تحقیقات مالی اسلامی

بررسی نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی در اقتصاد اسلامی: فرصت‌ها و چالش‌ها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بازار سرمایه اسلامی)

نویسندگان

1 دانش‎آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 عضو هیأت علمی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

صندوق­‌های سرمایه‌گذاری ازجمله روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است که در سالیان اخیر مورد استقبال بازار سرمایه قرار گرفته است. صندوق‌­های سرمایه‌گذاری کالایی باتوجه به تأثیر آن بر اقتصاد واقعی می­تواند نقش مؤثری در مدیریت بازار کالاهای مختلف داشته باشد؛ ازجمله مهم‌ترین کارکردهای آن کاهش سفته‌بازی مخرب بر روی کالای مدنظر در بازار است که منجر به افزایش عدالت اجتماعی که از اهداف اقتصاد اسلامی است می­‌شود. مقاله حاضر درصدد است فرصت‌­ها و چالش­‌های این صندوق­‌ها را براساس نگرش اقتصاد اسلامی استخراج کند و به‌واسطه آن نقش این صندوق­‌ها در چارچوب اقتصاد اسلامی تبیین شود. روش تحقیق مدنظر با توجه به ماهیت موضوع خبره محور است که براساس نمونه آماری تعداد 10 نفر از خبرگان مالی و اقتصاد به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی مزایا، معایب و چالش‌های صندوق‌های کالایی اولویت‌بندی شد. نتایج نشان داد که نوسانات مبتنی‌بر بازار در رتبه اول چالش‌های صندوق کالایی قرارگرفته است. پس‌ازآن بحران‌های سیاسی، بحران‌های اقتصادی قرار داشتند. همچنین نتایج به‌دست‌آمده نشان‌دهنده اهمیت بالای سفته‌بازی و تأثیر آن بر قیمت کالا در بازار اقتصاد واقعی به‌عنوان چالش‌های صندوق کالایی از منظر اقتصاد اسلامی است. مدیریت حرفه‌ای سرمایه، متنوع‌سازی ریسک و توسعه بازارهای کالایی درزمینه محصولات صادراتی ازجمله مزیت­‌های صندوق­‌های کالایی برشمرده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the Role of Commodity iInvestment Funds in Islamic Economy: Opportunities and Challenges

نویسندگان [English]

  • Zahra Zamen Ghadirli 1
  • Hamed Tajmir Riahi 2

1 M.A. in Economics, Faculty of Economics, Kharazmi University, Tehran, Iran

2 Faculty Member, Faculty of Economics, Kharazmi University, Tehran, Iran

چکیده [English]

1. Introduction and Objective
In recent years, investment funds have emerged as one of the most prominent indirect investment methods within capital markets. Among them, commodity investment funds stand out due to their direct impact on the real economy. These funds can play a pivotal role in regulating commodity markets by mitigating destructive speculative activities, which in turn helps promote social justice, a fundamental pillar of Islamic economics. The primary objective of this study is to identify and evaluate the opportunities and challenges associated with commodity investment funds from an Islamic economic perspective and to explain how such funds align with the broader framework of Islamic financial principles.
2. Methods and Materials
Given the conceptual nature of the study, a qualitative, expert-oriented methodology was adopted. A purposive sampling technique was used to select 10 experts in finance and economics who possess specialized knowledge in Islamic economic systems. Data were analyzed using the Analytical Hierarchy Process (AHP) to systematically prioritize the benefits, disadvantages, and challenges of commodity investment funds. This method allowed for a structured comparison of key factors affecting the performance and alignment of these funds with Islamic principles.
3. Research Findings
The prioritization results showed that market-based volatility was ranked as the most critical challenge facing commodity funds. Other major challenges included political instability and economic crises. From an Islamic economic perspective, speculative activity and its impact on real commodity prices were identified as particularly concerning. On the positive side, the research revealed several benefits of commodity funds, such as professional investment management, risk diversification, and the development of commodity markets, particularly those related to export-oriented products.
4. Discussion and Conclusion
The study's findings highlight both the potential and complexity of integrating commodity investment funds into an Islamic economic framework. While these funds offer several strategic advantages, they also pose significant risks—especially related to market instability and speculative behavior, which conflict with Islamic ethical standards. Nevertheless, if designed and managed appropriately, commodity funds can serve as effective tools for economic development, resource allocation, and the promotion of justice in financial markets. Policymakers and fund managers are encouraged to consider Shariah-compliant mechanisms that minimize speculation and enhance transparency to ensure the alignment of such funds with Islamic economic goals.
JEL Classification: G20, G29, Z12

