تحقیقات مالی اسلامی

ارزیابی و اولویت‌بندی ابزارهای مالی اسلامی در ایران از منظر ریسک اعتباری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (ابزارهای تأمین مالی اسلامی)

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادقعلیه‌السلام، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، علوم اقتصادی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، علوم اقتصادی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

10.30497/ifr.2024.246606.1898

چکیده

در جهان کنونی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بنگاه‌های اقتصادی مقوله‌ تأمین مالی است. در کشورهای مسلمان، تأمین مالی اسلامی در قالب اوراق اسلامی انجام می‌پذیرد. اوراق مالی اسلامی متناسب با نوع نیازمندی نهاد متقاضی، انواع مختلفی دارد. در فرایند انتشار این اوراق، ارکان مختلفی دخیل هستند که هرکدام وظیفه‌ای مشخص را جهت بهینه‌سازی این فرایند برعهده دارند. بدین‌ترتیب در فرایند مذکور هرکدام از ارکان به‌نوعی ریسک‌هایی را متحمل می‌شوند. در پژوهش حاضر به بررسی این ریسک‌ها و همچنین رتبه‌بندی ریسک اعتباری که هریک از ارکان انتشار در فرایند مربوطه می‌پذیرند، پرداخته شد. تحقیق حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع تحقیقات توصیفی پیمایشی و از شاخه میدانی است. روش تجزیه‌وتحلیل مطالعه حاضر با استفاده از روش تاپسیس است. گردآوری اطلاعات در مرحله اول از طریق روش کتابخانه‌ای و مراجعه به اسناد و مدارک موجود و در مرحله دوم میدانی است. اطلاعات و داده‌های خام موردنیاز از طریق پرسشنامه جمع‌آوری گردید. یافته‌ها نشان داد که به‌صورت میانگین در مورد تمام انواع اوراق، رکن بانی در فرایند انتشار اوراق مالی اسلامی بیشترین ریسک اعتباری را دارد و رکن بازارگردان در این فرایند کمترین ریسک را دارد. همچنین از نتایج اصلی به‌دست‌آمده می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در بین تمام حالت‌های موجود بین اوراق و ارکان، در اوراق مشارکت بیشترین ریسک اعتباری برای رکن بانی و در اوراق مرابحه کمترین ریسک برای رکن بازارگردان وجود دارد. از نتایج این پژوهش می‌توان در سیاست‌گذاری‌های مربوط به نگارش دستورالعمل‌های انتشار اوراق تأمین مالی اسلامی و همچنین نحوه‌ اعتبارسنجی، اخذ و شیوه‌ ضمانت ارکان مربوط به انتشار این اوراق با توجه به نوع آن اوراق، بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation and Prioritization of Islamic Financial Instruments (Sukuk) in Iran with a Focus on Risk Sharing

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Askari 1
  • Mohammad Mahdi Kargozar 2
  • Hassan Hemmati 3

1 Faculty Member, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 M.A. in Economic Sciences, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

