نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

شناسایی و رتبه‌بندی جایگزین‌های ضمانت در فرآیند انتشار اوراق بهادار اسلامی در بازار سرمایه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بازار سرمایه اسلامی)

نویسندگان

1 استادیار مدیریت مالی، دانش آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری مالی بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

4 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت مالی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امروزه نقش بازار سرمایه در تأمین مالی طرح­ها و بنگاه­های اقتصادی، بیش‌ازپیش مورد‌ توجه سیاست‌گذاران اقتصادی قرارگرفته است. علی‌رغم طراحی ابزارهای متنوع تأمین مالی، سهم تأمین مالی از طریق بازار سرمایه، با انتظارات سیاست‌گذاران فاصله دارد. بنابراین به‌منظور دستیابی به‌جایگاه مطلوب برای بازار سرمایه در تأمین مالی بنگاه­های اقتصادی، بررسی و رفع گلوگاه­های موجود در فرآیند انتشار صکوک ضروری می­باشد. تحقیق حاضر به‌دنبال آن است تا راه‌حل­های جایگزین ضمانت در فرآیند انتشار اوراق بهادار اسلامی را به‌دلیل نقش ضمانت در طولانی­تر کردن زمان انجام فرآیند و تأثیر آن بر هزینه نهایی تأمین مالی، بررسی نموده و درنهایت راه‌حل‌های احصاء شده از منظر خبرگان را رتبه‌بندی نماید.
در تحقیق حاضر براساس ادبیات موضوع، جایگزین­های ضمانت احصاء گردید. در گام بعد پرسشنامه­هایی مبتنی‌بر عوامل به‌دست‌آمده تهیه و در اختیار خبرگان بازار سرمایه قرار گرفت. در ادامه براساس روش تاپسیس معیارها رتبه‌بندی شد. یافته­ها حاکی از آن است که به‌ترتیب تعیین شرکت­های برتر جهت انتشار اوراق بدون رکن ضامن، تحت نظارت درآوردن وجوه درآمدهای بانی توسط نهاد واسط، عرضه اوراق به همراه اختیار فروش آن، صندوق وجوه استهلاکی، صندوق ضمانت صکوک و رتبه‌بندی اوراق به‌عنوان جایگزین­های ضمانت در فرآیند انتشار اوراق بهادار اسلامی در بازار سرمایه حائز اهمیت هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification and Ranking of Guarantee Alternatives in the Process of Issuing Islamic Securities in the Iranian Capital Market

نویسندگان [English]

  • Mirfeyz Fallahshams Layalestani 1
  • Reza Yarmohammadi 2
  • Sayyed Mohamad Hasan Malihi 3
  • Golam Reza Abotorabi 4

