تحقیقات مالی اسلامی

«منطبق با شریعت» یا «مبتنی‌بر شریعت»؟ بررسی تغییر گفتمان در مالی اسلامی

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی، گروه حسابداری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران؛ و پژوهشگر مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی، سازمان بورس و اوراق بهادار، تهران، ایران

10.30497/ifr.2024.246174.1887

چکیده

خبرگان و متخصصان مالی اسلامی از نهادهای مالی اسلامی انتظار دارند تا از عرضه ابزارهایی که صرفاً منطبق با شریعت هستند، به سمت عرضه ابزارهایی که اساساً مبتنی‌بر شریعت هستند، حرکت کنند؛ اما در مورد زمان ورود دو عبارت «مبتنی‌بر شریعت» و «منطبق بر شریعت» به ادبیات مالی اسلامی و چرایی آن سؤالاتی مطرح است. معنای دقیق «مبتنی‌بر شریعت» چیست؟ در این مقاله ضمن مرور نگرش­های مختلف به‌نظام مالی اسلامی، به بیان تاریخچه ظهور دو عبارت مذکور به‌عنوان نمود تغییر گفتمان در صنعت مالی اسلامی پرداخته می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در تعاریف محصولات مبتنی‌بر شریعت، دست‌کم یکی از اصول تفکیک (تأکید بر تفکیک محتوایی مالی اسلامی از مالی مرسوم)، اعتبار و رفاه نمود داشته است. اصل تفکیک به مفاهیم توسعه محصولات مجزا، تفکیک وجوه، تفکیک بخشی و تفکیک قیمت‌گذاری اشاره دارد. اصل اعتبار به سه مفهوم اعتبار تاریخی، ارتباط معتبر با بخش واقعی اقتصاد و شفافیت هستی‌شناختی می‌پردازد. نهایتاً مفاهیم موجود در اصل رفاه نیز عبارتند از: «تسهیم ریسک»، «محافظت از فقرا» و «عملیات کسب‌وکار رفاه‌گرا». این تغییر در گفتمان، مشکل نیست؛ بلکه نشانه­ای از بلوغ مالی اسلامی و حرکت به سمت اهداف نظام اقتصادی اسلام محسوب می­­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Shariah-Compliant or Shariah-Based? The Changing Discourse of Islamic Finance

نویسندگان [English]

  • Ali Reza Ramrouz 1
  • Mohammad Reza Simiari 2

1 Faculty Member, Accounting Department, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 PhD Student, Financial Management, Faculty of Management and Accounting, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran; and Researcher, Research Managment, Development and Islamic Studies Office, Securities and Exchange Organization, Tehran, Iran

چکیده [English]

Observers and experts of the Islamic finance industry expect Islamic financial institutions to move from offering instruments that are solely Shariah-compliant to offering instruments that are substantially Shariah-based. However, there are some questions about when the words "Shariah-compliant" and "Sharia-based" entered into the Islamic financial literature and why. What is the exact meaning of "Shariah-based"? In this article, in addition to reviewing different attitudes towards the Islamic financial system, we will describe the history of the emergence of the two mentioned terms as a manifestation of the change of discourse in the Islamic financial industry. Investigations show that in the definition of Sharia-based product, at least one of the principles of separation (emphasis on the content separation of Islamic finance from conventional finance), Authenticity and welfare have been implied. The principle of separation refers to the concepts of separate product development, separate pricing, separation of funds and sectoral separation. The principle of authenticity deals with the three concepts of historical authenticity, authentic connection to the real economy and ontological transparency. Concepts in the welfare principle include risk-sharing, protection of the poor, and welfare-oriented business operations. This change in the discourse is not a problem, but a sign of Islamic financial maturity and moving towards the goals of the Islamic economic system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Finance
  • Islamic Economy
  • Shariah
  1. توحیدی، محمد (1396). تحلیلی بر صکوک با پشتوانه دارایی و صکوک مبتنی‌بر دارایی. ایران، تهران: دفتر پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی، سازمان بورس و اوراق بهادار.
  2. موسویان، سیدعباس؛ و توحیدی، محمد (1402). مبانی مالی اسلامی. ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت).
  3. Alamad, S. (2019). Financial and Accounting Principles in Islamic Finance. New York: Springer International Publishing.
  4. Auda, J. (2022). Maqasid Al-Shari'ah as Philosophy of Islamic Law. International Institute of Islamic Thought (IIIT).
  5. Calder, R. (2020). Sharīʿah-compliant or Sharīʿah-based? The Changing Ethical Discourse of Islamic Finance. Arab Law Quarterly, 35(1-2), 50-73.
  6. Jamil, A. (2013). Islamic Banks Should Focus More on Quality Growth. The Malaysian Reserve, 24.
  7. Kayed, R. N., & Hassan, M. K. (2011). The Global Financial Crisis and Islamic Finance. Thunderbird International Business Review, 53(5), 551-564.
  8. Khan, A. (2005). The Interaction Between Shariah and International Law in Arbitration. J. Int'l L., 6, 791.
  9. Lahsasna, A., & Hassan, M. K. (2012). The Shariah Process in Product Development and Approval in ICM. Islamic Capital Markets: Products and Strategies, 23-68.
  10. Mat Sari, N., & Mirakhor, A. (2012). Islamic Monetary Policy in Malaysia: a Conceptual Framework. In 2nd ISRA Colloquium “Islamic Finance in a Challenging Economy: Moving Forward.
  11. Moussavian, S, A; & Tohidi, M., (2013). Fundamentals of Islamic Finance. Iran, Tehran: Organization for the Study and Compilation of Academic Books in Islamic Sciences and Humanities (SAMAT). (In Persian)
  12. Nor, E., Pitchay, A. A., & Usman, M. (2020). How “Islamic” Is Islamic Banking? A Revisit. Accounting, Finance and Business (IJAFB) EISSN, 5, 219-37.
  13. Schoon, N. (2009). Islamic Banking and Finance.London: Spiramus Press.
  14. Securities Commission Malaysia. (2011). Capital Market Masterplan 2: Widening Islamic Capital Markets International Base. Malaysian ICM: Quarterly Bulletin of Malaysian Islamic Capital Market, 2-3.
  15. Siddiqui, R. (2011). Islamic Finance, Halal Industry and the Media. Business Times (Malaysia).
  16. Siddiqui, R. (2012). Year of Index Outperformance. Business Times (Malaysia).
  17. Tohidi, M., (2017). An Analysis of Asset-Backed Sukuk and Asset-Based Sukuk. Iran, Tehran: Islamic Research, Development and Studies Office, Securities and Exchange Organization. (In Persian)
  18. Warde, I. (2010). Islamic Finance in the Global Economy. Edinburgh University Press.
  19. Wilson, R. (2010). Islamic Capital Markets: the Role of Sukuk. Islamic Finance Instruments and Markets, 57-60.
  20. Wilson, R. (2009). The Development of Islamic Finance in the GCC. London: London School of Economics, 15.
  21. Zeti, A., Azleena, I., & Yousuf, S. (2019). Responsible Finance- Ethical and Islamic Finance: Meeting the Global Agenda. London: Responsible Finance & Investment (RFI) Foundation.kets International Base’, Malaysian ICM.
  22. Wajdi Dusuki, A. (2008). Understanding the Objectives of Islamic Banking: a Survey of Stakeholders' Perspectives. Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 1(2), 132-148.
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 28
بهمن 1402
صفحه 377-398
  • تاریخ دریافت: 08 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 16 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 26 آبان 1403