3 .A. Student, Economic Sciences, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In today's world, one of the most significant concerns for economic enterprises is financing. In Muslim countries, Islamic financing is conducted through Islamic bonds known as sukuk. Sukuk come in various types, tailored to the specific needs of the issuing entity. Multiple stakeholders are involved in the issuance process of these bonds, each with a defined role to optimize the process. Consequently, each stakeholder assumes certain risks throughout this process. This study examines these risks and ranks the credit risk each stakeholder incurs during the sukuk issuance process. The research is applied in nature and utilizes a descriptive survey method for data collection, falling under the category of field studies. The analysis method for this study is TOPSIS. Data collection was conducted in two phases: initially through library research and reviewing existing documents, and subsequently through field research. The necessary raw data was gathered via questionnaires. The findings indicated that, on average, for all types of bonds, the originator bears the highest credit risk in the sukuk issuance process, while the market maker bears the lowest risk. Additionally, it was found that among all scenarios involving different types of bonds and stakeholders, in participation bonds, the originator bears the highest credit risk, whereas, in Murabaha bonds, the market maker bears the lowest risk. The results of this study can be utilized in policymaking for drafting guidelines on the issuance of Islamic financial bonds and the methods for credit evaluation, securing guarantees, and assessing the stakeholders involved in the issuance process based on the type of bond.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Financial
  • Islamic Financial Instruments
  • Risk Sharing
  • Risk Management
  • Islamic Financial Papers
  • Sukuk
  1. آقاتقی، مجید؛ حسن‌زاده سروستانی، حسین؛ و صبوری، علیرضا. (1399). آسیب‌شناسی تأمین مالی از طریق انتشار اوراق وقف در ایران. مطالعات اقتصاد اسلامی، 12(2)، 63– DOI: 10.30497/ies.2020.2775
  2. توحیدی، محمد؛ کاوند، مجتبی؛ و اعتصامی، امیرحسین (1393). طبقه‌بندی اوراق بهادار اسلامی (صکوک). ایران، تهران: سازمان بورس و اوراق بهادار.
  3. حسن‌زاده سروستانی، حسین؛ قزلباش، محمد؛ رستمی‌پور، علی؛ و ‌قوام، محمدحسین (1400). آسیب‌شناسی صکوک بانکی و ارائه راهکار بازار صکوک رقابتی در تجهیز منابع نظام بانکی ایران. اقتصاد اسلامی، 21(81)، 157-189.
  4. شیرمردی احمدآباد، حسین (1398). اوراق جعاله، ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت نفت و گاز. مطالعات اقتصاد اسلامی، 11(2)، ۲۱۸–

DOI: 10.30497/ies.2019.2364

  1. عسکری، محمدمهدی؛ و کریمی، مهدی (1392). امکان‌سنجی مدیریت ریسک صکوک. راهبرد توسعه، 9(3)، 63-90.
  2. عمادی، سید جواد؛ و خمیس‌آبادی، زینب (1396). آسیب‌شناسی چالش‌های تأمین مالی اسلامی با تأکید بر اوراق صکوک. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 14(2)، ۱۶–۳۳.
  3. فروغ‌نژاد، حمید؛ و خوشنود، مهدی (1396). اوراق قرض‌الحسنه و تأمین مالی کسب‌وکارهای اجتماعی. تحقیقات مالی اسلامی، 6(2)، ۳۵–۶۶.

DOI: 10.30497/ifr.2017.1998

  1. کاوند، مجتبی. (1396). طبقه‌بندی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک). سازمان بورس و اوراق بهادار.
  2. مظاهری، معصومه؛ و لشکری یونسی، اعظم (1397). انتقال اوراق منفعت در بازارهای مالی: نقدها و ارائه راهکارهای نوین با ذکر آرای فقهی امام خمینی(ره). پرسشنامه متین، 20(81)، 115–
  3. ملک‌زاده، فهیمه (1397). اوراق مضاربه مطابق فتوای امام خمینی(ره). پژوهشنامه متین، 20(80)، 109–
  4. موسویان، سید عباس (1386). صکوک مزارعه و مساقات ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران. اقتصاد اسلامی، 7(26)، 71–
  5. موسویان، سید عباس؛ و کشاورزیان، اکبر (1393). آسیب‌شناسی انتشار صکوک اجاره در بانک‌های ایران، مطالعه موردی بانک سپه. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 22(69)، 151–
  6. موسویان، سید‌عباس؛ و سروش، ابوذر (1390). آسیب‌شناسی فقهی، اقتصادی و مالی انتشار اوراق مشارکت در ایران. بورس اوراق بهادار، 4(14)، 29–
  7. نظرپور، محمدنقی؛ عبادی، روح‌الله؛ میرحسینی، سید هادی (1397). بررسی پوشش ریسک انتشار اوراق استصناع در مدل‌های عملیاتی اوراق استصناع موازی، مدل بورس و اوراق استصناع غیرمستقیم. جستارهای اقتصادی ایران، 15(29)، 39–
  8. نظرپور، محمدنقی؛ و خزایی، ایوب (1391). طراحی و بررسی انواع صکوک استصناع قابل‌ انتشار در بورس اوراق بهادار. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 17(52)، 183–
  9. هادوی‌نیا، علی‌اصغر؛ و عرب بافرانی، بهنام (1395). بررسی مزایا و آثار اجتماعی و اقتصادی اوراق قرض‌الحسنه. اقتصاد و بانکداری اسلامی، 4(16)، 7–

