsibility (CSR) from the Perspective of CSR Players at Bank Islam Malaysia Berhad.
  18. Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using Thematic Analysis in Psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
  19. Burlea, A. S., & Popa, I. (2013). Legitimacy Theory. Encyclopedia of Corporate Social Responsibility, 21, 1579-1584.
  20. Bursa Malaysia. (2021). Shariah Investing Strategy, Report 1H2021.
  21. Bt Sulaiman, M., & Willett, R. (2003). Using the Hofstede-Gray Famework to Argue Normatively for an Extension of Islamic Corporate Reports. Management & Accounting Review (MAR), 2(1), 81-105.‌
  22. Cendika, F. B., & Sawarjuwono, T. (2021). The Objectives of Sustainability Reporting And Accounting In Sharia. Journal Riset Akuntansi Dan Bisnis Airlangga, 6(2), 1072-1090.
  23. Devirahtiasari, Fitrarahmasari, R., & Fadah, I. (2018). CSR in Islamic Perspective, International Journal of Scientific & Technology Research, 7(12), 50-53
  24. Haji, A. A., & Ghazali, N. A. M. (2013). The Quality and Determinants of Voluntary Disclosures in Annual Reports of Shari'ah Compliant Companies in Malaysia. Humanomics.
  25. Haniffa, R. (2002). Social Reporting Disclosure Islamic Perspective. Indonesian Management & Accounting Research, 1(2), 128-146.
  26. Haniffa, R., & Hudaib, M. (2007). Exploring the Ethical Identity of Islamic Banks via Communication in Annual Reports. Journal of Business Ethics, 76(1), 97-116.
  27. Hassan, A. (2016). Islamic Ethical Responsibilities for Business and Sustainable Development. Humanomics.
  28. Jan, A., Marimuthu, M., & Hassan, R. (2019). Sustainable Business Practices and Firm’s Financial Performance in Islamic Banking: Under the Moderating Role of Islamic Corporate Governance. Sustainability, 11(23), 6606.
  29. Maali, B., Casson, P., & Napier, C. (2006). Social Reporting by Islamic Banks. Abacus, 42(2), 266-289.
  30. Mohajan, H. (2017). Two Criteria for Good Measurements in Research: Validity and Reliability. Annals of Spiru Haret University Economics Series, 17(4), 59-82.
  31. Mohamed, R., Alwi, K., & Muhammad Jamil, C. Z. (2010). Sustainability Disclosure Among Malaysian Shari’ah-Compliant Listed Companies: Web Reporting. Issues in Social and Environmental Accounting, 3(2), 160-179.
  32. Montiel, I., & Delgado-Ceballos, J. (2014). Defining and Measuring Corporate Sustainability: Are we there yet?. Organization & Environment, 27(2), 113-139.
  33. Muhamad, R., Sukor, M. E. A., & Muwazir, M. R. (2008). Corporate Social Responsibility: An Islamic Perspective. Asian Journal of Accounting Perspectives, 1(1), 43-56.
  34. Muhammad, F. B., & Abd Aziz, F. S. B. (2021). Environmental Reporting Practices: Do Islamic Business Organizations Comply?. Journal of Global Business and Social Entrepreneurship (GBSE), 7(20), 126-136.
  35. Mustafida, R., & Fauziah, N. N. (2021). Implementing ESG Concept in Sharia Stock Screening Process. Hasanuddin Economics and Business Review, 5(1), 1-7.
  36. Nugraheni, P., & Anuar, H. A. (2014). Implications of Shariah on the Voluntary Disclosure of Indonesian Listed Companies. Journal of Financial Reporting and Accounting, 12(1), 76-98.
  37. Othman, R., & Thani, A. M. (2010). Islamic Social Reporting of Listed Companies in Malaysia. International Business & Economics Research Journal (IBER), 9(4), 102-119.
  38. (2022). Sustainability Counts.
  39. Qoyum, A., Sakti, M. R. P., Thaker, H. M. T., & AlHashfi, R. U. (2021). Does the Islamic Label Indicate Good Environmental, Social, and Governance (ESG) Performance? Evidence from Sharia-Compliant firms in Indonesia and Malaysia. Borsa Istanbul Review, 22(2), 306-320.
  40. Rahma, Y. (2018). Islamic Corporate Governance and Islamic Social Responsibility Towards Maqashid Shariah. KnE Social Sciences, 70-87.
  41. Santoso, N. T., Ningsih, R. M., & Paramitha, R. P. (2018). Determinants of Islamic Social Reporting Disclosure: The Case of Jakarta Islamic Index. In State-of-the-Art Theories and Empirical Evidence (27-39). Springer, Singapore.
  42. So, I. G., Haron, H., Gui, A., Princes, E., & Sari, S. A. (2021). Sustainability Reporting Disclosure in Islamic Corporates: Do Human Governance, Corporate Governance, and IT Usage Matter?. Sustainability, 13(23), 13023.
  43. Taiwo, O. J., Owowlabi, B. A., Adedokun, Y., & Ogundajo, G. (2021). Sustainability Reporting and Market Value Growth of Quoted Companies in Nigeria. Journal of Financial Reporting and Accounting, 20(3/4), 542-557.
  44. Talalweh, M. A., Whiting, K., & Carmona, L. G. (2015). A Statistical Analysis of Islamic World Sustainability Reporting in 2009. Journal of Islamic Economics, Banking and Finance, 11 (3), 61-82.
  45. Vinke, J. (2014). Sustainability Reporting in the United Arab Emirates: Institutional Insights. Diss. Heriot-Watt University.
  46. Wilburn, K., & Wilburn, R. (2013). Using Global Reporting Initiative Indicators for CSR Programs. Journal of Global Responsibility, 4(1), 62-75.
  47. Wardiwiyono, S. (2017). Islamic Corporate Social Responsibility Disclosure in Organization of Islamic Cooperation Countries (Doctoral Dissertation), University of Huddersfiel.
  48. Zafar, M. B., & Sulaiman, A. A. (2021). Corporate Social Responsibility Disclosure and Islamic Banks: a Case Study of Pakistan. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 13(1), 73-97.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23
آبان 1401
صفحه 107-152
  • تاریخ دریافت: 22 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 25 مهر 1401
  • تاریخ پذیرش: 14 آذر 1401