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commodity Investment Fund
  • Islamic Economy
  • Speculation
  • Market-Based Volatility
  1. اشعری، هادی (1402). ارائه طرح گواهی سپرده نوین با عنوان گواهی سپرده مزایده­ای و ارزیابی ریسک­های مربوطه در مقایسه با سایر گواهی­های رایج در کشور (رساله دکتری). پردیس بین­المللی کیش، تهران، ایران.
  2. برمخشاد، مهشید (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری خرد و تدوین مدل در قراردادهای آتی سکه بورس کالایی ایران. https://civilica.com/doc/1272970
  3. ترابی، سیدمحمدعلی؛ یارمحمدی، رضا؛ و موسویان، سیدعباس (1397). طراحی صندوق سرمایه­گذاری خرید دین سازگار با فقه امامیه. تحقیقات مالی اسلامی، 8(1)، 148-117. DOI: 30497/ifr.2018.2275
  4. حسنی، محسن؛ و لعل بار، علی (1399). تأثیر متغیرهای بنیادی صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر توانایی مدیر در گزینش مناسب سهام و زمان سنجی دقیق بازار. توسعه و سرمایه، 5 (2)، 169- 191
  5. چاوشی، بهنام؛ تهرانی، رضا؛ و عباسیان، عزت‌اله (1399). طراحی مدلی برای رتبه‌بندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران با استفاده از رویکرد ارزیابی ریسک سیستمی. بر اساس مدل‌های LTD، SES،MES و  CoVaR. تحقیقات مالی، 22(4)، 451- 475.
  6. خداپناه، مسعود؛ کریمی کندوله، مریم؛ و یاری، نادیا (1402). بررسی نقش صندوق­های ثروت ملی در توسعه کشورها. یازدهمین کنفرانس بین­المللی مدیریت، حسابداری و توسعه اقتصادی.
  7. دیواندری، علی؛ اسفیدانی، محمدرحیم؛ فدایی­نژاد، محمداسماعیل؛ و جلیلیان، حسین (1399). مدل توسعه محصولات مالی جدید در بازار سرمایه ایران. پژوهش­های مدیریت در ایران، 24(1)، 105-81.
  8. روابط عمومی و بین‌الملل شرکت بورس کالای ایران (1396). گزارش عمکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری. ایران، تهران: شرکت بورس کالای ایران.
  9. ماهیکار، داود (1400). ارائه مدل کارا برای گواهی سپرده کالایی در بازار سرمایه ایران (رساله دکتری). دانشگاه آزاد واحد قم، قم، ایران.
  10. محمدی­نسب، مهدی؛ و مستوفی، کامران (1396). بررسی نقش صندوق­های سرمایه‌گذاری مشترک در توسعه اقتصادی کشور. مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، 2(8)، 32-17.
  11. موسویان، سیدعباس؛ ماهیکار، داود؛ و غلامی جمکرانی، رضا (1399). بررسی فقهی گواهی سپرده کالایی به روش اجتهاد چندمرحله‌ای. اقتصاد اسلامی، 20(79)، 36-5.
  12. میرلوحی، سیدمجتبی؛ ابراهیم­نژاد، علی؛ و فرح­آبادی، مهرداد (1397). جریانات نقدی و بازده سرمایه­گذاران صندوق­های سرمایه­گذاری مشترک؛ شواهد تجربی از بازاربینی سرمایه­گذاران. بورس اوراق بهادار، 42(11)، 5-28.
  13. وطنی، مهدی (1401). بررسی مالی و فقهی فرصت آربیتراژی خرید گواهی سپرده کالایی و فروش قرارداد آتی در بورس کالای ایران (مطالعه موردی؛ نگین زعفران) (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
    1. Abdullah, A. (2016). An Islamic Monetary Theory of Value and Equation of Exchange: Evidence from Egypt (696-1517). Humanomics, 32(2), 121-150.
    2. Adjemian, M., Garcia, P., Irwin, S. H., & Smith, A. (2013). Non-Convergence in Domestic Commodity Futures Markets: Causes, Consequences, and Remedies. USDA-ERS Economic Information Bulletin, (115).
