نوع مقاله : علمی - پژوهشی (نهادهای مالی اسلامی)

نویسندگان

• حسن نصیرلو ¹
• سید رضا جعفری‌فرد ²
• مصطفی خرمی ³

¹ پژوهشگر مرکز رشد و دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مدیریت مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

² پژوهشگر مرکز رشد و دانشجوی دکتری، گروه مدیریت مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

³ پژوهشگر مرکز رشد و دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مدیریت مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

چکیده

صندوق‌های قرض‌الحسنه به‌عنوان یکی از نهادهای کلیدی در تأمین مالی خرد و ابزاری کارآمد در کمک به رفع نیازهای مالی جامعه، همواره در ساختارهای اجتماعی و جریان‌های مردمی موردتوجه بوده است. این نهادها با ارائه خدمات اعتباری به‌ویژه به اقشار کم‌درآمد، امکان دسترسی به منابع مالی را برای افرادی که به دلایل مختلف از جمله عدم اعتبار کافی، قادر به استفاده از خدمات بانکی نیستند، فراهم می‌آورند. صندوق‌های قرض‌الحسنه با مجموعه‌ای از چالش‌ها در تشکیلات داخلی خود مواجه‌اند که کارایی و اثربخشی آن‌ها را تضعیف می‌کنند. این پژوهش به شناسایی و دسته‌بندی چالش‌های داخلی صندوق‌های قرض‌الحسنه پرداخته است و هدف آن شناختی جامع و روشمند از مسائل ناظر به تشکیلات داخلی صندوق‌های قرض‌الحسنه است. راهبرد اصلی تحقیق، تحلیل مضمون بوده که با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA بر داده‌های کیفی حاصل از مصاحبه با ۱۲ خبره علمی و ۳1 مسئول صندوق قرض‌الحسنه صورت‌گرفته است. در فرایند تحلیل، 229 کد اولیه استخراج شد که پس از پالایش و تجمیع، به 138 مضمون پایه، ۳1 مضمون سازمان‌دهنده و در نهایت ۶ مضمون فراگیر منتهی گردید. سپس شبکه مضامین مرتبط باهدف پژوهش ترسیم شده است. مطابق یافته‌های این پژوهش، چالش‌های داخلی صندوق‌های قرض‌الحسنه در شش دسته چالش، ‌ شامل حوزه‌های تخصیص منابع، ساختار و مدیریت، تجهیز منابع، نرم‌افزار حسابداری، درآمدزایی و پوشش هزینه‌ها و گزارش‌دهی و اطلاع‌رسانی دسته‌بندی گردید. یافته‌های پژوهش نشان داد استمرار و توسعه صندوق‌های قرض‌الحسنه نیازمند اصلاحات چندبعدی در ساختارها و فرایندهای آنان است.

کلیدواژه‌ها

• قرض‌الحسنه
• صندوق قرض‌الحسنه
• تحلیل مضمون
• چالش‌های صندوق‌های قرض‌الحسنه

موضوعات

• نهادهای مالی اسلامی

عنوان مقاله [English]

Presenting a Thematic Network of Challenges Related to the Internal Structure of Qard al-Hasan

نویسندگان [English]

• hassan nasirlou ¹
• Seyyed Reza Jafarifard ²
• Mostafa Khorami ³

¹ Researcher of Rushd and Master Student, Department of Financial Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

² Researcher of Rushd and PhD Student, Department of Financial Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

³ Researcher of Rushd and Master's Student, Department of Financial Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Qard al-Hasan funds, as one of the key institutions in microfinance and an effective tool for addressing the financial needs of society, have always held a significant place in social structures and grassroots initiatives. By providing credit services—particularly to low-income populations—these institutions enable access to financial resources for individuals who are otherwise excluded from the banking system due to lack of formal creditworthiness. Despite their vital role, Qard al-Hasan funds face a range of internal organizational challenges that undermine their efficiency and effectiveness. This study aims to identify and categorize these internal challenges in a comprehensive and systematic manner. The research adopts a thematic analysis approach, utilizing MAXQDA software to analyze qualitative data collected through interviews with 12 academic experts and 31 Qard al-Hasan fund managers. The analytical process resulted in the extraction of 229 initial codes, which were refined and consolidated into 138 basic themes, 31 organizing themes, and ultimately 6 overarching global themes. A thematic network was then constructed based on these findings. The results reveal that internal challenges of Qard al-Hasan funds fall into six key categories: resource allocation, organizational structure and management, resource mobilization, accounting software, revenue generation and cost coverage, and reporting and communication. The findings indicate that the continued effectiveness and development of these funds require comprehensive, multidimensional reforms in their structures and operational processes.

کلیدواژه‌ها [English]

• Qard-al-Hasan
• Qard-al-Hasan fund
• Thematic Analysis
• Challenges of Qard-ol-Hasanah Funds