تحقیقات مالی اسلامی

لزوم رعایت اصل انصاف در انعقاد قراردادهای بانکی براساس تئوری ذی‌نفعان در حاکمیت شرکتی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (حقوق مالی اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران و پژوهشگر پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران

2 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

براساس مبانی تئوری ذی‌نفعان، یکی از ابعاد حمایت از مشتریان، انعقاد قراردادهای منصفانه است. این تحقیق درصدد است با استناد به مبانی فقهی و حقوقی و براساس تئوری ذی‌نفعان، اهمیت رعایت اصل انصاف در انعقاد قراردادهای بانکی را در مبحث حاکمیت شرکتی نشان دهد. مطابق اصل مالکیت، قاعده‌ لاضرر و اصل عدل و انصاف، قاعده اضطرار و اصل نفی عسر وحرج، حمایت از حقوق مشتریان و طراحی قراردادهای منصفانه ضروری است.
تحقیق حاضر که به روش تحلیل محتوا کارشده، حاکی از آن است که در شرایط کنونی قراردادهای بانکی با معضل غیرمنصفانه‌بودن مواجه هستند. وجود شروط تحمیلی متعدد از چالش‌های مهم است، که در تعارض جدی با اصول حاکمیت شرکتی برمبنای تئوری ذی‌نفعان قرار دارد. بر این اساس توصیه می‌شود ضمن توجه به حقوق مشتریان در تدوین قراردادهای بانکی، برضرورت انعقاد قراردادهای منصفانه تأکید شود و به‌عنوان یکی از اصول راهبردی در زمینه حمایت از حقوق ذی‌نفعان اتخاذ شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Need to Adhere to the Principle of Fairness in Concluding Banking Contracts Based on Stakeholder Theory in Corporate Governance

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Mollakarimi Khozani 1
  • Mohamad Nozari Ferdosiyeh 2

1 PhD Student in Islamic Law and Fundamentals of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran and Researcher at the Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor at Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran

چکیده [English]

