تحقیقات مالی اسلامی

شناسایی و رتبه‌بندی ریسک‌های اسناد خزانه اسلامی در بازار اوراق بهادار ایران

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه مفید

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سوال اصلی در این مقاله این است که ریسک‌های اصلی در فرایند انتشار اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه ایران کدام است؟ مهم‌ترین ریسک‌ها از جهت احتمال وقوع و شدت اثرگذاری در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه این اوراق کدامند؟ این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا و با استفاده از روش تحلیل سلسه مراتبی به رتبه‌بندی ریسک‌ها می‌پردازد. با شناسایی این ریسک‌ها در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه، ارکان انتشار، قادر خواهند بود بر ریسک‌های اصلی تمرکز کرده، فرآیندهای پوشش ریسک را با اثربخشی بیشتر، پیگیری نمایند. فرضیه اصلی مقاله این است که از منظر خبرگان بازار سرمایه، ریسک‌های مالی از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. نتایج نشان می‌دهد از منظر خبرگان پاسخ‌دهنده، ریسک‌های نرخ سود بانکی، نقدشوندگی، تورم و نرخ ارز از منظر احتمال وقوع، در اولویت می‌باشند، از منظر شدت تأثیر نیز، نرخ سود بانکی، نقدشوندگی، اعتباری و تورمی با اولویت بوده‌اند.
از جمله روش‌های نوین مورد استفاده در تأمین مالی دولت از طریق منابع داخلی، انتشار اسناد خزانه دولتی است. نوآوری‌های مالی اسلامی در حوزه ابزارسازی مالی در بازارهای سرمایه اسلامی منجر به شکل‌گیری ابزار اسناد خزانه اسلامی و انتشار آن در تاریخ 07/08/1394 در بازار فرابورس ایران شد. اسناد خزانه اسلامی مانند سایر ابزارهای مالی اسلامی دارای ریسک‌های مختلفی هستند که در مقام اجرا، موفقیت انتشار این ابزار را تهدید می‌نمایند. از این‌رو شناسایی ریسک‌های متبادر در فرآیند انتشار و عملیات بازار ثانویه و بررسی شدت تأثیر و احتمال وقوع آنها در فرآیندهای انتشار امری ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification and Ranking of Islamic Treasury Bills' Risks in Iran's Securities Market

نویسندگان [English]

