تحقیقات مالی اسلامی

تبیین چالش‌های فقهی و اجرایی قرارداد مشارکت در نظام بانکداری ایران و ارائه مبانی و ضوابط کلی بازطراحی آن

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران؛ و طلبه سطح خارج و پژوهشگر

2 دانش‌آموخته دکتری علوم اقتصادی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

10.30497/ifr.2025.246947.1914

چکیده

1. مقدمه و هدف
نظام بانکداری بدون ربا در ایران پس از چهار دهه تجربه، هنوز با چالش‌های جدی روبه‌روست. یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها، قراردادهای مشارکت است که به‌عنوان جایگزینی برای روابط ربوی طراحی شده‌اند اما در عمل با محدودیت‌ها و ایرادهایی مواجه هستند.
2. بیان مسئله
بررسی وضع موجود نشان می‌دهد قراردادهای مشارکت در بانکداری ایران با دو دسته مشکل همراه‌اند:
    - چالش‌های فقهی مانند تعیین زمان مشخص برای تسویه‌حساب، شرط جبران خسارت، مدیریت تبرعی مشتری و اعمال جریمه تخلف.
    - چالش‌های اجرایی مانند ریسک انتخاب نادرست مشتری، ضعف نظارت، دشواری ارزش‌گذاری دارایی‌ها و افزایش هزینه‌های بانکی.
        پژوهش‌های پیشین نیز نشان داده‌اند که این مشکلات باعث می‌شود اهداف واقعی بانکداری بدون ربا محقق نشود و شبهه ربوی بودن همچنان باقی بماند.
3. نتیجه‌گیری و پیشنهادها
با توجه به این چالش‌ها، بازنگری و بازطراحی قراردادهای مشارکتی در نظام بانکی ایران ضروری است. این بازطراحی باید بر اساس دو دسته مبانی کلی انجام شود:
    - مبانی ایجابی: عدالت اقتصادی، تداول و گردش اموال، رعایت مقتضای عقد، احترام به عمل مسلمان، تبعیت سود از سرمایه، مصالح نظام اسلامی و اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلات.
    - مبانی سلبی: پرهیز از ربا، ظلم، غرر، ضرر، اکل مال به باطل، عسر و حرج و تحریم حلال.

رعایت این اصول می‌تواند به اصلاح قراردادهای بانکی کمک کرده و زمینه تحقق واقعی بانکداری اسلامی را فراهم آورد

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the Jurisprudential and Executive Challenges of the Participation Contract in Iran's Banking System and Presenting the General Principles and Criteria for its Redesign

نویسندگان [English]

  • Mohammad Zarei Mahmoudabadi 1
  • Mahdi Roayaei 2

1 PhD in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Islamic Studies and Guidance, Imam Sadiq University, Tehran, Iran; Seminary Scholar at the Advanced (Kharij) Level and Researcher

2 PhD in Economics, Research Institute Hawzah and University, Qom, Iran

چکیده [English]