1 Assistant Professor at Financial Management, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.

2 PhD Student in Financial Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

3 PhD Student in International Finance, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.

4 .A. in Financial Management, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Today, the role of capital markets in financing projects and businesses has more than ever been recognized by economic policy-makers. In spite of designing various instruments of financing, the capital markets’ share in financing is far from policy- makers’ expectations. So to let capital markets attain their desirable place in financing economic enterprises, investigating and removing the hindrances in the process of issuing sukuk is essential. The present study intends to examine alternatives to guarantee in the process of issuing Islamic securities due to the former’s delaying effect on fulfilling the task and its impact on the ultimate costs of financing, then to provide solutions from experts’ viewpoints.
   Based on the existing literature, warranty replacements were identified. In the next step, questionnaires based on the obtained factors were distributed among capital market experts. The criteria were then ranked based on TOPSIS method.
   The results indicate that determining the top companies for issuing securities without guarantors, supervising the issuer’s revenues by an intermediary agent, issuing securities together with permission for their sale, sinking fund, Sukuk  guarantee fund, and bond ratings, act as substitute guarantees respectively in the process of issuing sukuk  for the capital market.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Warranty
  • Iran’s Capital Market
  • Sukuk
  • Topsis Method. JEL Classification: G32
  • O16
آذر، عادل؛ و رجب‌زاده، علی (1387). تصمیم‌گیری کاربردی با رویکرد MADM (چاپ سوم)، تهران: نگاه دانش.
آیین­نامه اجرایی انتشار اوراق مشارکت شرکت­های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار مصوب هیأت دولت، (1384).
اعتصامی، سیدامیرحسین (1394). بازار قراردادهای اختیار معامله اسلامی. تهران: سازمان بورس و اوراق بهادار.
پیرایش، رضا؛ و باقری، زهرا (1394). بررسی به‌کارگیری ابزارهای تأمین مالی اسلامی (صکوک) در ایران، کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی. شیراز: مرکز توسعه آموزش‌های نوین ایران (متانا).
توحیدی، محمد (1394). الزامات توسعه بازار اوراق بهادار اسلامی (صکوک). تهران: سازمان بورس و اوراق بهادار.
توحیدی، محمد (1396). صندوق ضمانت صکوک؛ راهکاری نوین در توسعه بازار اوراق بهادار اسلامی. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 7(13)، 91-126.
حسن‌زاده، علی؛ و احمدیان، اعظم (1391 - الف). پیش‌بینی ظرفیت انتشار صکوک در ایران، دوفصلنامه‌ تحقیقات مالی اسلامی، 1(2)، 57- 87.
حسن‌زاده، علی، و احمدیان، اعظم (1391 - ب). تأثیر ابزارهای مالی اسلامی بر رشد سرمایه‌گذاری. دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، 5(10)، 29-58.
حسینی، سیدعلی، حکمت، هانیه و کاشف، معصومه (1392). نقش صکوک اجاره و اوراق مشارکت در تأمین مالی شرکت‌ها. فصلنامه پژوهش حسابداری، 3(8)، 1-26.
دولتی، نیکو؛ و جعفری، ابوالفضل (1388). بررسی چالش‌های مالیاتی تأمین مالی از طریق اوراق صکوک اجاره. دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، 1(2)، 149-165.
رادفر، مهسا (1391). ابعاد نظارتی دارای اهمیت در انتشار صکوک اجاره. فصلنامه تازه‌های اقتصاد، 34(136)، 1-3.
سازمان بورس و اوراق بهادار (1389، 1390، 1394). دستورالعمل انتشار اوراق اجاره، مصوب 11/05/1389، اصلاحیه مصوب 23/08/1390 و 11/03/1394.
سازمان بورس و اوراق بهادار (1390). دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه، مصوب 26/09/1390.
سازمان بورس و اوراق بهادار (1392). دستورالعمل انتشار اوراق سفارش ساخت، مصوب 02/09/1392.
سروش، ابوذر (1390). مروری بر ابزارهای مالی اسلامی (ویراش دوم). تهران: کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار.
شعبانی، احمد؛ و قلیچ، وهاب (1390). قابلیت اوراق بهادار اسلامی در مهار تورم به‌عنوان ابزار سیاستی. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 11(43)، 127-156.
طالبی، محمد؛ و رحیمی، امیرمحمد (1391). شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی ریسک­های مربوط به اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره). دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، 9(18)، 77-103.
قاسمی، علی (1393). اعتبار افزا، رکنی حیاتی؛ جای خالی شرکت‌های رتبه‌بندی در بازار سرمایه. فصلنامه کلید سرمایه، 3(10)، 8-10.
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
محقق‌حلی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1415ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (جلد دوم، چاپ اول). بیروت: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
مشکینی اردبیلی، علی (1392). مصطلحات الفقه. قم: مؤسسه دارالحدیث العلمیه و الثقافیه.
مقداد، فاضل (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی(ره) (چاپ اول، جلد دوم).
موسویان، سیدعباس؛ و بهاری قراملکی، حسن (1391). مبانی فقهی بازار پول و سرمایه (چاپ اول). تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
موسویان، سیدعباس (1386). ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) (چاپ ششم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مهرپرور، الهه (1394). ناپرهیزی پرهیزکاران صنعت مالی؛ نگاهی به انتقادهای مطرح در مورد شرکت‌های رتبه‌بندی. فصلنامه کلید سرمایه، 3(9)، 2-6.
ندری، کامران؛ و کارگرمطلق، احمد (1389). امکان‌سنجی استفاده از صکوک در جهت تأمین مالی صادرات. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 10(37)، 89-120.
Ahmad, N., Daud, S. N. M., & Kefeli, Z. (2012). Economic Forces and the Sukuk Market. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 65, 127-133.
Azar, A & Rajabzadeh, A. (2009). Applied Decision Making MADM Approach   (Third Edition). Tehran. Negahedanesh Publication (In Persian).

Civil Code of the Islamic Republic of Iran.

Executive Regulations on Issuance of Corporate Bonds Listed by Government Securities Exchange (2006) (In Persian).
Etesami, S. A. (2016). Islamic Option Contracts Market. Tehran. Securities and Exchange Organization (in Persian).
Fabozzi, F. J., & Kothari, V. (2008). Introduction to Securitization (Vol. 182). John Wiley & Sons.

Fazal, M. (1984). Al-Tanqih al-Rae'e Lemokhtasar-e Sharae'e. Gom: Ayatollah Marashi Najafi Library.

Ghasemi, A., (2014). Credit Enhancement, A Critical Pillar; Vacancy of Rating Companies in the Capital Market. Quarterly of Kelide Sarmayeh. 3(10).
8-10 (In Persian).

