تحقیقات مالی اسلامی

بررسی تحلیلی ربا در معاملات رمزارزها (مطالعه موردی بیت‌کوین)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (فقه مالی اسلامی)

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی، گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری، بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.30497/ifr.2024.246043.1883

چکیده

رمزارزها و بالاخص بیت‌کوین به‌عنوان پدیده نوظهور و درحال‌توسعه، موردتوجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفته است، ازاین‌رو، پژوهش‌هایی در ماهیت و احکام آن از دیدگاه فقه اسلامی شکل گرفت. این مقاله نیز، در ضمن بحث از ماهیت معاملات بیت‌کوین، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و مدل‌سازی فقهی معاملات این رمزارز، به بررسی وجود ربا اعم از ربای معاملی و قرضی در این‌گونه تبادلات پرداخته است. از منظر ربای معاملی با توجه به شرایط بیان‌شده در صدق این عنوان، ازجمله شرایط عوضین، به بررسی حکم ربای معاملی در تبادلات بیت‌کوین پرداخته شد و به‌صورت خلاصه نتایج زیر حاصل شد: ماهیت بیت‌کوین از دیدگاه برخی اندیشمندان، جنبه کالایی دارد و در نظر برخی دیگر، به‌عنوان اعتبار شناخته شده است، در این مقاله براساس هر دو رویکرد، امکان وجود ربای معاملی و قرضی بررسی شد. از دیدگاه نویسندگان مقاله، با توجه به نگاه معامله‌گران بیت‌کوین به آن، ماهیت بیت‌کوین ترکیبی از کالایی و اعتباری است. درنتیجه، تبادل آن همراه با زیاده در مقابل بیت‌کوین به‌عنوان هم‌جنس، به‌دلیل عدم‌وجود شرط کیلی و وزنی، ربوی نخواهد بود. از منظر ربای قرضی نیز چون هر نوع قرض همراه با زیاده، ربا محسوب می‌شود، ربای قرضی در نگاه کالایی وجود دارد. در نگاه اعتباری نیز، ربای قرضی با توجه به حکایت‌گری عرفی بیت‌کوین از ارزش دلاری آن، تصویر دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analytical Study of Usury in Cryptocurrency Transactions (Bitcoin Case Study)

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Hashem Pourmola 1
  • Jafar Zibaeenejad 2

1 Faculty Member, Department of Qur'anic Sciences and Jurisprudence, Faculty of Theology, Shiraz University, Shiraz, Iran

2 PhD student, Department of Quran and Fiqh, Faculty of Theology, Shiraz University, Shiraz, Iran

چکیده [English]

