نوع مقاله : علمی - پژوهشی (مالی عمومی اسلامی)

نویسندگان

• محمدزمان رستمی ¹
• محمد هادی رستمی ²

¹ هیات علمی دانشگاه قم، دانشکده اقتصاد و مدیریت

² استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

نظام مالکیت به‌عنوان یکی از ارکان اساسی اقتصاد، نقشی حیاتی در بهبود بهره‌وری، توزیع عادلانه منابع و رشد اقتصادی ایفا می‌کند. نظام مالکیت فعلی در ایران به دلیل غلبه فعالیت‌های غیرمولد، تمرکز ثروت در بخش‌های ناکارآمد و سفته‌بازی در دارایی‌هایی مانند مسکن، زمین، ارز و طلا، منجر به رکود اقتصادی، توزیع نابرابر ثروت و کاهش بهره‌وری شده است. این مقاله، با رویکرد تحلیلی- توصیفی و مبتنی بر اصول نظام مالکیت اسلامی، ضرورت اصلاح نظام مالکیت را مطرح می‌نماید. در این راستا، به‌کارگیری دو ابزار مالیاتی کلیدی یعنی «مالیات بر سرمایه‌های راکد» و «مالیات بر عایدی سرمایه» پیشنهاد شده است که با هدایت سرمایه‌ها به فعالیت‌های مولد، کاهش فعالیت‌های سوداگرانه و جلوگیری از انباشت منابع غیرمولد، می‌توانند زمینه‌ساز افزایش رشد اقتصادی، بهبود عدالت اجتماعی و بهره‌وری ملی شوند. این تحقیق، با استناد به مطالعات تطبیقی از کشورهای موفق، نشان می‌دهد که اعمال مالیات بر زمین‌های بایر، املاک خالی، معادن رهاشده و سایر دارایی‌های راکد، موجب تحرک اقتصادی و کاهش شکاف طبقاتی می‌گردد. همچنین، با تبیین اصول فقهی اسلامی نظیر "قاعده لاضرر" و "قاعده احیاء موات"، مشروعیت این رویکرد مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های مقاله حاکی از آن است که اصلاح نظام مالکیت بر مبنای رویکرد اسلامی، مستلزم شفافیت اطلاعاتی، تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات (مانند سامانه کاداستر) و ایجاد بسترهای قانونی مناسب برای مقابله با فرار مالیاتی و معاملات صوری است. در نهایت، اصلاحات پیشنهادی با حذف فعالیت‌های غیرمولد، بهبود زیرساخت‌های اطلاعاتی و مالیاتی، می‌تواند به تحقق عدالت اقتصادی، کاهش فساد، افزایش بهره‌وری و رشد پایدار اقتصادی در کشور کمک شایانی نماید.

کلیدواژه‌ها

• مالیات
• عایدی سرمایه
• سفته‌بازی
• فعالیت‌های غیرمولد
• نظام مالکیت
• بهره‌وری

موضوعات

• علمی - پژوهشی (حقوق مالی اسلامی)

عنوان مقاله [English]

Examining the solutions for reforming the ownership system in Iran (with an Islamic approach)

نویسندگان [English]

• mohammadzaman rostami ¹
• mohammad hadi rostami ²

¹ Qom University, faculty of Economy and Management

² Assistant professor at Imam Khomeini International University

چکیده [English]

The ownership system, as one of the fundamental pillars of the economy, plays a vital role in enhancing productivity, ensuring equitable distribution of resources, and fostering economic growth. The current ownership system in Iran, due to the dominance of non-productive activities, concentration of wealth in inefficient sectors, and speculative activities in assets such as housing, land, foreign currency, and gold, has led to economic stagnation, unequal wealth distribution, and reduced productivity. This paper, with an analytical-descriptive approach based on the principles of the Islamic ownership system, emphasizes the necessity of reforming the ownership structure. In this context, two key fiscal instruments are proposed: "tax on idle capital" and "capital gains tax." These tools aim to channel capital toward productive activities, reduce speculative transactions, and prevent the hoarding of non-productive resources. This approach is expected to promote economic growth, improve social justice, and enhance national productivity. Drawing on comparative studies from successful countries, the research demonstrates that imposing taxes on vacant land, unoccupied properties, abandoned mines, and other idle assets can stimulate economic activity and reduce social inequality. Furthermore, by elaborating on Islamic jurisprudential principles such as the "no-harm rule" (Qāʿidat Lā Ḍarar) and the "rule of revival of barren land" (Iḥyāʾ al-Mawāt), the legitimacy of this approach is examined. The findings of this study indicate that reforming the ownership system based on the Islamic perspective requires information transparency, the strengthening of information technology infrastructures (such as the Cadastre system), and the establishment of appropriate legal frameworks to combat tax evasion and sham transactions. mic justice, reduction of corruption, enhancement of productivity, and sustainable economic growth in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

• tax
• capital gains
• speculation
• unproductive activities
• property system
• prodtivity