مطالعه تطبیقی حسابداری عقد استصناع در نظام بانکداری ایران و سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی

نوع مقاله : علمی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد قم

چکیده

گزارشگری مالی بانک‌های کشور به‌ویژه حسابداری عقود اسلامی بانک‌ها، فاقد استانداردهای حسابداری جامع و مدون می‌باشد. حسابداری تسهیلات استصناع در نظام بانکداری ایران دارای دستورالعمل حسابداری صادره از طرف بانک مرکزی است. از طرفی استانداردهای سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی، براساس بیانیه شماره 1 آن سازمان، در کلیه بانک‌های اسلامی فارغ از نظام حکومتی آن کشور، قابل اجرا می‌باشد. در این تحقیق، با استفاده از روش تطبیقی، انطباق رویه حسابداری عقد استصناع در بانکداری ایران با سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از عدم انطباق رویه حسابداری عقد استصناع بانکداری ایران با رویه حسابداری معمول سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی می‌باشد، به گونه‌ای که از نظر شناخت اولیه، در رویدادهای مالی شناسایی سود استصناع و اعطای استصناع اول، مطابقت کامل وجود ندارد. همچنین این دو رویه، از نظر ارزیابی اقلام ترازنامه در پایان هر دوره مالی و از نظر افشا یا نحوه ارائه در صورت‌های مالی، مطابقت ندارند. این عدم انطباق، ضمن دقت به مبانی فقهی عقود اسلامی لزوم توجه هر چه بیشتر به مقررات‌گذاری در حوزه حسابداری و گزارشگری مالی این عقود بالاخص عقد استصناع را می‌طلبد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Istisna’ Accounting in the Islamic Republic of Iran Banking System and Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions

نویسنده [English]

  • Reza Golami Jamkarani

Faculty Member of Islamic Azad University - Qom Branch

چکیده [English]

The financial reporting of the country's banks, especially accounting of the Islamic contracts, has no comprehensive accounting standards. The accounting system of Istisna facilities in the banking system of Iran has an accounting instruction issued by the Central Bank. On the other hand, the standards of the Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions (AAOIFI), in accordance with its Statement No. 1, are applicable to all Islamic banks, regardless of the country's governing system. In this research, using the comparative method, the comparison of the Istisna contracting accounting procedure in Iranian banking with the AAOIFI has been investigated. The results of the research indicate that the accounting procedure of Istisna in Iran's banking system is not consistent with the usual accounting practices of AAOIFI, so that in the initial recognition of financial events, the recognition of the profit of the Istisna and grant of the first Istisna is not in full conformity. Also, these two procedures do not comply with the recognition of balance sheet items at the end of the financial period and in terms of disclosure or presentation in the financial statements. This discrepancy requires the need to pay more attention to regulations in the field of accounting and financial reporting of Islamic contracts, particularly the contract of Istisna.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Accounting of Istisna Contract
  • Istisna
  • Contract
  • Parallel Istisna
آاوفی، سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی (1999). استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی، مترجم: علی‌اکبر جابری، تهران: سازمان حسابرسی.
صادقی، محمد (1393). مطالعه تطبیقی قرارداد سفارش ساخت در فقه و حقوق، تهران: خرسندی.
طبیبی، سیدجمال‌الدین، محمدرضا ملکی و بهرام دلگشایی (1393). تدوین پایان‌نامه، رساله، طرح پژوهشی و مقاله علمی، تهران: فردوس.
طغیانی، مهدی، امیرعباس آجری‌آیسک و مرجان طاهری‌صفار (1392). «حسابداری تخصیص منابع (مضاربه، سرمایه‌گذاری و اجاره به‌شرط تملیک) در بانکداری اسلامی»، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 8، 51-76.
کمیجانی، اکبر و محمدنقی نظرپور (1387). «چگونگی کاربرد عقد استصناع در قانون عملیات بانکی بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، شماره 30، 69-97.
موسویان، سیدعباس و احسان بازوکار (1392). «احکام و آثار فقهی- حقوقی عقد استصناع»، بورس اوراق بهادار، شماره 21، 5-31.
نظرپور، محمدنقی و علی رضایی (1392). «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی با رویکرد بررسی عقود و الگوی پرداخت تسهیلات»، تحقیقات مالی اسلامی، شماره4، 123-156.
نظرپور، محمدنقی و مرتضی محمدی (1390). «صحت یا فساد عقد استصناع؛ دیدگاه فقهای امامیه، مذاهب اربعه و حقوق ایران»، شماره 28، 37-71.
نظر پور، محمدنقی (1392). عقد و اوراق استصناع، قم: دانشگاه مفید.
AAOIFI. (2010). Accounting & Auditing Standards for Islamic Financial Institutions, Manama, Bahrain: Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions.
Baydoun, N., & Willett, R. (2000). Islamic Corporate Reports. Abacus, 36(1), 71-90.
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14
اردیبهشت 1397
صفحه 453-494
  • تاریخ دریافت: 16 تیر 1396
  • تاریخ پذیرش: 23 مرداد 1396