Cryptocurrencies, especially Bitcoin, as an emerging and developing phenomenon, have attracted the attention of Islamic scholars, therefore, researches were conducted on its nature and rules from the perspective of Islamic jurisprudence. This article, while discussing the nature of Bitcoin transactions, has investigated the existence of usury, including transactional usury and loan usury, in such exchanges, using analytical-descriptive method and jurisprudential modeling of this cryptocurrency transactions. From the point of view of transactional usury, according to the conditions stated in the validity of this title, including the conditions of exchange and also the validity of the title of sale in the transaction, the ruling of usury in Bitcoin exchanges was investigated and the following results were obtained in summary: From the point of view of some scholars, the nature of Bitcoin is commodity, and from the point of view of others, it is known as credit. In this article, based on both approaches, the possibility of transactional and loan usury was investigated. From the point of view of the authors of the article, according to the view of Bitcoin traders, the nature of Bitcoin is a combination of commodity and credit. As a result, buying and selling it together with excess in exchange for Bitcoin as being the same kind would not be usury due to the absence of measurement and weight conditions. From the point of view of loan usury, since any type of loan with excess is considered usury, there is usury if bitcoin is considered as commodity. From the credit point of view, usury can be visualized due to the fact that Bitcoin conventionally represents the dollar value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cryptocurrency
  • Usury
  • Transactional Usury
  • Loan Usury
  • Bitcoin
  • Cheque
  • Virtual Currency
  1. ابن ادریس حلی، محمد (1387). موسوعه ابن ادریس حلی. ایران، قم: دلیل ما.
  2. ابن ادریس حلی، محمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. ایران، قم: اسلامی.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی (بی‌تا). علل الشرایع. عراق، نجف: مکتبة الحیدریه.
  4. طوسی، محمد بن علی (1408ق). الوسیله الی النیل الفضیلة. ایران، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  5. انصاری، مرتضی (1415ق). مکاسب. ایران، قم: مجمع فکر اسلامی.
  6. تبریزی، جواد (1391). صراط النجاه. ایران، قم: دارالصدیقة الشهیده.
  7. حائری، سید کاظم (1377). ربا (مجموعه مصاحبه). نامه مفید، 7(13)، 30-7.
  8. حرعاملی، محمدبن حسن (1416ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. ایران، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
  9. حسینی‌مقدم، سید حسن؛ و فرزین‌فر، به‌آرا (1398). تحلیل وضعیت زنجیره‌های بلوکی و معاملات ارزهای دیجیتال از منظر حقوق ایران و فقه امامیه، تمدن حقوقی، 2(5)، 45-27. DOI: 22034/flj.2020.111266
  10. حلی، حسن بن یوسف (1413ق). قواعد الاحکام. ایران، قم: اسلامی.
  11. حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
  12. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1385). اجوبة الاستفتائات. ایران، تهران: الهدی.
  13. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1392). رساله آموزشی (جلد 2). ایران، تهران: امین.
  14. خردمند، محسن (1398). بررسی فقهی استخراج و مبادله رمزارزها با تمرکز بر شبکه «بیت‌کوین». معرفت اقتصاد اسلامی، 10(2)، 124-109.
  15. خویی، ابوالقاسم (1422ق). توضیح المسائل. ایران، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
  16. مجلسی، محمدباقر(1406ق). ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار. ایران، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  17. موسوی خمینی، روح‌الله (1392-الف). تحریرالوسیله. ایران، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  18. موسوی خمینی، روح‌الله (1392-ب). البیع. ایران، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  19. رستمی، محمدزمان؛ و رستمی، محمدهادی (1400) تحلیل ماهیت، آثار و چالش‌های اقتصادی و فقهی بیت‌کوین. معرفت اقتصاد اسلامی، 12(2)، 250-231.
  20. رضایی صدرآبادی، محسن؛ کشاورزی، محمدرضا؛ و رعایایی، مهدی. (1401). بررسی فقهی-اقتصادی ارزش پول و پیشنهاد رمزارز ملی مبتنی‌بر ارزش‌های اسلامی. پژوهش‌های پولی و بانکی، 14(53)، 405-381.
  21. روشن، محمد؛ مظفری، مصطفی؛ و میرزایی، هانیه (1398). بررسی وضعیت فقهی و حقوقی بیت‌کوین. تحقیقات حقوقی، 22(87)، 49-78.
  22. زیمل، گئورگ (1397). فلسفه پول (شهناز مسمی‌پرست: مترجم). ایران، تهران: پارسه.