1. Introduction and Objective
The adoption of the Usury-Free Banking Law in Iran in 1983 was a significant development in the attempt to align modern financial practices with Islamic jurisprudence. The central objective of this law was to eliminate riba (usury) from banking operations and to substitute it with contracts that are both Sharia-compliant and economically viable. Among these contracts, the partnership contract (ʿAqd al-Mushārakah) holds a distinguished position. Unlike transactional contracts such as murabaha or ijara, which in many cases resemble conventional lending instruments, the partnership contract is intended to embody the fundamental Islamic economic values of cooperation, mutual risk-sharing, and equitable distribution of profit and loss.
      Despite these ambitions, more than four decades of practical experience demonstrate that the system, particularly in the field of partnership contracts, has not lived up to its expectations. Instead of fostering genuine cooperation between banks and clients, the contracts often reproduce the same dynamics as interest-based loans, leading to jurisprudential criticisms and practical inefficiencies. This divergence between the normative ideals of Islamic banking and the realities of its practice has created persistent doubts both within scholarly discourse and among the public, weakening trust in the credibility of usury-free banking.
      The purpose of this article is twofold. First, it seeks to identify and analyze the jurisprudential and administrative challenges inherent in the current application of partnership contracts in Iran’s banking system. Second, it aims to propose a framework of principles—positive principles that should be actively implemented, and negative principles that should be carefully avoided—that can guide the redesign of these contracts in ways consistent with both Sharia and economic functionality. By systematically examining these challenges and principles, this study hopes to contribute to a clearer understanding of the gap between theory and practice in Islamic banking and to suggest pathways for meaningful reform.
2. Problem Statement
A close examination of the current implementation of partnership contracts reveals that they suffer from two broad categories of challenges: jurisprudential (fiqh-related) and administrative (operational).
Jurisprudential Challenges
The first set of problems arises from the legal and Sharia dimensions of the contract. Among the most prominent issues are:
- Predetermined settlement deadlines: By fixing a date for settlement regardless of actual profit or loss, the contract undermines the very essence of risk-sharing, which is supposed to be the hallmark of partnership.
- Mandatory compensation of damages and fines: Imposing conditions such as penalties for delays or obligations to cover losses effectively transforms the partnership into a debt-based transaction, resembling interest-bearing loans.
- Voluntary management of company assets by customers: In many cases, the bank delegates management entirely to the client, who may lack incentives to act in the best interest of both parties. This not only raises doubts about the authenticity of the partnership but also contradicts the principle of mutual oversight.
- Transformation of partnership into exchange contracts: By overloading contracts with additional clauses, banks often shift risks entirely onto the client, making the arrangement indistinguishable from a conventional lending contract.

