نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسنده

• محمد طالبی

استادیار گروه مالی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

باوجود گذشت بیش از سه‌دهه از تجربه اجرای بانکداری بدون‌ربا، نگرانی در خصوص وجود ربا در نظام بانکی مطرح است، که امروزه به یکی از چالش‌های اصلی اقتصادی و اجتماعی تبدیل‌شده است. با توجه به اهمیت موضوع، در این مقاله به بررسی چالش‌ها و راهکارهای مربوطه و ارائه راهکار لازم می‌پردازد. بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارهای متفاوت در نظام بانکی بدون ربا مبتنی‌بر عقود معیّنه ملاحظه شد که ساختار و مکانیسم‌های بانکداری قابلیت اجرای عقود را ندارد. اقداماتی که در جهت مواجهه با این چالش‌ها توسط طراحان و سیاست‌گذاران و مجریان این نظام انجام‌شده یا قابل انجام است در دودسته قابل‌تفکیک است: دسته اول تداوم نظام بانکی مبتنی‌بر عقود معیّنه و اصلاح وضع موجود؛ دسته دوم حرکت از بانکداری مبتنی‌بر عقود به‌سمت پارادایمی متفاوت. این مقاله به راهکار دوم و تبیین پارادایم جدیدی تحت عنوان «عقد بانک» می‌پردازد. براساس این مطالعه نظام بانکداری بدون‌ربا مبتنی‌بر عقود معیّنه که در حال حاضر مبنای قانون عملیاتی بدون‌ربا است برای اجرای عملیات بانکداری مناسب نیست. علاوه‌بر آن، پول رایج در صدر اسلام پول حقیقی بوده است، درحالی‌که پولی که در نظام بانکی فعلی دنیا رایج است اصطلاحاً پول بدون پشتوانه می‌باشد و با پول حقیقی که مقبولیت آن به‌دلیل خصوصیات ذاتی آن پول است، ماهیتاً متفاوت و احکام خاص خود را خواهد داشت؛ لذا لازم است احکام پول حاکمیتی تعریف و نظام بازار پول و بانک براساس آن تحلیل شود. نهایتاً با توجه به اینکه بانکداری و کارکردهای آن در صدر اسلام رایج نبوده و به‌عنوان موضوع مستحدثه است، لذا رابطه بین سپرده‌گذاران و بانک و رابطه بانک با تسهیلات‌گیرندگان نیازمند تعریف عقد متناسب «عقد بانک» می‌باشد. پژوهش حاضر با روش تحقیق توصیفی – تحلیلی به معرفی آن عقد اقدام می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• بانکداری بدون‌ربا
• بانکداری اسلامی
• عقود معیّنه (فقهی)

20.1001.1.22518290.1397.8.1.5.2

عنوان مقاله [English]

Introduction to an Alternative Paradigm for the Induced Paradigm in Islamic Banking

نویسنده [English]

• Mohammad Talebi

Assistant Professor at Department of Finance, Faculty of Islamic Education and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Thirty years after establishing the Islamic Republic of Iran’s usury –
free banking system, there are many ambiguities about its success. After investigating sharia-related issues of usury-free banking system based on nominate contracts, it was observed that: banking structures and mechanisms do not have the capabilities to execute the contracts; actions taken by the designers, policy makers and executives of this system to confront the mentioned challenges may be categorized into two groups: First, the continuation of the banking system based on nominate contracts and correction  of the current situation; second, moving towards a different paradigm. This article concentrates on the second solution and explains a new paradigm named “bank contract”. Also, the currency used in the early years of Islam was the real money whereas the world’s present banking system is using fiat money which has its own regulations, hence the necessity of providing new definition of the state money and analyzing the existing banking and market systems based on that.  Finally, as banking and its functions in their modern sense didn’t exist in the early years of Islam and have to be recognized as a novel issue, the relationship between depositors and the bank and the relationship between the latter and receivers of facilities need a contract definition that goes with “bank contract”. Based on this study, usury-free banking system based on nominate contracts that now act as the underlying trend in the usury-free operational law, is not suitable for executing banking operations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Usury-free Banking
• islamic banking
• Nominate Contracts (Jurisprudence)