  23. سبحانی، جعفر (1397). الربا موضوعاً و حکماً. ایران، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
  24. سبحانی، حسن؛ و درودیان، حسین (1394). ارزیابی انتقادی رویکردهای موجود در هستی‌شناسی پول. ارائه تفسیری بدیل. اقتصاد اسلامی. 15(57). 136-113.
  25. سبحانی، حسن؛ و قائمی‌نیا، علی‌اصغر (1397). تأملی در منشا ارزش بیت‌کوین از منظر اعتباریات علامه طباطبایی(ره). پژوهشنامه اقتصادی، 18(70)، 263-245.
  26. سلار دیلمی، حمزه (1404ق). المراسم فی الفقه الامامی. ایران، قم: منشورات الحرمین.
  27. سلیمانی‌پور، محمدمهدی؛ سلطانی‌نژاد، حامد؛ و پورمطهر، مهدی (1396). بررسی فقهی پول مجازی. تحقیقات مالی اسلامی، 6(2)، 192-167. DOI: 30497/ifr.2017.2002
  28. حسینی سیستانی، سید علی (1443ق). توضیح المسائل. قم: دفتر آیت‌الله‌العظمی سیستانی.
  29. صاحب بن العباد، اسماعیل (1414ق). المحیط فی اللغه (شیخ محمد آل‌یاسین: محقق). لبنان، بیروت: عالم الکتب.
  30. طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام. ایران، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  31. عاملی، زین‌الدین (1410ق). روضه البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه. ایران، قم: کتابخانه داوری.
  32. علی‌اکبری بابوکانی، احسان؛ قانع، احمدعلی؛ و حبیب‌اللهی، محمدهادی (1398). تأملی بر انگاره فقیهان در باب اشتراط «اتحاد جنس» در تحقق ربای معاملی. آموزه‌های فقه مدنی. 10(20)، 100-77.
  33. عیوضلو، حسین؛ رضایی صدرآبادی، محسن؛ و نوری، جواد (1400). تحلیل فقهی- اقتصادی مبانی، اصول و چارچوب کلان نظام پولی اقتصاد اسلامی. تحقیقات مالی اسلامی. 10(20)، 494-445. DOI: 30497/ifr.2021.240337.1595
  34. عیوضلو، حسین؛ رضایی صدرآبادی، محسن؛ و نوری، جواد (١٣٩٩). تحلیل فقهی-‌حقوقی مبادله ارزهای قابل‌استخراج در اقتصاد اسلامی. اقتصاد اسلامی، 20(77)، 210-183.
  35. عیوضلو، حسین؛ موسویان، سید عباس، رضایی صدرآبادی، محسن؛ و نوری، جواد (1398). تحلیل فقهی اقتصادی استخراج ارزهای مجازی در نظام اقتصادی اسلام (مطالعه موردی: بیت‌کوین). معرفت اقتصادی، 21(98)، 72-57.
  36. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین. ایران، قم: مؤسسه دارالهجره.
  37. کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. ایران، قم: مؤسسه ‌آل‌البیت علیهم‌السلام.
  38. کشاورزی، محمدرضا؛ و رضایی صدرآبادی، محسن (1401). طبقه‌بندی و تحلیل فنی- اقتصادی انواع رمزارزش‌ها از منظر چارچوب کلان نظام پولی در اقتصاد اسلامی. تحقیقات مالی اسلامی، 11(2)، 434-393. DOI: 30497/ifr.2023.243231.1722
  39. کشاورزی، محمدرضا؛ رضایی صدرآبادی، محسن؛ و رعایایی، مهدی (1402). تحلیل فقهی- اقتصادی مالیت رمزارزش‌ها در اقتصاد اسلامی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 15(1)، 122-79. DOI: 30497/ies.2023.243339.2108
  40. کلینی، محمد بن یعقوب (1363). کافی. ایران، قم: دارالکب الاسلامیه.
  41. گرامی، محمدعلی (1386). نگاهی نو به ملاک حرمت ربا. حقوق اسلامی، (11)3، 40-9.
  42. محبی‌پور، نرجس‌خاتون؛ زارع، مهدی؛ رمضانی، محمد؛ و خسروی‌نیا، بابک (1401). ارزهای دیجیتال از منظر فقه، با تأکید بر استخراج، معاملات و مشروعیت. جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5(10)، 3363- 3345.
  43. مصباحی‌مقدم، غلامرضا؛ و احمدوند، خلیل (1388). ابعاد شناخت ربای جاهلی. مطالعات اقتصاد اسلامی، (2)1. 70-37. DOI: 30497/ies.2009.1291
  44. مطهری، مرتضی (1392). نظری به نظام اقتصادی اسلام. ایران، تهران: صدرا.
  45. مطهری، مرتضی (1364). مسأله ربا. ایران. ایران، تهران: صدرا.
  46. مکارم شیرازی، ناصر (1427ق). استفتائات. ایران، قم: مدرسه علی بن ابیطالب.
  47. مظفر، محمد (بی‌تا). المنطق. ایران، قم: اسلامی.
  48. معلوف، لوییس (بی‌تا). المنجد فی اللغة و الدب و العلوم. لبنان، بیروت: المطبعة الکاثولیکیة.
  49. مفید، محمد بن نعمان (1410ق). المقنعه. ایران، قم: اسلامی.
  50. میرزاخانی، رضا؛ و سعدی، حسینعلی (1397). بیت‌کوین و ماهیت مالی - فقهی پول مجازی. جستارهای اقتصادی ایران، 15(30)، 71-92.
  51. نجفی، محمدحسن (بی‌تا). جواهرالکلام فی شرح شرایع الکلام. لبنان، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  52. نواب‌پور، علیرضا؛ یوسفی، احمدعلی؛ و طالبی، محمد (1397). تحلیل فقهی کارکردهای پول‌های رمزنگاری‌شده (موردمطالعه بیت‌کوین). اقتصاد اسلامی، (72)18. 243-213.
  53. یزدی، محمدکاظم (1421ق). العروة الوثقی. ایران، قم: اسلامی.
  54. یوسفی، احمدعلی (1377). پول جدید از دیدگاه اندیشمندان. فقه اهل‌بیت، 16. 150-108.
  55. مکارم شیرازی، ناصر (1402-ب). دلیل جواز فروش چک معامله به قیمت بالاتر از مبلغ مندرج. قابل‌دسترس در: https://makarem.ir
  56. مکارم شیرازی، ناصر (1402-الف). احکام ویژه قرض. قابل‌ دسترس در: https://makarem.ir
  57. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1393). فتوای رهبر انقلاب در خصوص خریدوفروش چک. ایران، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در: https://old.mbri.ac.ir