      These practices raise questions about the Sharia legitimacy of current contracts. They generate suspicion that, although labeled as partnerships, the contracts in practice preserve the logic of riba, thus violating the foundational principle of usury-free banking.
Administrative Challenges
The second set of challenges stems from practical difficulties in administering partnership contracts:
- Adverse selection: Banks face difficulties in distinguishing between reliable and unreliable clients, leading to the risk of allocating resources to projects with poor prospects.
- Monitoring and supervision costs: Genuine partnership requires ongoing oversight of the project, but the costs of such supervision are often prohibitive, discouraging banks from fully engaging in the contract’s spirit.
- Valuation of non-cash assets: Many projects involve contributions in the form of equipment, property, or intellectual capital. Accurately valuing such inputs remains a major obstacle, creating disputes over fair profit distribution.
- Information asymmetry: Clients often have more information about the viability of their projects than banks do, leading to mistrust and difficulties in profit calculation.
- Market risks and uncertainties: Fluctuations in economic conditions expose banks to additional risks, which they frequently attempt to mitigate through fixed-profit clauses, again undermining the principle of partnership.
- Increased operational costs: Compared to transactional contracts, partnership contracts are more complex, time-consuming, and expensive to administer, further discouraging banks from adopting them authentically.
      Together, these jurisprudential and administrative challenges reveal why the current system falls short. Rather than facilitating genuine risk-sharing and equitable outcomes, partnership contracts are frequently reduced to formalities that mask conventional lending practices. This not only diminishes the practical effectiveness of Islamic banking but also erodes public trust by creating suspicion that usury has re-entered the system under another name.
3. Conclusion and Suggestions
The analysis above demonstrates that the redesign of partnership contracts is both necessary and urgent. Without structural reform, the usury-free banking system risks stagnation, formalism, and loss of credibility. To ensure that contracts genuinely reflect Islamic values and economic rationality, the article proposes a framework of positive and negative principles.
Positive Principles (Ijābī)
These are principles that must actively guide the formation and implementation of partnership contracts:
1. Economic justice: Ensuring that neither party is unfairly disadvantaged and that profits and losses are shared equitably.
2. Circulation of wealth: Preventing concentration of financial resources among elites and ensuring access to credit for broader segments of society.
3. Respect for the essence of contracts: Preserving the original nature of partnership contracts without transforming them into disguised loan agreements.
4. Recognition of individual contributions: Respecting the work, expertise, or resources contributed by each party, even if non-financial.
5. Profit follows capital: Distributing returns strictly in proportion to invested capital and agreed terms, preventing one party from extracting disproportionate gains.
6. Consideration of public interest (maṣlaḥa): Aligning banking practices with the broader welfare of the Islamic community, ensuring that contracts contribute to social and economic development.
7. Pre-loan credit assessment: Requiring rigorous evaluation of clients’ reliability and project viability before funds are allocated.
Negative Principles (Salbī)
These are pitfalls and prohibitions that must be avoided in redesigning contracts:
1. Prohibition of riba: Any clause that guarantees fixed returns irrespective of profit or loss must be excluded.
2. Avoidance of injustice: Contracts must not impose terms that systematically disadvantage one party, particularly clients.
3. Prohibition of gharar (uncertainty): Clauses that introduce ambiguity regarding profit, loss, or obligations must be avoided.
4. Prevention of harm: Neither party should impose conditions that cause undue damage to the other.
5. Prohibition of wrongful acquisition of wealth: Contracts must prevent unjust enrichment, ensuring that gains are tied to genuine contributions.
6. Avoidance of excessive hardship: Terms that create unbearable burdens for either party should be prohibited, and mechanisms for relief in cases of hardship must be included.
7. Avoidance of invalid conditions: Clauses that undermine the validity of the contract or contradict Sharia principles must be carefully excluded.
Suggestions for Implementation
To operationalize these principles, several practical steps can be suggested:
- Standardization of contracts: While preserving flexibility, banks should adopt standardized templates vetted by Sharia boards to ensure compliance.
- Creation of oversight institutions: Independent bodies could monitor implementation, ensuring that banks adhere to partnership principles rather than reverting to interest-like practices.
- Use of technology for monitoring: Digital platforms and fintech solutions could reduce supervision costs, making authentic partnerships more feasible.
- Specialization of banks: Certain banks could specialize in partnership-based financing, developing the expertise needed for accurate valuation and risk management.
- Education and training: Both bank employees and clients should be educated about the true nature of partnership, fostering a culture of trust and cooperation.
Final Remark
By grounding partnership contracts in these positive and negative principles, the usury-free banking system in Iran can move closer to its original mission: the creation of a financial order rooted in fairness, cooperation, and Sharia compliance. Such a redesign not only addresses the jurisprudential and administrative shortcomings of current practice but also strengthens public confidence in the system. Ultimately, the success of usury-free banking depends not on formal labels but on substantive adherence to the principles of justice, equity, and partnership that lie at the heart of Islamic economics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Partnership Contract
  • Usury-free Banking
  • Jurisprudential and Executive Challenges
  • Partnership Contract Redesign
  • Positive Principles
  • Positive Negative
  1. ابن‌بابویه، محمد بن على )۱۳۷۸ق(. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام (جلد 2). ایران، تهران: نشر جهان.
  2. احمدی حاجی‌آبادی، سیدروح‌اله؛ و بهاروندی، احمد (1389). راهکارهای اجرای صحیح عقدهای مشارکتی در نظام بانکی ایران. اقتصاد اسلامی، 10(38)، 119-146.
  3. اسدبیگی، پیمان (۱۴۰۱) اعتبار شرط تضمین سود به نفع بانک در قراردادهای مشارکت مدنی بانک. پژوهش ملل، 21(81)، 87-117.
  4. اسماعیلی، اسماعیل. ۱۳۷۳. اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری. کاوشی نو در فقه اسلامی، 1(1)، 127-147.
  5. اردبیلى، احمد بن محمد (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. ایران، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  6. انصارى، مرتضى بن محمدامین (۱۴۱۵ق). المکاسب (جلد 3 و 6). ایران، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  7. بجنوردى، سیدحسن بن آقابزرگ موسوى (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیة (جلد 2 و 5). ایران، قم: نشر الهادی.
  8. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد (۱۴۱۰ق). غررالحکم و درر الکلم (مجموعه من کلمات و حکم الإمام علی علیه‌السلام). ایران، قم: دار الکتاب الإسلامی.
  9. حسینی، امراله؛ و زارعی محمودآبادی، محمد (۱۴۰۲). نظریه مساهمت ابتدایی در سود؛ تحول در مفهوم شرکت و بستری برای تحقق بانکداری اسلامی. تحقیقات مالی اسلامی، 12(4)، 695-726. DOI: 30497/ifr.2023.244422.1828
  10. جعفرى تبریزى، محمدتقی (۱۴۱۹ق). رسائل فقهى. ایران، تهران: کرامت.
  11. جمعى از مؤلفان (بی‌تا). فقه اهل‌البیت علیهم‌السلام (جلد 2 و 35). ایران، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
  12. حاجی جعفری، زینب (۱۳۹۲). بررسی سازگاری عملکرد نظام بانکی ایران در اجرای عقد مشارکت و قانون بانکداری بدون ربا و ارائه الگوی مطلوب عملیاتی (رساله دکتری). دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
  13. حقانی، صمد؛ دلشاد معارف، ابراهیم؛ میرداداشی، سید مهدی؛ و صادقی، محمد (۱۴۰۲). مدیریت منابع مالی در مغایرت نرخ سود قراردادهای تسهیلات مشارکت مدنی چندمرحله‌ای بین مشتریان و بانک‌ها. مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 11(42)، 203-222.
  14. حسینی، سیداسداله (1400). بررسی علل عدم اجرای صحیح عقد مشارکت مدنی در بانکداری بدون ربا و راهکارهای تصحیح آن. معارف اسلامی و اقتصاد، 9(2)، 5-39.
  15. حسینی، سید علی؛ و حسینی، سیدامرالله (1400). مفاد قاعده عدالت از دیدگاه استاد مطهری. پژوهش‌نامه فقه اجتماعی، 9(2)، 233-260.
  16. حکیمى، محمدرضا؛ حکیمى، محمد؛ و حکیمى، على (۱۳۸۰). الحیاة (جلد 6)، (احمد آرام: مترجم). ایران، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
  17. موسوی خمینى، سید روح‌اله (۱۴۲۴ق). توضیح المسائل (جلد 2). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  18. موسوی خمینى، سید روح‌اله (۱۴۲۱ق). البیع (جلد 2 و 3). ایران، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  19. زارعی محمودآبادی، محمد؛ و رعایائی، مهدی (۱۴۰۳). چالش‌های فقهی و اجرایی قرارداد مشارکت مدنی در نظام بانکداری ایران و راهکار اصلاح آن. اقتصاد و بانکداری اسلامی، ۱۳(۴۹)، ۳۳۷-۳۵۹
  20. سلیمانی، عباس؛ و راغبی، محمدعلی (1398). بررسی فقهی قاعده عدالت اجتماعی. حکومت اسلامی، 24(91)، 33-58.
  21. سیورى، حلى (1425ق). فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّه، کنز العرفان فی فقه القرآن (جلد دوم). ایران، قم: مرتضوى.
  22. صادقیان، عباس؛ شیری، فتاح؛ عباسی، مجتبی؛ و نیکروش، سعیده (1397). بررسی عقد مشارکت در سیستم بانکی ایران. جامعه‌شناسی سیاسی ایران. 1(4)، 451-466.
