نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

• محمد سعید پناهی بروجردی ¹
• احمدعلی رضایی ²

¹ گروه اقتصاد اسلامی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران

² دانش پژوه مقطع دکتری اقتصاد اسلامی، موسسه آموزش عالی علوم انسانی اسلامی، دانشگاه بین المللی المصطفی (ص)، قم، ایران

چکیده

مقدمه: توسعه پایدار یکی از اهداف اساسی سیاست‌گذاری در کشورهای اسلامی است که نیازمند کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی است. بانکداری اسلامی با تکیه بر اصول عدالت‌محور و اخلاقی، می‌تواند در این مسیر نقشی کلیدی ایفا کند. این پژوهش به بررسی تأثیر بانکداری اسلامی بر شاخص‌های توسعه پایدار در کشورهای اسلامی می‌پردازد.

روش‌ها: جامعه آماری شامل ۱۲ کشور اسلامی است که بانکداری اسلامی در آن‌ها فعال و قابل اندازه‌گیری است. انتخاب این کشورها بر اساس سه معیار صورت گرفته است: ۱) سهم حداقل ۱۵ درصدی تسهیلات بانک‌های اسلامی از کل تسهیلات، ۲) تنوع در عقود شرعی مانند قرض‌الحسنه و مشارکتی، و ۳) دسترسی به داده‌های معتبر. کشورهایی که در دو معیار یا بیشتر عملکرد ضعیفی داشتند، از نمونه حذف شدند؛ از جمله تونس، الجزایر و مراکش. بازه زمانی مطالعه از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ انتخاب شده است و تأثیر نسبت اعتبارات بانک‌های اسلامی بر شاخص‌های توسعه انسانی و توزیع درآمد بررسی می‌شود.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که افزایش نسبت اعتبارات بانک‌های اسلامی به کل سیستم بانکی تأثیر مثبتی بر توزیع درآمد در دهک‌های پایین‌تر جامعه دارد، در حالی که این اثر در دهک‌های بالاتر کاهش می‌یابد. همچنین، مؤلفه‌هایی مانند سهم بانکداری مشارکتی، اعتبارات قرض‌الحسنه، و تأمین مالی پایدار، هر یک نقش متفاوتی در کاهش نابرابری و ارتقاء شاخص‌های انسانی ایفا می‌کنند. نظام بانکداری اسلامی به‌ویژه در بهبود سلامت، آموزش و درآمد دهک‌های پایین‌تر جامعه مؤثر بوده است.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها حاکی از آن است که بانکداری اسلامی می‌تواند با کاهش نابرابری درآمدی و ارتقاء شاخص‌های انسانی، نقش مهمی در تحقق توسعه پایدار در کشورهای اسلامی ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد اخلاقی اسلامی
• توسعه پایدار
• بانکداری اسلامی
• رگرسیون پانل کوانتایل
• کشورهای اسلامی

موضوعات

• علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

عنوان مقاله [English]

Testing the Islamic Moral Economy Approach in Sustainable Development: The Impact of Islamic Banking in Islamic Countries

نویسندگان [English]

• mohammad saeid panahi boroojerdi ¹
• ahmadali rezai ²

¹ Department of Islamic Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran

² PhD student, Islamic Economics, Institute of Higher Education of Islamic Humanities, Al-Mustafa International University, Qom, Iran

چکیده [English]

Introduction: Sustainable development is one of the fundamental policy objectives in Islamic countries and requires addressing economic and social inequalities. Islamic banking, grounded in ethical and justice-oriented principles, can play a key role in this regard. This study examines the impact of Islamic banking on sustainable development indicators in Islamic countries.

Methods: The statistical population includes 12 Islamic countries where Islamic banking is active and measurable. These countries were selected based on three criteria: (1) a minimum share of 15% of Islamic banks' credit from total credit, (2) diversity in Sharia-compliant contracts such as Qard al-Hasan and Musharakah, and (3) access to reliable data. Countries performing poorly in two or more criteria—such as Tunisia, Algeria, and Morocco—were excluded. The study period spans from 2010 to 2023, focusing on the impact of the ratio of Islamic banking credit on human development indices and income distribution.

Results: The results indicate that an increase in the share of Islamic banking credit in the overall banking system has a more positive effect on income distribution in the lower deciles of society, with diminishing effects in higher deciles. Additionally, components such as the share of participatory banking, Qard al-Hasan financing, and sustainable finance each have distinct roles in reducing inequality and enhancing human development indicators. Islamic banking has been particularly effective in improving health, education, and income levels among lower-income groups.

Conclusions: The findings suggest that Islamic banking can significantly contribute to achieving sustainable development in Islamic countries, especially by reducing income inequality and improving human development indicators.

کلیدواژه‌ها [English]

• Islamic Moral Economy
• Sustainable Development
• Islamic Banking
• Quantile Panel Regression
• Islamic Countries