  • Mohammad Naghi Nazarpour 1
  • Mohamad Hosin Sadraei 2

1 Mofid University faculty member

2 M.A. in Economics, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Islamic treasury bills (ITB) in Iran's Securities Market are the latest financial innovation in Islamic financial instruments. They were issued for the first time in Iran's Fara Bourse on 94/8/7. To finance government projects, Iran's Securities Market is extending Islamic treasury bills. So it will be useful to investigate some other aspects of ITB such as risks identification and risks ranking.
This article wants to clarify these questions: what are the risks of ITB and how do they affect ITBs efficiency. At first, we describe these questions by using a descriptive method and then we are going to rank risks by analytical hierarchy process. The results show that the interest rate risks, liquidity risks, inflation risks and exchange rate risks have more probability of occurrence. Furthermore, interest rate risks, liquidity risks, credit risks and inflation risks have more effective impact in the process of issuing IBT.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Treasury bills
  • Islamic Treasury Bills
  • Risk
  • Ranking
آذر، عادل و علی رجب‌زاده (1387)، تصمیم‌گیری کاربردی، تهران: نگاه دانش.
ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی‌مقدم (1387)، «بررسی انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، اقتصاد اسلامی، شماره 30، صص 145-172.
بیدآباد، بیژن، محمود الهیـاری‌فـرد (1389)، «اوراق قرضه غیرربوی (ریالی و ارزی) و ابزارهای پولی بانکداری مرکزی بدون ربا»، سومین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
خادم‌الحسینی اردکانی، مجید و سیدعباس موسویان (1391)، «مهندسی مالی اسناد خزانه»، اقتصاد اسلامی، شماره 45، صص 107-130.
ذاکرنیا، احسان و محمدهادی حبیب‌الهی (1395)، «ارائه مدل قیمت‌گذاری اسناد خزانه اسلامی مبتنی بر چارچوب اوراق بهادارسازی»، دانش سرمایه‌گذاری، شماره 18، صص 51-65.
صالح‌آبادی، علی (1384)، «بررسی اوراق قرضه اسـلامی در مـالزی از دیـدگاه فقـه امامیـه»، دین و ارتباطات، شماره 25، صص 95-114.
علی‌عصار، نرگس (1392)، «بررسی انواع اوراق صکوک در بانکداری اسلامی»، اقتصادی، شماره 3 و 4، صفحات 21 تا 32.
فراهانی‌فرد، سعید (1381)، سیاست اقتصادی در اسلام، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و
اندیشـه اسـلامی.
فیاضی، محمدتقی و محمدنقی نظرپور (1394)، «استفاده از اسناد خزانه اسلامی برای تأمین مالی طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دولت»، اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره13، صص 83-108.
قانون بازار اوراق بهادار (1384)، ماده 7.
قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور (1394)، ماده 26.
قانون محاسبات عمومی (1394)، ماده 8.
قضاوی، حسین و حسین بازمحمدی (1389)، عملیات بازار باز در چارچوب بانکداری بدون ربا مطالعه موردی؛ اسناد خزانه اسلامی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
مصباحی‌مقدم، غلامرضا و محمد صفری (1389)، «بررسی درآمد حاصل از تحمل ریسک از دیدگاه آموزه‌های اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 36، صص 117-148.
مقدسی، محمدرضا (1373)، سیاست پولی انتخاب ابزاری به‌ عنوان جایگزین، تهـران: معاونت امـور اقتصادی وزارت اقتصاد و دارایی.
موسویان، سیدعباس و مهدی الهی (1389- الف)، «امکان‌سنجی فقهی تشکیل بازار بین ‌بانکی در بانکداری اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 38، صص 89-118.
موسویان، سیدعباس، محمدنقی نظرپور و ایوب خزائی (1389- ب)، «امکان‌سنجی فقهـی طراحـی اسـناد خزانه اسلامی در بازارهای مالی اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 40.
موسویان، سیدعباس و محمد علیزاده‌اصل (1394)، «بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای مالی اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 59، صص 65-94.
ندری، کامران و حسین شیرمردی (1394)، «امکان‌سنجی استفاده از اوراق جعاله در تأمین مالی مسکن»، اقتصاد مسکن، شماره 55، صص 121-146.
نظرپور، محمدنقی و ایوب خزائی (1389)، «پوشش ریسک صکوک استصناع در بازار بورس اوراق بهادار»، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 81، صص 3-26.
نظرپور، محمدنقی، سیدمحسن فاضلیان و ناهید مومنی‌نژاد (1393)، «ارائه الگوی مطلوب تأمین مالی صنعت نفت ایران بر پایه صکوک استصناع و رتبه‌بندی ریسک‌های آن با استفاده از روش سلسله مراتبی»، تحقیقات مالی اسلامی، شماره 6، صص 65-96.
Tariq, A. A. (2004). Managing Financial Risks of Sukuk Structures. Loughborough University, UK, September (Mimeo).
Chakravarti. R. (2002), Treasury and Risk Management, JPMorgan Ins
Dupont, D., & Sack, B. (1999). The Treasury Securities Market: Overview and Recent Developments. Fed. Res. Bull., 85, 785.
Fama, E. F. (1976). Foundations of Finance: Portfolio Decisions and Securities Prices. Basic Books (AZ).
Holton, G. A. (2004). Defining Risk. Financial Analysts Journal, 60(6), 19-25.
Hakim, S. R. (2007). 11 Islamic Money Market Instruments. Handbook of Islamic Banking, 161.
Knight, F. H. (1921). Risk, Uncertainty and Profit. New York: Hart, Schaffner and Marx.
Saaty, T. L. (2008). Decision Making with The Analytic Hierarchy Process. International journal of Services Sciences, 1(1), 83-98.
Longenecker, J. G. (2009). Small Business Management: Launching and Growing New Ventures. Cengage Learning.
 
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 12
اردیبهشت 1396
صفحه 133-166
  • تاریخ دریافت: 13 آذر 1395
  • تاریخ بازنگری: 14 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 04 اسفند 1395