Reference

  1. Al-Karaki, A, I, H., (1993). Jame’ Al-Maqassid fi Sharh al-Qawa’id. Iran, Qom: Al-Bayt Institute (peace be upon them). (In Persian).
  2. Ansari, M., (1994). Makasb. Iran, Qom: Islamic Thought Assembly. (In Persian).
  3. Ameli, Z., (1989). Rawda al-Bahiyyah in the Explanation of al-Lama’ al-Damasqiyyah. Iran, Qom: Davari Library. (In Persian).
  4. Ali-Akbari Babukani, E; Qane, A; & Habibollahi, M, H., (2019). A Reflection on the Jurists’ View on the Requirement of “Union of Sex” in the Realization of Transactional Usury. Teachings of Civil Jurisprudence. 10(20), 100-77. (In Persian).
  5. Baur, D. G., Hong, K., & Lee, A. D. (2018). Bitcoin: Medium of Exchange or Speculative Assets?. Financial Markets, Institutions and Money, 54, 177-189.
  6. European Central Bank (2012). "What is Bitcoin?". Available at https://www.ecb.europa.eu.
  7. European Banking Authority (2014). EBA Opinion on Virtual Currencie. Available at https://eba.europa.eu.
  8. Eyvazloo, H., Rezaei Sadrabadi, M., & Nouri, J. (2021). A Jurisprudential and Economic Analysis of the Foundations, Principles and General Monetary System of Islamic Economics. "Islamic Finance Researches" (IFR), 10(2), 445-494. DOI: 30497/ifr.2021.240337.1595 (In Persian)
  9. Eyvazlou, H; Rezaei Sadrabadi, M; & Nouri, J., (2019). Jurisprudential-Legal Analysis of the Exchange of Extractable Currencies in Islamic Economics. Islamic Economics, 20(77), 183-210. (In Persian).
  10. Eyvazlou, H; Moussavian, S, A; Rezaei Sadrabadi, M; & Nouri, J., (2019). Economic Jurisprudential Analysis of Virtual Currency Mining in the Islamic Economic System (Case Study: Bitcoin). Economic Knowledge, 21(98), 57-72. (In Persian).
  11. Farahidi, K, I, A., (1988). Al-Ain. Iran, Qom: Dar Al-Hijrah Institute. (In Persian).
  12. Gerami, M, A., (2007). A New Look at the Criteria for Prohibiting Usury. Islamic Law, (11)3, 9-40. (In Persian).
  13. Graf, K. S. (2014). Commodity, Scarcity, and Monetary Value Theory in Light of Bitcoin. Prices & Markets, 3(3), 1-24.
  14. Haeri, S, K., (1998). Riba (Interview Collection). Nameh Mofid, 7(13), 30-7. (In Persian).
  15. Haramili, M, I, H., (1995). A Detailed Description of the Means of Shia Islam until the Acquisition of Sharia Issues. Iran, Qom: Al-Bayt Institute (peace be upon them). (In Persian).
  16. Heli, H, I, Y., (1992). Rules of Judgments. Iran, Qom: Islamic.
  17. Heli, H, I, Y., (1993). Memoirs of the Jurisprudents. Qom: Al-Bayt Foundation for the Revival of Heritage. (In Persian).
  18. Hosseini Moghaddam, S. H., & Farzin Far, B. A. (2020). The Nature of the Blockchain Technology and the Exchange of Digital Currencies in Iranian Law and Imamie Jurisprudence. Fares Law Research, 2(5), 27-45. DOI: 22034/flj.2020.111266 (In Persian).
  19. Hosseini Khamenei, S, A., (2006). Answers to the Polls. Iran, Tehran: Al-Hoda. (In Persian).
  20. Hosseini Khamenei, S, A., (2013). Educational Treatise (Volume 2). Iran, Tehran: Amin. (In Persian).
  21. Hosseini Sistani, S, A., (2021). Explanation of the Issues. Qom: Office of Grand Ayatollah Sistani. (In Persian).
  22. Hosseini Khamenei, S, A., (2014). Fatwa of the Leader of the Revolution on Buying and Selling Checks. Iran, Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran. Available at: https://old.mbri.ac.ir (In Persian).
  23. Ibn Idris Hilli, M., (2008). Ibn Idris Hilli Encyclopedia. Iran, Qom: Our Reason. (In Persian).
