نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

بررسی فقهی امکان به‌کارگیری «سوآپ نکول اعتباری» و «ورق اعتباری» در مدیریت ریسک اعتباری بانک‌ها

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهشی گروه بانکداری، پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی ج. ا. ا. و دانشجوی دکتری مدیریت مالی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری معارف اسلامی و مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

3 کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

با توجه به اهمیت ریسک اعتباری در نظام بانکداری، بانک‌ها همواره به مدیریت ریسک اعتباری توجه ویژه داشته‌اند و روش‌ها و راهکارهای مختلفی را برای مدیریت آن به کار گرفته‌اند. استفاده از مشتقات اعتباری یکی از این روش‌ها و «سوآپ نکول اعتباری» و «ورق اعتباری» از جمله متداول‌ترین مشتقات اعتباری مورد استفاده برای این منظور هستند. در این مقاله به بررسی فقهی امکان به‌ کارگیری ابزارهای مذکور در نظام بانکداری کشور پرداخته می‌شود و با استفاده از روش تحقیق توصیفی، مشتقات اعتباری بر اساس معیارها و ضوابط عمومی قراردادها از دیدگاه فقه شیعه، مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند که نتیجه آن تأیید سوآپ نکول اعتباری و دارای اشکال بودن ورق اعتباری از منظر ربا می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Analysis of Applying Credit Default Swap and Credit-Linked Note in Credit Risk Management of Banks

نویسندگان [English]

  • Rasool Khansari 1
  • Mohammad Sajjad Siahkarzadeh 2
  • Majid Asghari 3

1 Master of Research in Banking, Monetary and Banking Research Institute, Central Bank c. ا. ا. And PhD student in Financial Management, University of Tehran

2 PhD student in Islamic Studies and Financial Management, Imam Sadiq University

3 Master of Islamic Education and Financial Management, Imam Sadiq University

چکیده [English]

Given the importance of credit risk in the banking system, banks have always paid special attention to credit risk management and have used different tools to manage it. Using credit derivatives, especially "credit default swap" and "credit-linked note", is one of the most common tools for this purpose. This paper investigates the possibility of applying these tools in the banking system of the Islamic Republic of Iran, and evaluates credit derivatives based on general conditions of contracts from the viewpoint of the jurisprudence of Shi'a. As a result, we can say that CDS is compliant with shariah, but CLN is not due to its having some usury problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Credit Risk
  • Credit Default Swap
  • Credit- Linked Note
  • General Conditions of Contracts
آقامهدوی، اصغر، سید محمدمهدی موسوی (1387)، «‌ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی و امکان استفاده از تاخت نکول اعتباری جهت کنترل آن»، جستارهای اقتصادی، شماره 9.
اسماعیلی، اسماعیل(1373)، «اکل مال به باطل در بینش شیخ انصاری»، مجله فقه، شماره 1.
انصاری، شیخ مرتضی (1415ق‏)، مکاسب، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.‏
بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه (1381)، ربا، قم: بوستان کتاب.
بنی‌هاشمی خمینی‏، سید محمد حسین (1388)، ت‍وضی‍ح‌ال‍م‍س‍ائ‍ل‌ م‍راج‍ع‌ م‍طاب‍ق‌ ب‍ا ف‍ت‍اوای‌ سی‍زده‌ ن‍ف‍ر از م‍راج‍ع‌ م‍ع‍ظم‌ ت‍ق‍لید‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ هفدهم‏.
حر عاملی (1409ق)، وسائل‌الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیت (علیهم‌السلام)‏.
الحسینی المراغی (1418ق)، العناوین اﻟﻔقهیه، قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خامنه‌ای، سید علی (1381)، رساله اجوبه الاستفتائات، قم: انتشارات بین‌المللی الهدی.
خراسانی، محمد کاظم (1417ق)، کفایه الاصول، قم: مؤسسه آل بیت، چاپ دوم.
رفیعی، محمدتقی (1378)، مطالعه تطبیقی غرر در معامله، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
صبری هارون، محمد (1999م)، احکام الاسواق المالیه، اردن: دار النفائس.
فاضل تونی، محمد حسین (1415ق‏)، الواﻓیهفی الأصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی‏.
قرشی، سید علی اکبر (1415ق)، قاموس قرآن، قم: دار الکتب الإسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق.)، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محقق میرداماد، سید مصطفی (1381)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ نهم.
مطهری، مرتضی (1364)، ربا، بانک و بیمه، تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر (1379)، القواعد اﻟﻔقهیه، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب، چاپ پنجم.
موسوی خمینی، امام روح‌الله (1379)، البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اوّل.
همو (1385 ق.)، الرسائل، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اوّل.
همو (‌1416 ق.)، تحریر الوسیله، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
موسوی همدانی، سید محمد (1363)، ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی.
موسوی، سید مرتضی (1376)، قاعده لاضرر و لاضرار، تقریر ابحاث الشیخ ضیاء‌الدین عراقی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
موسویان، سید عباس (1386)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اوّل.
موسویان، عباس و موسوی، سید محمدمهدی (1388)، ‌«مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی با استفاده از سوآپ نکول اعتباری»، اقتصاد اسلامی، شماره 33.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت‏: .دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم‏.
نراقی، احمد (1375)، عوائد الایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اوّل.
نوری، میرزا حسین(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
Anson M. J.P., Fabozzi F. J., Choudhry M. & Chen R. (2004). Credit Derivatives: Instruments,Applications, and Pricing, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Crouhy, M., Galai, D., & Mark, R. (2000), Risk management, New York: McGraw Hill.
Choudhry, M. (2004), Structured Credit Products: Credit Deriatives and Synthetic Securitization, Singapore: Wiley.
Fabozzi, F. J., Davis, H. A., & Choudhry, M. (2006), Introduction to Structured Finance, Hoboken, NJ: John Wiley.
Francis, J. C., Frost, J., & Whittaker, J. G. (1999), The Handbook of Credit Derivatives, New York: McGraw-Hill.
Gestel, T. v., & Baesens, B. (2009), Credit Risk Management: Basic Concepts : Financial Risk Components, Rating Analysis, Models, Economic and Regulatory Capital, New York: Oxford University Press.
Jorion, P. (2011), Financial Risk Manager Handbook (6th ed.), Hoboken, N.J, Chichester: Wiley; John Wiley.
Mousavi, S. M. M. (2008), The Comparative Study of Credit Defult Swap and Total Return Swap with Islamic Jurisprudence Principle, proceeding of 3 rd Islamic Banking, Acounting and Finance (iBAF) Conference, Malaysia, Faculty of Economics and Muamelat, Islamic University Science of Malaysia.
Saunders, A., Cornett, M. (2011), Financial Institutions Management: A Risk Management Approach (7th ed.), NewYork: McGraw-Hill.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
آبان 1391
صفحه 115-142
  • تاریخ دریافت: 31 مرداد 1391
  • تاریخ بازنگری: 22 آبان 1391
  • تاریخ پذیرش: 05 آذر 1391