نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

بررسی فقهی صور محتمل ماهیت سهام شرکت‌های سهامی بر مبنای تبیین سازگار آثار فقهی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (فقه مالی اسلامی)

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته سطح 4 حوزه، حوزه علمیه خراسان، خراسان، ایران

10.30497/ifr.2024.245686.1872

چکیده

در مطالعات متعدد حوزه ماهیت سهام، به مباحث حقوقی کشورهای خاستگاه مفهوم سهام رجوع شده است، حال‌آنکه ظرفیت تأسیس‌های حقوقی مبتنی‌بر فقه اسلامی در بررسی ماهیت سهام در این دسته از مطالعات مغفول مانده است و سبب شده برخی از تفسیرها از ماهیت سهام در تعارض با مبانی فقه اسلامی باشد و در مقام آثار شرعی، مورد مناقشه جدی باشد، بنابراین ابتدا ماهیت سهام بررسی می‌شود تا معلوم شود سهام از کدام‌یک از اقسام اموال یا حقوق یا عنوان دیگر است تا به‌تبع بعد از تبیین ماهیت سهام بتوان انواع معاملات واقع بر سهام اعم از بیع و شراء، رهن، اجاره، وقف و ... را بررسی فقهی کرده و آثار آن را تبیین کرد. در این مقاله نُه احتمال در ماهیت سهام بررسی ‌شده است؛ بعد از تبیین اولیه هرکدام، مؤیدات و وجوه ضعف هر احتمال تبیین شده است. بعد از تبیین، در مقام جمع‌بندی، صور محتمل ماهیت سهام که دارای بهترین شرایط براساس مقبولیت تبیین فقهی هستند، به ترتیب احتمالات نهم، سوم و چهارم است؛ و تبیین ماهیت سهام (احتمال نهم): مال اعتباری به‌عنوان حصه مشاع از ارزش بازاری شرکت (که ارزش بازاری شرکت، مال اعتباری کلی در مشاع بوده)، مستقل از شخصیت حقوقی شرکت، علاوه‌بر بهترین تبیین فقهی دارای بیشترین مقبولیت در عرف سهامداری نیز است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Study of Possible States of the Nature of Stocks of Corporations Based on the Consistent Explanation of Jurisprudential Results

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahmad Ameli 1
  • Seyed Amir Hosseini 2

1 Assistant Professor, Kharazmi University, Tehran, Iran

2 Studied at the Level of 4Department, Khorasan Department, Khorasan, Iran

چکیده [English]

In many studies at the nature of stocks, the legal issues of the countries of origin of the concept of stocks have been referred to, however, the capacity of Legal foundations based on Islamic jurisprudence in studies the nature of stocks has been neglected in this category of studies and has caused some interpretations of the nature of stocks to be in conflict with the principles of Islamic jurisprudence and it to be a matter of serious disputes in terms of Shariah results, so first the nature of the stocks is checked to find out which of the types of property or rights or other titles the stocks belong to, and then after explaining the nature of the stocks It is possible to jurisprudence scrutiny and explain its results. In this article, nine possibilities in the nature of stocks have been explained, after the initial explanation of each, the Strengths and weak points of each possibility have been explained. , After the explanation, in conclusion, the possible state of the nature of stocks that have the best conditions based on the acceptability of the jurisprudential explanation, are the ninth, third and fourth possibilities, respectively; and the explanation of the nature of stocks(ninth possibility): credit property as a common share of the market capitalization (where the market capitalization is the general credit property in common), independent of the company's legal personality, in addition to The best jurisprudential explanation is also the most acceptable in shareholding custom