 

Refrences

  1. Aghataghi, M., Hasanzadeh Sarvestani, H., & Saboori, A. (2020). Pathology of Financing by Issuing Waqf Sukuk in Iran. Islamic Economics Studies, 12(2), 63-94. DOI: 30497/ies.2020.2775 (In Persian)
  2. Tohidi, M; Kavand, M; & Etesami, A, H. (2014). Classification of Islamic Securities (Sukuk). Iran, Tehran: Securities and Exchange Organization. (In Persian).
  3. Hassanzadeh Sarvestani, H; Qezelbash, M; Rostamipour, A; & Qavam, M, H., (2021). Pathology of Bank Sukuk and Offering a Competitive Sukuk Market Strategy in Mobilizing Resources in Iran's Banking System. Islamic Economics Scientific, 21(81), 157-189. (In Persian).
  4. Shirmardi Ahmadabad, H. (2019). Jualah Bonds: A Suitable Tool for Financing the Oil and Gas Industry. Islamic Economics Studies 11(2), 218-248. DOI: 30497/ies.2019.2364 (In Persian).
  5. Askari, M, M; & Karimi, Mahdi. (2013). Feasibility of Sukuk Risk Management, Rahbord-e Tose'e, 9(3), 63-90. (In Persian).
  6. Emadi, S, J; & Khamis Abadi, Z. (2017). Pathology of Challenges in Islamic Financing with Emphasis on Sukuk Bonds. New Research Approaches in Management and Accounting, 14(2), 16-33. (In Persian).
  7. Foroughnejad, H; & Khoshnoud, M. (2017). Qard al-Hasan Bonds and Financing Social Businesses. Islamic Financial Research, 6(2), 35-66. DOI: 30497/ifr.2017.1998 (In Persian).
  8. Kavand, M. (2017). Classification of Islamic Financial Instruments (Sukuk). Iran, Tehran: Securities and Exchange Organization. (In Persian).
  9. Mazaheri, M; & Lashkari Younesi, A. (2018). Transfer of Usufruct Bonds in Financial Markets: Criticisms and Innovative Solutions with Reference to Imam Khomeini's (RA) Jurisprudence. Matin Questionnaire, 20(81), 115-141. (In Persian).
  10. Malekzadeh, F. (2018). Mudharabah Bonds According to Imam Khomeini's (RA) fatwa. Matin Research, 20(80), 109-129. (In Persian).
  11. Mousavian, S, A. (2007). Muzara'ah and Musaqat Sukuk: Suitable Financial Instruments for Developing Iran's Agricultural Sector. Islamic Economics, 7(26), 71-95. (In Persian).
  12. Mousavian, S, A; & Keshavarzian, A. (2014). Pathology of Ijarah Sukuk Issuance in Iranian Banks, Case Study of Sepah Bank. Economic Research and Policies, 22(69), 151-178. (In Persian).
  13. Mousavian, S, A; & Soroush, A. (2011). Jurisprudential, Economic, and Financial Pathology of Participation Bonds Issuance in Iran. Securities and Exchange, 4(14), 29-60. (In Persian).
  14. Nazarpour, M, N; Ebadi, R; & Mirhoseini, S, H. (2018). Examining risk coverage of Istisna' bonds issuance in operational models of parallel Istisna' bonds, stock exchange model, and indirect Istisna' bonds. Iranian Economic Biannual, 15(29), 39-67. (In Persian).
  15. Nazarpour, M, N; Khazaei, A. (2013). Designing and Examining Types of Istisna' Sukuk Issuable in the Stock Exchange. Iranian Economic Research, 17(52), 183-209. (In Persian).
  16. Mirakhor, A., Ng, A., Dewandaru, G., & Hamid, B. A. (2017). Is the Regime of Risk Transfer Sustainable? Impossible Contract and Inequality. Research in International Business and Finance, 41, 16-19.
  17. Rizvi, S. A. R., Bacha, O. I., & Mirakhor, A. (2016). Public Finance and Islamic Capital Markets: Theory and Application. Springer.
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 28
بهمن 1402
صفحه 321-346
  • تاریخ دریافت: 17 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 15 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 30 شهریور 1403