  24. Ibn Idris Hali, Muhammad (1989). Al-Saraer al-Hawi for Tahreer al-Fatawi. Iran, Qom: Islamic. (In Persian).
  25. Ibn Babawayh, M, I, A., (bita). The Causes of the Law. Iraq, Najaf: Maktaba al-Haidariyyah. (In Persian).
  26. Innes, A. M. (2004). The Credit Theory of Money. Credit and State Theories of Money, Cheltenham, Edward Elgar, 50-78.
  27. Ingham, G. (1996). Money is a Social Relation” Review of Social Economy.
  28. Knapp, G. F. (1924). The State Theory of Money. Macmillan.
  29. Keshavarzi, M. R., Rezaei Sadrabadi, M., & Roayaei, M. (2023). Jurisprudential-Economic Analysis of the Propertyness of Cryptocurrencies in Islamic Economics. Islamic Economics Studies, 15(1), 79-122. DOI: 30497/ies.2023.243339.2108 (In Persian)
  30. Kheradmand, M., (2019). A Jurisprudential Study of Mining and Exchanging Cryptocurrencies with a Focus on the Bitcoin Network. Marifat Eaconomic Islamic, 10(2), 109-124. (In Persian).
  31. Keshavarzi, M. R., & Rezaei Sadrabadi, M. (2022). Classification and Techno-Economic Analysis of Different Types of Cryptocurrencies from the Perspective of the Macro Framework of the Monetary System in Islamic Economy. "Islamic Finance Researches" (IFR), 11(2), 393-434. DOI: 30497/ifr.2023.243231.1722 (In Persian)
  32. Khoei, A., (2001). Explanation of the Issues. Iran, Qom: Institute for the Revival of the Works of Imam Khoei. (In Persian).
  33. Kulayni, M, I, Y., (1984). Kafi. Iran, Qom: Dar al-Kab al-Islamiyya. (In Persian).
  34. Maalouf, L., (bita). Al-Manjad in Al-Laghha, Al-Dab, and Uloom. Lebanon, Beirut: Al-Mattabah Al-Katholiciya. (In Persian).
  35. Makarem Shirazi, N., (1981). Reason for the Permission to Sell a Transaction Check at a Price Higher Than the Stated Amount. Available at: https://makarem.ir (In Persian).
  36. Makarem Shirazi, N., (2006). Inquiries. Iran, Qom: Ali ibn Abi Talib School.
  37. Makarem Shirazi, Nasser (2023-A). Special Rulings on Loans. Available at: https://makarem.ir (In Persian).
  38. Majlisi, M, B., (1985). Maladh al-Akhyar fi Fahm Tahdhib Al-Akhbar. Iran, Qom: Ayatollah Marashi Library. (In Persian).
  39. Menger, Carl. (2009). On the Origin of money. Alabama: Ludwig von Mises Institute.
  40. Mesbahi Moghaddam, G, R; & Ahmadvand, K., (2009). Dimensions of Understanding Ignorant Usury. Islamic Economic Studies, (2)1. 37-70. DOI: 30497/ies.2009.1291 (In Persian).
  41. McLeay, M., Radia, A., & Thomas, R. (2014). Money Creation in the Modern Economy. Bank of England Quarterly Bulletin, Q1.
  42. Mirzakhani, R; & Saadi, H, A., (2018). Bitcoin and the Financial-Jurisprudential Nature of Virtual Money. Iranian Economic Research, 15(30), 71-92. (In Persian).
  43. Mousavi Khomeini, R., (2013-A). Tahrir al-Wasilah. Iran, Qom: Institute for the Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (In Persian).
  44. Mousavi Khomeini, R., (2013-B). Al-Bai. Iran, Qom: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (In Persian).
  45. Mohebipour, N, K; Zare, M; Ramezani, M; & Khosravinia, B., (2012). Digital Currencies from the Perspective of Jurisprudence, with Emphasis on Extraction, Transactions and Legitimacy. Iranian Political Sociology, 5(10), 3363-3345. (In Persian).
  46. Motahari, M., (2013). A View of the Islamic Economic System. Iran, Tehran: Sadra. (In Persian).
  47. Motahari, M., (1985). Riba Problem. Iran, Tehran: Sadra (In Persian)..