Based on the foundations of stakeholder theory, one aspect of customer support is fair contracts. This paper seeks to demonstrate the importance of observing the principle of fairness in concluding banking contracts in corporate governance with reference to juridical and legal foundations of stakeholder theory. According to the principle of property, the rule of law and the principle of justice, the protection of customers’ rights and the design of fair contracts is necessary.
   This article, which is based on content analysis, suggests that in the current context, banking contracts are faced with an unfair disadvantage. The existence of multiple requirements is one of the most important challenges that is in a serious conflict with the principles of corporate governance based on stakeholder theory. Accordingly, it is advisable to emphasize the necessity of concluding fair contracts while taking into account the clients' rights in drawing up bank contracts, as one of the strategic principles for protecting stakeholder rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Corporate Governance
  • Stakeholders
  • Customers
  • Principle of Fairness
  • Banking Contracts JEL Classification: G30
  • K12
اسکینی، ربیعا (۱۳۶۵). منابع حقوق بیع تجارت بین‌المللی. دوفصلنامه حقوقی بین‌المللی، 6(7)، 5-45.
الهیان، مجتبی؛ و الهیان، محمدابراهیم (۱۳۹۲). شروط غیرمنصفانه در قراردادهای بیمه و آثار آن از منظر فقه و حقوق ایران. دوفصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۹(1 و 2)، 1-14.
انصاری، علی (۱۳۹۰). سوء‌استفاده ‌از اضطرار با رویکردی بر اندیشه فقهی امام خمینی(ره). فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره 13(53)، 26-50.
باقری، محمود؛ و صادقیان ندوشن، مهرداد (۱۳۹۵). تئوری ذی‌نفعان در حقوق شرکت‌ها. فصلنامه قضاوت، شماره 16(۸۷)، 27-58.
باقری، محمود؛ و رحمانی، سعید (۱۳۹۶). حمایت از حقوق مصرف‌کننده در نظام بانکی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۵۴). دوره حقوق مدنی حقوق تعهدات. تهران: دانشگاه تهران.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۷۲). دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت (جلد ۱). تهران: امیرکبیر.
زمانی، محمود (۱۳۹۵). تبیین نقش ذی‌نفعان در نظام راهبری شرکتی به کمک نظریه بازی‌ها. تهران: کنفرانس بین‌المللی کسب‌وکار.
ساردویی‌نسب، محمد؛ و کاظم‌پور، جعفر (۱۳۹۰). مؤلفه‌های غیرمنصفانه‌بودن قرارداد. سالنامه حقوقی دادگستری، 75(۷۵)، 37-73.
طباطبایی‌یزدی، سیدمحمدکاظم (۱۳۷۳ق). حاشیه‌المکاسب (جلد ۱). قم: اسماعیلیان.
عابدینی‌مطلق، کاظم (بی‌تا). مجموعه کبیر. قم: توسعه قلم.
قافی، حسین (۱۳۸۳). ماهیت و میزان اعتبار قراردادهای الحاقی، فصلنامه فقه و حقوق، سال 1(2)، ۶۱-۸۸.
کریمی، عباس (۱۳۶۲). شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها. فصلنامه پژوهش‌های حقوقی، ۱ (۱)، 75-82.
محامد، علی (۱۳۸۵). بررسی قاعده عدل و انصاف و آثار آن. فصلنامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، ۸ (۲)، 235-270.
محدث‌نورى، میرزاحسن (۱۴۰۸ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل (جلد ۱۱). بیروت: مؤسسه آل‌بیت علیهم‌السلام.
مطهرى، مرتضى (بی‌تا). فقه و حقوق (مجموعه آثار) (جلد ۲۰، چاپ 1). قم: صدرا.
موسویان، سیدعباس (۱۳۹۰). ابزارهای مالی اسلامی (صکوک). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسوی‌خمینی، روح‌الله (۱۳۶۸). البیع. قم: اسماعیلیان.
موسوی‌خمینی، روح‌الله (1421). تحریرالوسیله (چاپ 1). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
نظرپور، محمدنقی؛ و ملاکریمی، فرشته (۱۳۹۷). کاربرد قواعد فقهی در نمونه‌ای از قراردادهای بانکی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
نوری‌کرمانی، محمدامیر (۱۳۸۱). موضوع‌شناسی ربا. قم: بوستان.
Abedini Mutlaq, K., (no date). Majmoe Kabir. Qom: Tosee Ghalam. (In Persian).
Ansari, A., (2011). Misuse of Emergency with an Approach to Imam Khomeini's Jurisprudential Thought. Matin Research Journal, 13 (53), 26-50 (In Persian).
Bagheri, M.; & Sadeghian Nodoushan, M., (2016). The Theory of Stakeholders in Corporate Law. Judgment Quarterly, No. 16 (87), 27-58 (In Persian).
Bagheri, M.; & Rahmani, S., (2017). Protection of Consumer Rights in the banking System. Tehran: Monetary and Banking Research Institute. The Central Bank of the Islamic Republic of Iran (In Persian).
Eskini, R., (1986). Sources of International sales law. International Law Quarterly, 6 (7), 5-45 (In Persian).
Elahian, M.; & Elahian, M. I., (2013). Unfair Terms in Insurance Contracts and its Consequences from the Perspective of Jurisprudence and Iranian law. Jurisprudential Research Quarterly, Volume 9 (1 & 2), 1-14 (In Persian).
Ghafi, H., (2004). The Nature and Validity of Adhesion Contracts, Jurisprudence and Law v, Vol. 1 (2), 61-88 (In Persian).
Jafari Langroudi, M. J., (1975). Civil Law Course: Law of Obligations. Tehran: University of Tehran (In Persian).
Jafari Langroudi, M, J., (1993). The Encyclopedia of Civil and Commercial Law (Vol. 1). Tehran: Amir Kabir (In Persian).
Karimi, A., (1983). Imposed Terms from the Perspective of the General Rules of Contracts. Journal of Legal Research, 1 (1), 75-82 (In Persian).
Sardoueinasab, M.; & Kazempour, J., (2011). Elements Of Contractual Unconscionability. The Judiciary's Law Journal, 75 (75), 37-73 (In Persian).
Tabatabaei Yazdi, S. M. K., (1954). Hashiyeh Al Makaseb (Volume 1). Qom: Ismaeilian (In Persian).
Mohamed, A., (2006). The Rule of Justice and Fairness and its Implications. Journal of Philosophical Theological Research, 8 (2), 235-270 (In Persian).
Motahhari, M., (no date). Jurisprudence and Law (Collection of Works) (Volume 20, Edition 1). Qom: Sadra (In Persian).
Mousavian, S. A., (2011). Islamic Financial Instruments (Sukuk). Tehran: Islamic Research Institute for Culture and Thought (In Persian).
Mousavi Khomeini, S, R., (1989). Al-bei. Qom: Ismaeilian (In Persian).
Mousavi Khomeini, S, R., (2000). Tahrir al-Wasilah (First Edition). Tehran: Institute for the Setting up and Publishing of Imam Khomeini Works (In Persian).
Muhaddis Noori, M. H., (1988). Mustadrak 'al-wasail va Mustanbat al-Masael (Volume 11). Beirut: Al- Albeit Institute (In Persian).
Nazarpour, M, N; & Molakarimi, F., (2018) Applying Jurisprudential Rules to a Sample of Banking Contracts. Tehran: Monetary and Banking Research Institute. The Central Bank of the Islamic Republic of Iran (In Persian).
Nouri Kermani, M. A., (2002). Subjectology of usury. Qom: Bustan (In Persian).
Zamani, M., (2016). Explaining the Role of Stakeholders in Corporate Governance Using Game Theory. Tehran: International Business Conference (In Persian).
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 17
آبان 1398
صفحه 37-68
  • تاریخ دریافت: 09 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 31 فروردین 1398
  • تاریخ پذیرش: 02 اردیبهشت 1398