    3. Ashaʿarī, H., (1402 SH/2023). Erāʾeh-ye ṭarḥ-e Gavāhī-ye Seporde-ye Novīn bā ʿOnvān-e “Gavāhī-ye Seporde-ye Mazāyedehʾī” va Arzyābī-ye Rīsk-hā-ye Marbūṭeh dar Moghāyeseh bā Sāyer-e Gavāhī-hā-ye Rāyej dar Keshvar [A New Design for Auction-Based Deposit Certificates and Risk Assessment Compared to Common National Certificates] (PhD Dissertation). Pardīs-e Beyn al-Melal-e Kish, Tehran, Iran [in Persian].
    4. Barmakhshād, M., (1400 SH/2021). Shenākht-e ʿAwāmel-e moʾAsser bar Sarmāye Gozārī-ye Khord va Tadvīn-e Model dar Qardādhā-ye ātī-ye Sekkeh-ye Bourse-e Kālā-ye Irān [Identifying Micro-Investment Factors and Model Development in Iran Mercantile Exchange Gold Coin Futures Contracts]. Retrieved from https://civilica.com/doc/1272970 [in Persian].
    5. Bronte, K. Hmyria, V., & Poliakh, S. (2021). Special Features of the National Bank of Ukraine and of National Commodity Fund of the Fund for Investment and Finance of Ukraine.
    6. Carter, S. Diersen, M. A., & Wang, Z. (2021). Experiential Learning Trading Agricultural Contracts in a Commodity Fund.
    7. Carvalho, L., Mota, C., & Ramos, P. (2024). Socially Responsible Investment Funds—An Analysis Applied to Funds Domiciled in the Portuguese and Spanish Markets. Risks, 12(1), 9.
    8. Chavoshi, B; Tehrani, R; Abbassian, E., (2020). Developing a Model for Ranking Mutual Funds in Iran Using the Systematic Risk Assessment Approach Based on LTD, SES, MES, and CoVaR Models. Financial Research, 22(4), 451- 475. [in Persian].
    9. Chowdhury, M. I. H., Balli, F., & de Bruin, A. (2024). Investment Styles of Islamic Equity Funds. International Review of Economics & Finance, 89, 172-187.
    10. Drechsel, G.N. McLee, G. and Teneriro, F.D. (2019) Funds of Funds Versus Simple Portfolios of Hedge Funds: A Comparative Study of Persistence in Performance. Derivatives & Hedge Funds, 13(3), 88–106.
    11. Dīvāndarī, ʿA; Esfīdānī, M, R; Fadāʾī-Nejād, M, E; & Jalīlīān, Ḥ., (1399 SH/2020). Model-e toseʿeh-ye Moḥṣūlāt-e Mālī-ye Jadīd dar Bāzār-e Sarmāye-ye Irān [A Model for Developing New Financial Products in Iran’s Capital Market]. Pažūhesh-hā-ye Modīriyyat dar Irān [Management Studies in Iran], Vol. 24(1), pp. 81–105 [in Persian].
    12. Gorton, C. Thomas, H, & Dieter, K. (2016). A Primer on Commodity Hedge Funds. Derivatives & Hedge Funds, 18, 223-235.
    13. Hassani, M., & Lalbar, A. (1399 SH/2020). The Effect of Fundamental Variables of Mutual Funds on the Ability of the Manager to Select the Appropriate Stock and Accurate Market Timing. Development and Capital, 5(2), 169-191 [in Persian].
    14. Hatami, R.P. (2015) Alpha, beta and Commodities: Can a Commodities Investment be Both a High Risk-adjusted Return Source, and a Portfolio Hedge? Wealth Management 9 (2): 63–84. [in Persian].
    15. Jeanneret, P., Monnin, P., & Scholz, S. (2011). Protection potential of Commodity Hedge Funds. Alternative Investments, 13(3), 43.
    16. Khodāpanāh, M; Karīmī Kandūleh, M; & Yārī, N., (1402 SH/2023). Barrasī-ye Naqsh-e Sandūq-hā-ye Servat-e Mellī dar toseʿeh-ye Keshvar-hā [Investigating the Role of Sovereign Wealth Funds in National Development]. 11th International Conference on Management, Accounting, and Economic Development [in Persian].