Hassanzadeh, A., & Ahmadian, A. (2012 - a). Prediction the Capacity of Sukuk’s Issuance in Iran. A bi-quarterly Journal of Islamic Financial Research (IFR), 1(2), 57-87 (In Persian).
Hassanzadeh, A., & Ahmadian, A. (2012 - b). The Impact of Islamic Financial Instruments on Investment Growth Rate. A bi-quarterly Journal of Islamic Economics Studies. 5(10). 29-58 (In Persian).
Hosseini, S. A; Hekmat, H., & Kashef, M. (2013). The Role of Ijara and Musharakah Sukuk in Firms Financing. Journal of Research in Accounting And Auditing, 3(8), 1-26 (In Persian).
Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (1976). Theory of the firm: Managerial Behavior, Agency costs and Ownership Structure. Journal of Fnancial Economics, 3(4), 305-360.

Meshkini, A. (2014). Mostalehat al-figh. Qom: Dar Al-Hadith Institue Congresse (in Persian).

Mehrparvar, E. (2016). Infidelity of the Financial Industry; a Review of Criticism of Rating Companies. Quarterly of Kelide sarmayeh, 3(9). 2-6 (In Persian).

Miller, N. D., Challoner, J., & Atta, A. (2007). UK Welcomes the Sukuk-How the UK Finance Bill Should Stimulate Islamic Finance in London, Much to the Delight of the City's Banks. Int'l Fin. L. Rev., 26, 24.

Mohaghegh Helli, N. (1994). Sharaye Al-Islam on the Issues of Halal and al-Haram. Beirut. Institute of Islamic Education (In Persian).

Moosavian, S. A. & Bahari Qaramaleki, H. Jurisprudential Foundations of Money and Capital Market. Tehran. Imam Sadeq University (In Persian).

Moosavian, S. A. (2008). Islamic Financial Tools, Tehran. Islamic Research Institute for Culture and Thought (In Persian).

Nadri, K., & Karghar Motlagh, A. (2011). Feasibility of Using Sukuk for Exports Financing. Quarterly of Islamic Economics, 10(37), 89-120 (In Persian).

Nikoo, D., & Jafari, A. (2009). A Study of the Taxation Challenges of Financing through Ijara Sukuk Certificates. A bi-quarterly Journal of Islamic Economics Studies. 1(2). 149-165 (In Persian).

Pirayesh, R & Bagheri, Z. (2016). Investigating The Use of Islamic financial instruments (Sukuk) In Iran. National Conference on the Millennium and Humanities, Shiraz (In Persian).

Radfar, M. (2012). Important Regulatory Dimensions in the Issuance of Ijara Sukuk. Journal of Tazehaye eghtesad. 34(136), 1-3 (In Persian).

Securities & Exchange Organization (2010, 2011, 2015). Guidelines for Ijara Sukuk Approved 02/08/2010, Amendment Approved 14/11/2011 & 01/06/2015 (In Persian).

Securities & Exchange Organization (2011). Guidelines for Murabaha Sukuk Approved 17/12/2011 (In Persian).

Securities and Exchange Organization (2013). Guidelines for Istisna Sukuk Approved 23/11/2013 (In Persian).

Shabani, A $ Ghelich, V. (2011). The Ability of Islamic Securities to Contain Inflation as a Policy Tool. Islamic Econimics Quarterly. 11(43), 127-156 (In Persian).

Soroush, A. (2011). A Review of Islamic Financial Instruments with Emphasis on Ijara Sukuk. Tehran. Securities & Exchange Brokers Association (In Persian).

Smaoui, H., & Nechi, S. (2017). Does Sukuk Market Development Spur Economic Growth? Research in International Business and Finance, 41, 136-147 (In Persian).

Talebi, M & Rahimi, A. (2012). Identifying, Classifycation & Prioritizing the Risks Associated with Ijara Securities (Ijara Sukuk). Journal of Iran’s Econimic Essays, 9(18), 77-103 (In Persian).

Tariq, A. A. (2004). Managing Financial Risks of Sukuk Structures. Loughborough University, UK, September (Mimeo).
Tohidi, M. (2016). Islamic Securities Market Development Requirements (Sukuk). Tehran: Securities and Exchange Organization (In Persian).
Tohidi, M. (2018). Guarantee Fund; a New Approach to the Development of the Islamic Securities Market. A bi-quarterly Journal of Islamic Financial Research (IFR), 7(13), 91-126 (In Persian).
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 17
آبان 1398
صفحه 175-204
  • تاریخ دریافت: 30 مرداد 1396
  • تاریخ بازنگری: 12 تیر 1397
  • تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1397