  23. صدر، سید محمدباقر (۱۴۱۷ق). اقتصادنا. ایران، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  24. طالبی، محمد؛ و کیائی، حسن (1391). ریشه‌یابی چالش‌ها‌ی استفاده از عقود مشارکتی در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات مالی اسلامی، 1(2)، 37-55.
    DOI: 30497/ifr.2012.1522
  25. طباطبایى، سید محمدحسین (۱۴۱۷ق). المیزان فى تفسیر القرآن (جلد 12 و 17). ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  26. طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲). مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن (جلد 9). ایران، تهران: ناصرخسرو.
  27. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (جلد 9). لبنان، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  28. طوسى، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق). الخلاف (جلد 3). ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  29. علوی، سید یحیی (1388). بانکداری بدون ربا (چالش‌ها و راهکارها).ایران، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
  30. عیوضلو، حسین (1387). اصول و مبانی نظام پولی در اقتصاد اسلامی. اقتصاد اسلامی، 8(29)، 35-62.
  31. غریبی، ناصر؛ شریفی، علیرضا؛ شریفی، ارکان؛ و پارسا، فرزاد (1401- الف). سیاست بانکداری در ایران: مطالعه موردی اجرای قراردادهای مشارکت مدنی در نظام بانکی ایران. جامعه‌شناسی سیاسی ایران. 5(1)، 673-689.
  32. غریبی، ناصر؛ شریفی، علیرضا؛ شریفی، ارکان؛ پارسا، فرزاد (۱۴۰۱-ب). اجرای قراردادهای مشارکت مدنی در نظام بانکی ایران. جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5(17)، 674-689.
    DOI: 30510/psi.2022.322769.2903
  33. غریبی، ناصر؛ شریفی، علیرضا؛ شریفی، ارکان؛ پارسا، فرزاد (۱۴۰۱-ج). انحلال قرارداد مشارکت مدنی در نظام حقوق مدنی و بانکی ایران. جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5(6)، 1922-1935. DOI: 30510/psi.2022.327812.3049
  34. قلیچ، وهاب (۱۳۹۵). بررسی میزان انطباق «قرارداد» و «عملیات» مشارکت مدنی با موازین شریعت در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران. معرفت اقتصاد اسلامی، 8(15)، 5-24.
  35. کرمی، محمدمهدی؛ و پورمند، محمد (۱۳۹۰). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. ایران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  36. کریمی، عباس؛ و مرادی، یاسر (1394). سوءاستفاده از شروط قراردادهای مشارکت مدنی در بانکداری اسلامی و مطالعه تطبیقی با آموزه‌های دایرکتیو اتحادیه اروپا. مطالعاتی در مدیریت بانکی و بانکداری اسلامی، 1(1)، 39-70.
  37. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (۱۴۰۷ق). الکافی (جلد 5). ایران، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  38. محقق داماد، سید مصطفى (۱۴۰۶ق). قواعد فقه (جلد 1). ایران، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
  39. محمدی باردیی، احمد (۱۳۷۸). عقد مشارکت در قانون عملیات بانکداری بدون ربا (مصوب 1362) و تطبیق آن با حقوق مدنی. ایران، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
  40. مختاری، حسین (۱۳۹۲). نقش و جایگاه عقود مشارکتی در معماری نظام مالی ایران. ایران، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
  41. مشکینى، میرزاعلی (۱۴۱۶ق). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. ایران، قم: الهادی.
  42. مصطفوى، سید محمدکاظم (۱۴۲۱ق). مائة قاعدة فقهیة. ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  43. مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۰). القواعد الفقهیه (جلد ۳). ایران، قم: مدرسه الامام على بن ابی‌طالب(ع).
  44. مغربى، ابوحنیفه، نعمان بن محمد تمیمى (۱۳۸۵). دعائم الإسلام (جلد 2). ایران، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
  45. موسوی، سید محمد (۱۳۹۴). جایگاه مصلحت در حکومت اسلامی با تأکید بر اندیشه فقهی- سیاسی امام خمینی(ره). حکومت اسلامی، 20(75)، 35 –
  46. موسویان، سیدعباس (1380). تجزیه‌وتحلیل عملکرد بانکداری بدون ربا (مجموعه مقالات همایش دوسالانه اقتصادی). ایران، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  47. موسویان، سید عباس (1385). بانکداری بدون ربا از نگاه شهید صدر. اقتصاد اسلامی، 6(101)، 71-101.
  48. میثمی، حسین (۱۴۰۱). آسیب‌شناسی کاربرد مشارکت مدنی در بانک‌های توسعه‌ای براساس نظر خبرگان و ارائه مرابحه پروژه‌ای به‌عنوان جایگزین مقاله. مطالعات اقتصاد اسلامی، 14(2)، 637-679. DOI: 30497/ies.2022.240967.1973
  49. میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن (۱۴۳۰ق). القوانین المحکمة فی الأصول (جلد 3). ایران، قم: احیاء الکتب الاسلامیه.
  50. نجفى، محمدحسن (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (جلد 26). لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  51. نراقى، مولى احمد بن محمدمهدی (۱۴۱۷ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. ایران، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  52. نصرآبادی، داود (1389). ارزیابی عملکرد عقد مشارکت در بانکداری جمهوری اسلامی ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
  53. نظرپور، محمدنقی؛ و کشاورزیان پیوستی، اکبر (۱۳۹۲). الزامات احیای عقد مشارکت حقوقی راهبردی برای تحقق بانکداری PLS در نظام بانکداری بدون ربا. راهبرد اقتصادی، 2(7)، ۳۹-۷۹.
  54. هاشمی شاهرودی، سید محمود (۱۴۳۱ق). بحوث فی علم الاصول (جلد 5). ایران، قم: دائرة‌المعارف الفقه الإسلامی.
  55. هاشمى شاهرودى، سید محمود (۱۴۲۵ق). الخمس (جلد 2). ایران، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
  56. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1434ق). بحوث فی الفقه کتاب الشرکه. ایران، قم: مؤسسه فقه و معارف اهل‌البیت.