  48. Mozaffar, M., (beta). Al-Mantiq. Iran, Qom: Islamic. (In Persian).
  49. Mufid, M, I, N., (1989). Al-Maqqah. Iran, Qom: Islamic. (In Persian).
  50. Navabpour, A,; Yousefi, A, A; & Talebi, M., (2018). Jurisprudential Analysis of the Functions of Crypto Currencies (Bitcoin Case Study). Islamic Economics, (72)18. 243-213. (In Persian).
  51. Najafi, M, H., (Bita). Jewels of Speech in the Explanation of the Laws of Speech. Lebanon, Beirut: Dar Al-Ahya' Al-Turaht Al-Arabi. (In Persian).
  52. Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System. Satoshi Nakamoto.
  53. Rezaei Sadrabadi, M; Keshavarzi, M, R; & Roayaei, M,. (2023). A Jurisprudential-Economic Study of the Value of Money and the Proposal for a National Cryptocurrency Based on Islamic Values. Monetary and Banking Research, 14(53), 381-405. (In Persian).
  54. Rotta, T. N., & Paraná, E. (2022). Bitcoin as a Digital Commodity. New Political Economy, 27(6), 1046-1061.
  55. Rostami, M, Z; & Rostami, M, H., (1400) Analysis of the Nature, Effects and Economic and Jurisprudential Challenges of Bitcoin. Marifat Islamic Economics, 12(2), 250-231. (In Persian).
  56. Roshan, M; Mozaffari, M; & Mirzaei, H., (2019). A Study of the Jurisprudential and Legal Status of Bitcoin. Legal Research, 22(87), 49-78. (In Persian).
  57. Sahib Ibn Al-Abbad, I., (1993). Al-Muhit fi al-Laghah (Sheikh Muhammad Al-Yasin: Researcher). Lebanon, Beirut: Aalam Al-Kutb. (In Persian).
  58. Selar Dilmi, H., (1983). Rituals in al-Amami Jurisprudence. Iran, Qom: Al-Haramein Publications. (In Persian).
  59. Simmel, G., (2018). The Philosophy of Money (Shehnaz Masmiparast: Translator). Iran, Tehran: Parse. (In Persian).
  60. Sobhani, H; & Daroudian, H., (2015). A Critical Evaluation of Existing Approaches in the Ontology of Money. Presenting an Alternative Interpretation. Islamic Economics. 15(57). 136-113. (In Persian).
  61. Sobhani, H; & Ghaeminia, A, A., (2018). A Reflection on the Origin of Bitcoin Value from the Perspective of Allameh Tabatabaei’s Beliefs. Economic Research, 18(70), 245-263. (In Persian).
  62. Sobhani, J., (2017). Al-Raba Objectively and Judiciously. Iran, Qom: Imam Sadiq Institute. (In Persian).
  63. Soleymanipour, M. M., Sultaninejad, H., & Pourmotahar, M. (2017). Jurisprudential Investigation into Virtual Money. "Islamic Finance Researches" (IFR), 6(2), 167-192. DOI: 30497/ifr.2017.2002 (In Persian)
  64. Swartz, L. (2018). What was Bitcoin, what will it be? The Techno-Economic Imaginaries of a New Money Technology. Cultural Studies, 32(4), 623-650.
  65. Tabrizi, J., (2012). The Path of Salvation. Iran, Qom: Dar-al-Sadiqa al-Shahidah. (In Persian).
  66. Tusi, M, I, H., (1986). Tahdhib al-Ahkam. Iran, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya. (In Persian).
  67. Tusi, M, I, A., (1987). Al-Wasilah ila al-Nil al-Fadhilah. Iran, Qom: Ayatollah Marashi Library. (In Persian).
  68. Yazdi, M, K., (2001). Al-Urwa Al-Wathqi. Iran, Qom: Islamic. (In Persian).
  69. Yousefi, A, A., (1998). New Money from the Perspective of Scholars. Jurisprudence of the Ahl al-Bayt, 16. 108-150. (In Persian).
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 29
اردیبهشت 1403
صفحه 441-478
  • تاریخ دریافت: 29 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 02 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 26 خرداد 1403