نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

سهام خزانه و چالش‌های نظری پیرامون آن

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه قم

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آیت‌الله حائری

چکیده

سهام خزانه به معنای اخص، سهامی است که از سوی ناشر بازخریداری شده، به تملک آن در آمده و به منظور عرضه مجدد آن در آینده، نزد ناشر نگهداری می‌شود که کشورهای معدودی آن را صحیح می‌دانند و کشور ما نیز اخیراً آن را پذیرفته است. با وجود موجه بودن این نوع سهام از حیث تحلیل اقتصادی و مالی، از نظر تحلیل حقوقی به سادگی قابل توجیه نیست که در این نگاره براساس دو روش توصیفی و تحلیلی، دیدگاه‌های مختلف پیرامون ماهیت سهم را بررسی نموده و برمبنای تأسیس‌های حقوق اسلامی به نقد آن پرداخته‌ایم. در این رابطه به نظر می‌رسد برمبنای هیچ یک از دیدگاه رایج پیرامون ماهیت سهم، سهام خزانه به معنای بازخرید سهم و تملیک آن به شرکت ناشر قابل توجیه نیست و می‌بایست آن را نوعی سلب یا فک یا حبس مالکیت تلقی نمود. البته برمبنای دیدگاه گروهی از فقها که سهم را نوعی مالکیت مشاع در اصل سرمایه می‌دانند، می‌توان تملیک سهم به خود شرکت را نیز موجه دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Treasury Stock and Its Relevant Theoretical Challenges

نویسندگان [English]

  • Sayyed Morteza Shahidi 1
  • Nasrollah Jafari Khosroabadi 2

1 PhD in Private Law, Qom University

2 Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Ayatollah Haeri University

چکیده [English]

Treasury stock in its particular sense is a stock which has been repurchased, owned and maintained by the issuer for the purpose of being offered in the future. Few countries have recognized this and our country has recently adopted it. Despite its economic and financial justifications, it is not justified by legal analysis. This paper, based on a descriptive/ analytical analysis, has reviewed various pertinent views about the stock nature, and has criticized it according to Islamic law principles. It seems this stock is not justified on the basis of any of the common views about the nature of stock and it is to be considered as an expropriation or detention of property ownership. However, based on the opinion of a group of scholars who have recognized the stock as a common ownership of the company capital, the ownership of shares by the company itself can be justified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • treasury shares
  • Redemption of Shares
  • Share Acquisition
  • Reduction and Depreciation of Capital
آل کاشف‎الغطاء، محمدحسین (1402)، الفردوس الاعلی، قم: فیروزآبادی.
اسکندری، جمشید (1393)، اصول حسابداری(۲)، تهران: فرشید.
الماسی، نجادعلی (1389)، تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
انصاری، مرتضی (1410)، المکاسب (محشی کلانتر)، قم: دارالکتاب، 23 جلد.
باریکلو، علیرضا (1385)، «ماهیت سهم و بازخرید آن توسط شرکت صادرکننده»، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، شماره 1، صص 13–38.
تفرشی، محمدعیسی و رضا سکوتی نسیمی (1383)، «بیع سهام شرکت‌های سهامی، علوم اجتماعی و انسانی، شماره 41، صص 35-58.
جزایری، محمدجعفر (1416)، هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم: دارالکتاب.
حائری، سیدکاظم (1379)، «مالکیت‌های شخصیت‌های حقوقی»، فقه اهل بیت شماره 21، صص 17–40.
دستگیر، محسن (1388)، مبانی مدیریت مالی، تهران: نورپردازان.
دهقانی، طوبی (1386 الف)، ‌«آشنایی با قوانین و مقررات بازخرید سهام در کشورها و بورس‌های جهان»، حسابدار، شماره 188، صص 8–21.
دهقانی، طوبی (1386 ب)، «بازخرید سهام»، حسابدار، شماره 184، صص 46–48.
ساجدی، ولی (1384)، «پژوهش: خرید سهام خزانه توسط شرکت‌های پذیرفته شده در بورس»، بورس، شماره 49، صص 43–46..
ستوده تهرانی، حسن (1388)، حقوق تجارت، تهران: دادگستر، جلد دوم، چاپ دوم.
سیستانی، سیدعلی (1389)، توضیح‌المسائل، مشهد: نوند.
شعاریان، ابراهیم و محمدعیسی تفرشی (1381)، «سهم و حقوق ناشی از آن در شرکت‌های سهامی»، پژوهش حقوق عمومی، شماره ۷، صص۲۱–۴۸.
شوشی نسب، نفیسه (1394)، ماهیت حقوقی اوراق بهادار، تهران: میزان.
عبدی‌پور، ابراهیم (1391)، مباحث تحلیلی از حقوق تجارت، قم: پژوشگاه حوزه و دانشگاه.
غمامی، مجید، و مریم ابراهیمی (1391)، «ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس»، مطالعات حقوق تطبیقی، شماره 6، صص 127-145.
فیاض، محمد اسحاق (بی‌تا)، احکام البنوک و الاسهم و السندات و الاسواق المالیه «البورصات» من جهه النظر الاسلامیه، قم:‌ امیر.
کاتوزیان، ناصر (1384)، حقوق مدنی، اموال و مالکیت، تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر (1376)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مشایخ، شهناز و سپیده‌سادات نصیری (1393)، «سهام خزانه و مزایای استفاده از آن در بورس‌ها»، پژوهش حسابداری، شماره 12، صص 105–126.
نظام‌دوست، حسین (1392)، «مبانی حقوقی سهام خزانه»، بورس، شماره 107، صص 72–73.
نوروش، ایرج و فیض‌اله شیرزادی (1391)، اصول حسابداری(۲)، تهران: کتاب نو.
Black, M. A., & Campbell, H. (1983). Black’s Law Dictionary. West Publishing Co.
Canada Treasury shares Guide. (2014). IBA Corporate and M& A Law Committee.
Carrillo, J. (1997). Partnership and Corporation Accounting. Rex Book Store.
United State Treasury Shares Guide (2014). IBA Corporate and M& A Law Committee
Van Gerven, D., & Storm, P. (2008). The European Company. USA: Cambridge University Press.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11
آبان 1395
صفحه 119-142
  • تاریخ دریافت: 23 دی 1394
  • تاریخ پذیرش: 04 مرداد 1395