Reference

  1. Aḥmadī Ḥājjī-Ābādī, S. R., & Bahārvandī, A. (1389 SH/2010). Rāhkārhā-ye Ejrā-ye Ṣaḥīḥ-e ʿOqūd-e Mošārakatī dar Neẓām-e Bānkī-ye Īrān [Strategies for the Correct Implementation of Partnership Contracts in Iran’s Banking System]. Eqteṣād-e Eslāmī [Islamic Economics], 10(38), 119–146. [in Persian].
  2. Asadbegī, P. (1401 SH/2022). Eʿtebār-e Šarṭ-e Ẓamān-e Sūd be Nafʿ-e Bānk dar Qardāddhā-ye Mošārakat-e Madanī-ye Bānk [Validity of Profit Guarantee Clauses in Civil Partnership Contracts of Banks]. Pajoheš-e Melal [Nations Research], 21(81), 87–117. [in Persian].
  3. Ardabili, Ahmad bin Mohammad (Bita). Zebda al-Bayan in the rules of the Qur'an. Iran, Tehran: Al-Jaafaria Library for Revival of Al-Jaafaria Antiquities. [in Persian].
  4. Esmāʿīlī, E. (1373 SH/1994). Akl-e Māl be Bāṭel dar Bīneš-e Feqhī-ye Šayḵ Anṣārī [Unlawful Wealth Consumption in the Jurisprudential Thought of Shaykh Anṣārī]. Kāvošī Now dar Feqh-e Eslāmī [New Inquiry in Islamic Jurisprudence], 1(1), 127–147. [in Persian].
  5. Ḥoseynī, A., & Zāreʿī Maḥmūdābādī, M. (1402 SH/2023). Naẓarīye-ye Mosāhamat-e Ebtedāʾī dar Sūd; Taḥavvol dar Mafhūm-e Šerkat va Bastarī barā-ye Taḥaqquq-e Bānkdārī-ye Eslāmī [The Theory of Initial Profit Participation; A Transformation in the Concept of Company and a Basis for the Realization of Islamic Banking]. Taḥqīqāt-e Mālī-ye Eslāmī [Islamic Financial Research], 12(4), 695– DOI: 10.30497/ifr.2023.244422.1828 [in Persian].
  6. Ḥājjī Jaʿfarī, Z. (1392 SH/2013). Barrasī-ye Sāzgārī-ye ʿAmalkard-e Neẓām-e Bānkī-ye Īrān dar Ejrā-ye ʿAqd-e Mošārakat va Qānūn-e Bānkdārī-ye Bedūn-e Rebā va Erāʾe-ye Olgū-ye Maṭlūb-e ʿAmalīātī [Examining the Consistency of Iran’s Banking System in Implementing the Partnership Contract and the Interest-Free Banking Law and Providing an Optimal Operational Model] (Phd dissertation). University of …, Tehran, Iran. [in Persian].
  7. Ḥaqqānī, Ṣ., Delšād Maʿāref, E., Mīrdādāšī, S. M., & Ṣādeqī, M. (1402 SH/2023). Modīrīyat-e Manābeʿ-e Mālī dar Moḡāyerat-e Noḵ-ye Sūd-e Qardāddhā-ye Tas-hīlāt-e Mošārakat-e Madanī-ye Čand-Marḥaleʾī beyne Mošta riyān va Bānk-hā [Financial Resource Management in Conflicts over Multi-Stage Civil Partnership Contracts between Customers and Banks]. Modīrīyat-e Manābeʿ dar Nīrū-ye Entezāmī [Resource Management in the Police Force], 11(42), 203– [in Persian].
  8. Ḥoseynī, S. A. (1400 SH/2021). Barrasī-ye ʿEllal-e ʿAdam-e Ejrā-ye Ṣaḥīḥ-e ʿAqd-e Mošārakat-e Madanī dar Bānkdārī-ye Bedūn-e Rebā va Rāhkārhā-ye Taṣḥīḥ-e Ān [Investigating the Causes of Improper Implementation of Civil Partnership in Interest-Free Banking and Its Corrective Strategies]. Maʿāref-e Eslāmī va Eqteṣād [Islamic Studies and Economics], 9(2), 5– [in Persian].