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nature of Stocks
  • Credit Property
  • Legal Personality
  • Shareholding Custom
  • Market Capitalization
  1. قرآن کریم.
  2. Holy Quran.
  3. احمدزاده بزاز، سید عبدالمطلب؛ محمدی، مرتضی؛ و مروارید، محمدرضا (1399). تأملی فقهی و حقوقی در عین انگاری سهام شرکت‌های تجاری. آموزه‌های فقه مدنی، 12(22)، 31-60. DOI: 30513/cjd.2020.1117
  4. Ahmadzadeh Bazaz, S, A; Mohammadi, M; & Morwarid, M, R., (2020). A Jurisprudential and Legal Reflection on the Exteriorizing of Shares of Commercial Companies. Civil Jurisprudence Doctrines, 12(22), 31-60. DOI: 30513/cjd.2020.1117 (In Persian).
  5. اعتصامی، امیرحسین؛ و سعدی، حسینعلی (1399). امکان‌سنجی فقهی حقوقی اجاره سهام و کاربردهای مالی آن. مطالعات اقتصاد اسلامی، 12(24)، 95-135. DOI: 30497/ies.2020.2776
  6. Etisami, A, H; & Saadi, H, A., (2019). Feasibility of Share Leasing and its Financial Applications. Islamic Economic Studies, 12(24), 135-95. DOI: 30497/ies.2020.2776 (In Persian).
  7. امین‌زاده، سید محمد (1397). تحلیل حقوقی سهام خزانه در بازار سرمایه ایران با تکیه‌بر ماهیت سهام. تحقیقات مالی اسلامی، 8(15)، 175-196. DOI: 30497/ifr.2018.2271
  8. Aminzadeh, S, M., (2018) Legal Analysis of Treasury Shares in Iran’s Capital Market with Emphasis on the Nature of Shares. Islamic Finance Researches (IFR), 8(15), 175-196. (In Persian).
  9. انصارى دزفولى، مرتضى بن محمدامین (1415ق). المکاسب. ایران، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  10. Ansari Dezfoli, M ebn M., (1994). Al-Makasab, World Congress of Commemoration of Sheikh-e- Azam Ansari, Qom, First Edition (In Arabic).
  11. باریکلو، علی‌رضا (۱۳۸۵). ماهیت سهم و بازخرید آن توسط شرکت صادرکننده. پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، 1(1)، 13-38.
  12. Bariklou, A, R., (2006). The Nature of the Share and its Redemption by the Issuing Company. Law and Political Science, 1(1), 13-38. (In Persian).
  13. تفرشی، محمدعیسی؛ و سکوتی نسیمی، رضا (1383). بیع سهام شرکت‌های سهامی. علوم اجتماعی و انسانی، 21(41)، 35-58.
  14. Tafreshi, M, I; & Sekoti Nasimi, R., (2004). Sale of Shares of Stock Companies. Social and Human Sciences, 21(41), 35-58. (In Persian).
  15. جعفری خسروآبادی، نصرالله؛ و شهیدی، سید مرتضی (1394). بازپژوهی فقهی- حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن. تحقیقات مالی اسلامی، 5(9)، 37-64. DOI: 30497/ifr.2015.1792
  16. Jafari Khosrovabadi, N; & Shahidi, S, M., (2015). Legal and Juridical Restudy of the Nature of Stocks and the Contract of its Assignment. Islamic Finance Research (IFR), 5(9), 37-64. DOI: 30497/ifr.2015.1792 (In Persian).
  17. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1381). أجوبة الاستفتاءات (احمدرضا حسینی: مترجم) (چاپ سوم). ایران، تهران: الهدی.
  18. Hosseini Khamenei, S, A., (2002). Ajvebeh Al Esteftaat (Ahmed Reza Hosseini: Translator) (Third Edition). Iran, Tehran: Al-Hadi. (In Persian).
  19. حائری حسینی، سید کاظم (1423ق). فقه العقود‌ فقه استدلالى. ایران، قم: مجمع اندیشه اسلامى.
  20. Haeri Hosseini, S, K., (2002). Jurisprudence of Contracts, Argumentative Jurisprudence. Iran, Qom: Majmae-e-Andisheh-e- Eslami. (In Arabic).
  21. حکیم، سید محسن (1374). مستمسک عروه‌الوثقی (جلد ۱۴). ایران، قم: دارالتفسیر.
  22. Hakim, S, M., (1995). Mustamsk Urwato Al-Wosgha (Volume 14). Iran, Qom: Dar al-Tafsir. (In Arabic)
  23. خویی، سیدابوالقاسم (1418ق). موسوعه امام خوئی (جلد ۳۳). ایران، قم: موسسه احیاء آثار الامام خوئی.
  24. Khoei, S, A., (1997). Mocoea of Imam Khoi (Volume 33). Iran, Qom: Institute for Ehyae of Imam Khoei's Works. (In Arabic)
  25. دمرچیلی، محمد؛ حاتمی، علی؛ و قرائی، محسن (1389). قانون تجارت در نظم کنونی. ایران، تهران: میثاق عدالت.
  26. Demarchili, M; Hatami, A; & Qarai, M., (2010). Trade Law in the Current Order. Iran, Tehran: Covenant of Justice. (In Persian).
  27. سبزواری، سید عبدالاعلی (1388). مهذب الاحکام (جلد ۲۴). ایران، قم: دارالتفسیر.
  28. Sabzevari, S, A., (2009). Mohezzab Al-Ahkam (Volume 24). Iran, Qom: Dar al-Tafsir. (In Arabic).
  29. سیستانی، سید علی (1443ق). توضیح المسائل (جلد چهارم، چاپ سوم). ایران، مشهد: دفتر مرجع سید علی سیستانی.
  30. Sistani, S, A., (2002). Tozeeh-al-Masael (Fourth Volume, Third Edition). Iran, Mashhad: Seyyed Ali Sistani Office. (In Arabic).
  31. عبادی، محمدعلی (1384). حقوق تجارت (چاپ 23). ایران، تهران: گنج دانش.
  32. Ebadi, M, A., (2005). Trade Law (23rd Edition). Iran, Tehran: Ganj-e- Danesh. (In Persian).
