اولویت‌بندی تسهیلات بانکی مبتنی بر عقود اسلامی با رویکرد سیاست‌گذاری

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مدیریت مالی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

امروزه بانکداری یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی به شمار می‌رود. بانک‌ها با عملیات اقتصادی و مالی خود موجبات انتقال منابع را از افرادی که به‌طور مستقیم، مایل و یا قادر به مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی نمی‌باشند، به کسانی که در جهت انجام امور اقتصادی نیازمند به سرمایه‌اند، فراهم ساخته و بدین‌ترتیب، موجب رشد اقتصادی جامعه می‌شوند.در بانکداری اسلامی، گردش پول باید بر اساس موازین اسلامی باشد و روابط حقوقی بین بانک و مشتری باید به‌نحوی طراحی شود که با موازین اسلامی مغایرت نداشته باشد. در قانون بانکداری بدون ربا، راه‌های تأمین مالی بر اساس عقود اسلامی برنامه‌ریزی شده است؛ بنابراین، بانک‌ها می‌توانند با توجه به نیاز متقاضیان تسهیلات، از عقود مختلفی برای تأمین مالی آن‌ها استفاده نمایند.
در این تحقیق، معیارهایی شناسایی شده است که از دیدگاه سیاست‌گذاران نظام بانکی، این معیارها بر سهولت و اولویت استفاده از انواع تسهیلات در بانکداری بدون ربا مؤثر هستند. همچنین، انواع تسهیلات بانکی با استفاده از معیارهای منتخب و از منظر سیاست‌گذاران نظام بانکی، اولویت‌بندی ‌شده است. معیارهای مناسب، در سه مرحله و از طریق بررسی ادبیات موضوع، مصاحبه با افراد خبره و ارائۀ پرسش‌نامه تعیین گردید. سپس مدل مفهومی تحقیق بر اساس پنج معیار برگزیده و با توجه به گروه‌بندی تسهیلات بانکی، طراحی شده و پرسش‌نامه ای‌اج‌پی[i] برای اولویت‌بندی تسهیلات بانکی به خبرگان (سیاست‌گذاران نظام بانکی) ارائه گردید. با تحلیل پرسش‌نامه‌ها، انواع تسهیلات بانکی اولویت‌بندی شد. در پایان نیز ترجیهات سیاست‌گذاران و وضعیت فعلی تسهیلات بانکی مقایسه شده و زمینه برای سیاست‌گذاری‌های بهتر فراهم آمده است.



[i]. AHP

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ranking of Banking Facilities Based on Islamic Contracts, with the Policy Approach

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Iravani 1
  • Amin Ghazali 2
  • Ali Ghazali 3

1 Lecturer at the University of Tehran

2 PhD student in Financial Management, Allameh Tabatabai University, Tehran

3 Master student of economics, Tarbiat Modares University, Tehran

چکیده [English]