    17. Larson, D. F., Lampietti, J., Gouel, C., Cafiero, C., & Roberts, J. (2014). Food Security and Storage in the Middle East and North Africa. The World Bank Economic Review, 28(1), 48-73.
    18. Lewis, M.L., and Muhamed, N.A., (2009), “The Role of Islamic Investment Funds in Promoting Cross-border Islamic Investments”, Islamic Finance news, 5(41).
    19. Lehecka, G. V. (2015). Do Hedging and Speculative Pressures Drive Commodity Prices, or the Other way Round?. Empirical Economics, 49, 575-603.
    20. Māhīkār, D., (1400 SH/2021). Erāʾeh-ye Model-e kārā barā-ye Gavāhī-ye Seporde-ye Kālāʾī dar Bāzār-e Sarmāye-ye Irān [An Efficient Model for Commodity Deposit Certificates in Iran's Capital Market] (PhD Dissertation). Islamic Azad University, Qom Branch, Qom, Iran [in Persian].
    21. Mohamad, A. (2013). Creating a Two-way Market via Short Selling and its Potential use in the Islamic Paradigm. Economics, Management and Accounting, 21(2).
    22. Moskal, A., Zawadzka, D., & Strzelecka, A. (2022). Application of Linear Mixed Models to Evaluate the Determinants of Effectiveness of Commodity Funds. Procedia Computer Science, 207, 3915-3923.
    23. Moḥammadī-Nasab, M; & Mostowfī, K., (1396 SH/2017). Barrasī-ye Naqsh-e Sandūq-hā-ye Sarmāye Gozārī-ye Moshtarak dar toseʿeh-ye Eqteṣādī-ye Keshvar [The Role of Mutual Investment Funds in National Economic Development]. Motāleʿāt-e Kārbordī dar ʿUlūm-e Modīriyyat va Toseʿeh [Applied Studies in Management and Development Sciences], Vol. 2(8), 17–32 [in Persian].
    24. Mīrlūḥī, S, M; Ebrāhīm-Nejād, A; & Farah-Ābādī, M., (1397 SH/2018). Jarayānāt-e Naqdī va Bāzdeh-e Sarmāye Gozārān-e Sandūq-hā-ye Sarmāye Gozārī-ye Moshtarak; Shawāhed-e Tajrobī az Bāzārbinī-ye Sarmāye Gozārān [Cash Flows and Returns of Mutual Fund Investors: Empirical Evidence from Investor Market-Timing]. Bourse-e Orāq-e Bahādār [Securities Exchange], Vol. 42(11), 5–28 [in Persian].
    25. Mūsavīān, S, A; Māhīkār, D; & Gholāmī Jamkarānī, R., (1399 SH/2020). Barrasī-ye feqhī-ye Gavāhī-ye Seporde-ye Kālāʾī be rāh-e Ejtehād-e Chand Marḥaleʾī [Jurisprudential Analysis of Commodity Deposit Certificates Using a Multi-Stage Ijtihād Method]. Eqteṣād-e Eslāmī [Islamic Economics], Vol. 20(79), 5–36 [in Persian].
    26. Mulendur, R. (2018). Commodity-Currencies or Currency-Commodities: Evidence from Causality Tests. Resources Policy, 60, 162-168.
    27. Nissanke, T. (2015). Cargill’s Corporate Growth in Times of Crises: How Agro-Commodity Traders are Increasing Profits in the Midst of Volatility. Agriculture and Human Values, 34, 211-222.
    28. Pástor, Ľ., & Vorsatz, M. B. (2020). Mutual Fund Performance and Flows During the COVID-19 Crisis. The Review of Asset Pricing Studies, 10(4), 791-833.
    29. Plattek, D. N., & Figueiredo, O. H. (2023). Sustainable and Governance Investment Funds in Brazil: A Performance Evaluation. Sustainability, 15(11), 8517.
    30. Planter, S. (2012). Exploring Global Retailers' Corporate Social Responsibility Performance. Heliyon, 6(8), e04644.