  33. عبدی‌پورفرد، ابراهیم (1391). مباحث تحلیلی از حقوق تجارت. ایران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  34. Abdipur Fard, E., (2012). Analytical topics of Trade law. Iran, Qom: Research Institute of Hawzah and University. (In Persian).
  35. غمامی، مجید؛ و ابراهیمی، مریم (1391). ماهیت حقوقی سهام پذیرفته‌ شده در بورس. مطالعات حقوق تطبیقی، 3(2)، 127-145. DOI: 22059/jcl.2012.32116
  36. Ghamami, M; & Ebrahimi, M., (2012). Legal Nature of Shares in Stock Exchanges. Comparative Law Review, 3(2), 127-145. (In Persian).
  37. کاتوزیان، ناصر (1400). حقوق مدنی اموال و مالکیت (چاپ 56). ایران، تهران: میزان.
  38. Katouzian, N., (2021). Civil Rights of Property and Ownership (56th Edition). Iran, Tehran: Mizan. (In Persian).
  39. کلانتر، سید محمد (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (جلد ‌6). ایران، قم: مکتبه الداوری.
  40. Kalantar, S, M., (1989). Al-Ravzah al-Bahiya fi sharh-e- al-Loma al-Damashqiyyah (Volume 6). Iran, Qom: Maktab Al-Davari (In Arabic).
  41. موسوی خمینی، روح‌الله (1422ق). استفتاءات. ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  42. Mousavi Khomeini, R., (2001). Esteftaat. Iran, Qom: Daftar-e- Entesharat-e-Eslami Affiliate to Jameeh Modarresin Howzeh, Qom. (In Arabic).
  43. مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران (1394). قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب 01/02/1394. ایران، تهران: مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران.
  44. The Islamic Council of the Islamic Republic of Iran (2015). Law on Removing Barriers to Competitive Production and Improving the Country's Financial System Approved on 02/01/2014. Iran, Tehran: Islamic Council of the Islamic Republic of Iran. (In Persian).
  45. موسویان، سیدعباس؛ حسن‌زاده سروستانی؛ حسین؛ و نیکومرام، هاشم (1393). تحلیل سهام عادی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در جایگاه مبیع در عقد بیع براساس فقه امامیه. تحقیقات مالی اسلامی، 4(7), 5-44. DOI: 30497/ifr.2014.1674
  46. Mousaviyan, S, A; Hassanzadeh Sarvestani; H; & Nikoomram, H., (2014). Analysis of Common Stock of Companies Listed at Tehran Stock Exchange on Object of the Sale (Mabi) Position. Islamic Finance Researches (IFR), 4(7), 5-44. (In Persian).
  47. موسویان، سید عباس (1391). بازار سرمایه اسلامی (جلد اول). ایران، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  48. Mousaviyan, S, A., (2012). Islamic Capital Market (Volume One). Iran, Qom: Research Institute for Islamic Culture and Thought. (In Persian).
  49. موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)؛ و هاشمی‌ شاهرودی، سید محمود (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام (جلد 1). ایران، قم: دائرة ‌المعارف فقه.
  50. Islamic Jurisprudence Encyclopedia Institute on the Religion of Ahl al-Bayt, & Hashemi Shahroudi, M., (2002). The culture of jurisprudence according to the religion of the Ahl al-Bayt (Peace be Upon Them). volume one. Qom - Iran: Institute of Islamic Jurisprudence on the Religion of Ahl al-Bayt. (In Arabic).
  51. نظری، حسن‌آقا (1396). بررسی فقهی- حقوقی شخصیت حقوقی. حقوق اسلامی، 14(54)، 87-112.
  52. Nazari, H, A., (2017). Jurisprudence-Legal Examination of Legal Personality. Islamic Law, 14(54), 87-112. (In Persian).
  53. میرزائی‌منفرد، غلامعلی (1399). ماهیت سهام و حقوق و منافع آن. ایران، تهران: ششمین همایش مالی اسلامی.
  54. Mirzai Manfard, G, A., (2019). The Nature of Shares and Their Rights and Interests. Iran, Tehran: Sixth Islamic Finance Conference.
  55. شهیدی، محمدتقی (1400) درس خارج فقه. ایران، تهران: مدرسه فقاهت.
  56. Shahidi, M, T., (1400) Foreign Jurisprudence Course. Iran, Tehran: Jurisprudence School.
  57. https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/derayati/feqh/99/990702/
  58. https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=44956
  59. https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/makarem/feqh/95/951011
  60. https://makarem.ir/aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=44956&mid=266191
  61. https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/text/shahidi/feqh2/1400/14000924
  62. https://shahidipoor.ir
  63. https://iaif.ir/images/ham6/Dr_-Mirzaeimonfared.pdf
  64. https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/text/shahidi/feqh2/1400/14000924
  65. https://shahidipoor.ir
  66. https://makarem.ir
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 27
آبان 1402
صفحه 71-108
  • تاریخ دریافت: 11 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 01 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 03 خرداد 1403