نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

• محمد مهدی فتوحی رشیدی ¹
• محمد ندیری ²
• علیرضا سارنج ²
• محمدرضا جلیلوند ³

¹ دانشجوی دکتری، گروه مدیریت مالی و حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

² دانشیار، گروه مدیریت مالی و حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

³ استادیار، گروه مدیریت بازرگانی و کارآفرینی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

فعالیت نظام بانکی با خلق پول و عرضه اعتبار گره خورده و این مهم با رویه‌های توزیع و بازتوزیع ثروت در جامعه، ارتباط مستقیم دارد؛ و در نبود ملاحظات اخلاقی و اجتماعی، خواسته یا ناخواسته بر عدم توازن و شکاف اقتصادی در بهره‌مندی از خدمات و منابع مالی می‌افزاید. از همین رو مقوله‌هایی چون مسئولیت اجتماعی بانک‌ها و نهاد ناظر بازار پول در قبال عموم ذی‌نفعان (آحاد جامعه) و کاهش آثار سوء عملیات بانکی نظیر خلق اعتبار با هزینه‌کرد عمومی و افزایش تدریجی و ناگزیر شکاف طبقاتی، به مسائلی مهم از منظر پژوهش‌گران و سیاست‌گذاران تبدیل شده؛ و محققان این حوزه در صدد مطالعه و شناخت هرچه دقیق‌تر سوء آثار عملیات بانکی بر عدالت و یافتن راهکارهایی برای اصلاح و بهبود رویه‌های جاری برآمده‌اند. از طرفی نظام بانکداری ایران که در شرایط تورمی مزمن با نرخ بهره حقیقی منفی در حال فعالیت است؛ خود به خود ضمن خلق و اعطای اعتبار، به توزیع هرچه‌بیشتر رانت اعتباری مبادرت ورزیده و موجبات تشدید مضاعف ناعدالتی توزیعی را فراهم می‌آورد. از همین رو در این تحقیق به گردآوری پژوهش‌های معتبر انجام‌شده در بازه زمانی 1990 تا 2023 میلادی پیرامون عدالت توزیعی در نظام بانکداری متعارف پرداختیم و به‌روی 44 مقاله منتخب مروری نظام‌مند داشتیم. در ادامه با روش مطالعه تطبیقی و مقایسه مولفه‌های استخراج‌شده با ادبیات مالی اسلامی، قوانین بالادستی و وضعیت موجود در ایران؛ رهیافت‌های پژوهش را برای نظام بانکداری ایران جمع‌بندی و تدوین نمودیم. نتایج پژوهش بیان‌گر مصادیق متناظر با نظام بانکداری متعارف و پیشنهادهای سیاستی برای ارتقا و ترویج عدالت توزیعی در نظام بانکداری ایران برحسب تجربه‌های جهانی است.

کلیدواژه‌ها

• بانکداری
• خلق پول
• عدالت توزیعی
• سیاست‌های اعتباری
• مرور نظام‌مند

موضوعات

• علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

عنوان مقاله [English]

Distributive Justice in Banking: A Systematic Review of the Literature and Its Approaches for the Iranian Banking System

نویسندگان [English]

• Mohammad Mahdi Fotouhi Rashidi ¹
• Mohammad Nadiri ²
• Alireza Saranj ²
• Mohammad Reza Jalilvand ³

¹ Ph.D. Candidate, Department of Management and Accounting, Farabi Faculty, University of Tehran, Qom, Iran.

² Associate Prof., Department of Management and Accounting, Farabi Faculty, University of Tehran, Qom, Iran.

³ Assistant Prof., Department of Management and Accounting, Farabi Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The banking system's operations are inherently tied to money creation and credit supply, which directly influence the mechanisms of wealth distribution and redistribution in society. In the absence of ethical and social considerations, these processes, whether intentionally or unintentionally, exacerbate economic imbalances and widen the gap in access to financial services and resources. Consequently, topics such as the social responsibility of banks and monetary authorities toward stakeholders (the general public) and the mitigation of adverse effects of banking operations, such as credit creation at public expense and the inevitable escalation of income inequality, have gained prominence among researchers and policymakers. Scholars in this field aim to thoroughly analyze the detrimental impacts of banking activities on equity and explore effective solutions for reforming and improving current practices. In this context, Iran's banking system, operating under chronic inflation and negative real interest rates, inherently facilitates credit creation and allocation, further amplifying credit rent distribution and intensifying distributive injustices. This study systematically reviews 44 selected articles published between 1990 and 2023 that address distributive justice in conventional banking systems. Through a comparative analysis of the extracted components against Islamic financial principles, higher-order legal frameworks, and Iran's current banking practices, the research synthesizes actionable insights for Iran's banking sector. The findings provide parallel examples from conventional banking systems and offer policy recommendations to enhance and promote distributive justice within Iran’s banking framework, informed by global experiences.

کلیدواژه‌ها [English]

• Banking
• Money Creation
• Distributive Justice
• Credit Policies
• Systematic Review