Today, banking is one of the most important sectors of the economy. Banks with their economic and financial operations cause transfer of resources. Resources are transferred from people who are not willing or able directly to participate in economic activities to those who need to capital for economic affairs and consequently causing economic growth for society. In Islamic banking, Circulation of money should be based on Islamic principles and the legal relations between banks and customers should be designed in such ways that are not inconsistent with Islamic standards. In the interest free banking Law, the ways of financing are planned based on the Islamic contracts. So banks can use various contracts to finance applicants' facilities.
In this study, the types of banking facilities from the perspective of policy makers of banking system have been prioritized. Appropriate measures, in three steps and via literature review, interview with experts and Submit questionnaire were determined. Then the conceptual model for research based on five chosen criteria and with regard to the banking facilities grouping, was designed. Then, AHP questionnaires for priority of banking facilities were presented to the experts (Policy makers banking system). By analyzing the questionnaires, the various banking facilities ranked. In the end, policy preferences and the current state of banking facilities has been compared.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Banking
  • interest free banking system
  • Banking Facilities
  • the analytic hierachy process
آذر، عادل و رجب‌زاده، علی (1389)، تصمیم‌گیری کاربردی، رویکرد MADM، تهران: نگاه دانش.
امام‏خمینى (1384)، تحریرالوسیله‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
ایلیات، غلامرضا (1380)، «بررسی کارایی عقود اسلامی در تأمین مالی پروژه‌های صنعتی در بانک ملت حوزه شمال تهران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران.
بازوبندی، نسرین (1376)، «نقش تسهیلات اعطایی بانکی در پیشرفت صنایع تبدیلی کشاورزی استان خراسان»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
بانک سپه (1384)، تاریخ هشتادسالۀ بانک سپه، اداره تحقیقات و برنامه‌ریزی.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1371)، قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1384-1389)، ماهنامه گزیده آمار‌های اقتصادی.
بانک ملی ایران (1386)، بانکداری داخلی 1 (تجهیز منابع)، تهران: بانک ملی ایران، اداره آموزش و مدیریت (ویرایش 5).
بهمند، محمد و بهمنی، محمود (1387)، بانکداری داخلی 1، تهران: مؤسسه بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
جمشیدی، سعید (1379)، بانکداری اسلامی، تهران: شکوه اندیشه.
ربیعی رودسری، منیژه (1380)، بانک و بانکداری در ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رجائی، محمد (1389)، مقایسه اجمالى تجهیز و تخصیص منابع پولى در دو نظام بانکى ربوى و غیرربوى در ایران، ماهنامه معرفت، ویژه‌نامه اقتصاد اسلامی، شماره 41.
رحیمی سجاسی، داوود (1387)، بانکداری اسلامی (بانکداری بدون ربا)، قم: پژوهشکده باقرالعلوم.
سایت بانک ملی ایران، تاریخچۀ بانکداری اسلامی                        http://www.bmi.ir
صمصامی، حسین (1371)، «افزایش کارایی بانکداری اسلامی و انتاب ترکیب بهینه عقود در عرضه تسهیلات (مطالعه موردی بانک کشاورزی)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
طاهری، مسعودرضا (1385)، شناسنامه بانکداری اسلامی، دنیای اقتصاد.
قانون عملیات بانکداری بدون ربا: وبگاه بانک مرکزی به آدرس http://www.cbi.ir / لینک قوانین و مقررات/ قوانین مرجع/ قانون عملیات بانکداری بدون ربا.
قدسی‌پور، سید حسن (1381)، مباحثی در تصمیم‏گیری چندمعیاره، تهران: انتشارات دانشگاه امیر کبیر، چاپ سوم.
عمید، حسن (1376)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیر کبیر.
ماجدی، علی و گلریز، حسن (1383)، پول و بانک از نظریّه تا سیاست‌گذاری، تهران: مؤسسه بانکداری ایران.
مجتهد، احمد و حسن‌زاده، علی (1384)، پول و بانکداری، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
محمودی گلپایگانی، سید محمد (1381)، ربا، بهرخ و سود از نظر فقهی و اقتصادی و مبانی فقهی نظام مشارکت در بانکداری اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران.
معماریانی، عزیزالله و آذر، عادل (1378)، AHP تکنیکی نوین برای تصمیم‌گیری گروهی، دانش مدیریت، شمارۀ 27 و 28.
موسویان، سید عباس (1380)، بانکداری اسلامی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
موسویان، سید عباس (1381)، بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
موسویان، سید عباس (1382)، «انواع بانک‌های بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، شماره 49.
موسویان، سید عباس (1383)، «تبیین فقهی بانکداری بدون ربا؛ مدل ایران و اردن»، مجله فقه و حقوق، شماره 2.
موسویان، سید عباس (1386)، احکام فقهی بانکداری بدون ربا، قم: وثوق.
هدایتی، سید علی‌اصغر (1373)، عملیات بانکی داخلی ـ 2، تهران: مؤسسه بانکداری ایران.
هروانی، حسین؛ زه‌تابیان، مصطفی و هروانی، مهدی (1389)، نقدی بر بانکداری اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
 
Baughnt, William H., and Charles E. Walker, eds. (1990), The Bankers Handbook, 4th ed. Homewood.i11.: Business One Irwin.
Jordan, Jerry L. (1996), "The Functions and Future of Retail Banking", Economic Commentary, Federal Reserve Bank of Cleveland, September 15.
Saaty T. L. (1980), The Analytic Hierachy Process, New York: McGrraw-Hill.
Mohammed Khaled I. Bader, Shamsher Mohamad, Mohamad Ariff and Taufiq Hassan (2007), Cost, Revenue and Profit Efficiency of Conventional Versus Islamic Banks: Financial Ratios Approach, Review of Islamic Economics.
Saaty T. L. (1980), The Analytic Hierachy Process, New York: McGrraw-Hill.
Rose, Peters (1996), Mony and Capital Markets: The Financial System in the Economy, 6th ed., Homewood I11.
Rose, Peter S. (1999), Comercial Bank Management, McGRAW-Hill International Editions.
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
اردیبهشت 1391
صفحه 161-193
  • تاریخ دریافت: 27 بهمن 1390
  • تاریخ بازنگری: 21 خرداد 1391
  • تاریخ پذیرش: 14 خرداد 1391