    31. Pendaraki, K., Zopounidis, C., & Doumpos, M. (2005). On the Construction of Mutual Fund Portfolios: A Multicriteria Methodology and an Application to the Greek Market of Equity Mutual Funds. Operational Research, 163(2), 462-481.
    32. Public and International Relations of the Iran Commodity Exchange Company (2017). Investment Funds Performance Report. Iran, Tehran: Iran Commodity Exchange Company. [in Persian].
    33. Rahdari, A., Sheehy, B., Khan, H. Z., Braendle, U., Rexhepi, G., & Sepasi, S. (2020). Exploring Global Retailers' Corporate Social Responsibility Performance. Heliyon, 6(8).
    34. Rohingis, X. (2021). Financialization of Agricultural Commodities: Evidence from China. Economic Modelling, 85, 381-389. [in Persian].
    35. Rosly, S.A., Kamso, N., (2013). Investing in Islamic Funds: A Practitioner's Perspective. In book, Investing in Islamic Funds. 47-62.
    36. Saci, F., Jasimuddin, S.M., Hasan, M., (2022). Performance of socially Responsible Investment fFunds in China: A Comparison with Traditional Funds. Sustainability, 14(3). https://doi.org/10.3390/su14031476
    37. Sakkas, Athanasios, Tessaromatis, Nikolaos, (2020), Factor based commodity investing, ) , 6(8), e04644 [in Persian].
    38. Sanders, J., Schapek, M., & Tahir, M. I. (2011). Permissibility and use of Options for Hedging Purposes in Islamic Finance. Thunderbird International Business Review, 48(3), 425-443. [in Persian].
    39. Sukmana, R. (2020). Critical Assessment of Islamic Endowment Funds (Waqf) Literature: Lesson for Government and Future Directions. Heliyon, 6(10).
    40. Torabi, S. M. A. , Yarmohammadi, R. & Mousavian, S. A. (1397 SH/2018). The Design of Discounting Investment Fund Conforming with Shi'a Jurisprudence. "Islamic Finance Researches" (IFR), 8(1), 117-148. DOI: 30497/ifr.2018.2275 [in Persian].
    41. Tuna, G., & Tuna, V. E. (2019). Which Commodity Group is the Safe Haven for Islamic Stock Markets?. International Journal of Economics, Management and Accounting, 27(2), 253-267.
    42. Vaṭanī, M., (1401 SH/2022). Barrasī-ye mālī va Feqhī-ye Forsat-e Arbitrāzhī-ye Kharīd-e Gavāhī-ye Seporde-ye Kālāʾī va Forūsh-e Qardād-e ātī dar Bourse-e Kālā-ye Irān (motāleʿeh-ye moradī: Negin-e Zaʿfarān) [Financial and Jurisprudential Analysis of the Arbitrage Opportunity between Buying Commodity Deposit Certificates and Selling Futures Contracts in Iran Mercantile Exchange: A Case Study of Negin Saffron] (MA Thesis). Imam Sadiq University, Tehran, Iran [in Persian].
    43. Zaga-Mendez, A., Bissonnette, J. F., Kolinjivadi, V., Cleaver, F., & Dupras, J. (2021). Towards Collective Action in Ecosystem Services Governance: The Recognition of Social Interdependencies in three Collective Agri-Environmental Initiatives in Quebec. Ecosystem Services, 51, 101357.
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 30
شهریور 1403
صفحه 847-898
  • تاریخ دریافت: 21 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری: 07 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 28 اسفند 1403