  9. Ḥoseynī, S. ʿ, & Ḥoseynī, S. Amrallāh (1400 SH/2021). Mafād-e Qāʿede-ye ʿAdālat az Didgāh-e Ostad Moṭahharī [The Content of the Justice Principle from the Perspective of Martyr Moṭahharī]. Pajohešnāmeh-ye Feqh-e Ejtemāʿī [Journal of Social Jurisprudence], 9(2), 233–260. [in Persian].
  10. Ḥakīmī, M. R., Ḥakīmī, M., & Ḥakīmī, ʿ (1380 SH/2001). Al-Ḥayāt (Vol. 6) (A. Ārām, Trans.). Tehran: Daftar-e Našr-e Farhang-e Eslāmī [in Persian].
  11. Zāreʿī Maḥmūdābādī, M., & Raʿyāʾī, M. (1403 SH/2024). Čāleš-hā-ye Feqhī va Ejrāʾī-ye Qardād-e Mošārakat-e Madanī dar Neẓām-e Bānkdārī-ye Īrān va Rāhkār-e Eṣlāḥ-e Ān [Jurisprudential and Operational Challenges of Civil Partnership Contracts in Iran’s Banking System and Reform Solutions]. Eqteṣād va Bānkdārī-ye Eslāmī [Islamic Banking and Economics], 13(49), 337– [in Persian].
  12. Solaymānī, ʿ, & Rāḡebī, M. ʿA. (1398 SH/2019). Barrasī-ye Feqhī-ye Qāʿede-ye ʿAdālat-e Ejtemāʿī [Jurisprudential Study of the Principle of Social Justice]. Ḥokūmat-e Eslāmī [Islamic Government], 24(91), 33–58. [in Persian].
  13. Ṣādeqīān, ʿ, Šīrī, F., ʿAbbāsī, M., & Nīkruš, S. (1397 SH/2018). Barrasī-ye ʿAqd-e Mošārakat dar Sīstem-e Bānkī-ye Īrān [Examining the Partnership Contract in Iran’s Banking System]. Jāmeʿe-šenāsī-ye Sīāsī-ye Īrān [Iranian Political Sociology], 1(4), 451–466. [in Persian].
  14. Siyuri, H. (1425 AH/ 2004). Fazil Moqdad, Moqdad bin Abdullah, Kenz al-Irfan fi Fiqh al-Qur'an (Volume II). Iran, Qom: Mortazavi. [in Arabic].
  15. Ibn Bābawayh, M. b. ʿAlī. (1378 AH/1959). ʿUyūn Akhbār al-Riḍā (Vol. 2). Tehran: Našr-e Jahān [in Arabic].
  16. Anṣārī, M. b. Muḥammad-Amī (1415 AH/1994). Al-Makāsib (Vols. 3 & 6). Qom: Kongra-ye Jahānī-ye Bozorgdāsht-e Shaykh-e Aʿẓam Anṣārī [in Arabic].
  17. Bojnūrdī, S. Ḥ. M. (1419 AH/1998). Al-Qawāʿed al-Fiqhiyya (Vols. 2 & 5). Qom: Našr al-Hādī [in Arabic].
  18. Tamīmī Āmadī, ʿ b. Muḥammad. (1410 AH/1989). Ghorar al-Ḥikam wa Dorar al-Kalim. Qom: Dār al-Kitāb al-Eslāmī [in Arabic].
  19. Jaʿfarī Tabrīzī, M. T. (1419 AH/1998). Rasāʾel Feqhiyya. Tehran: Karāmat [in Arabic].
  20. Mūsavī Ḵomeynī, R. (1424 AH/2003). Tawżīḥ al-Masāʾel (Vol. 2). Qom: Daftar al-Enteshārāt al-Eslāmī, Jāmeʿa-ye Modarresīn-e Ḥawza-ye ʿIlmiyya-ye Qom [in Arabic].
  21. Mūsavī Ḵomeynī, R. (1421 AH/2000). Al-Bayʿ (Vols. 2 & 3). Tehran: Moʾassese-ye Tanzīm va Našr-e Āthār-e Emām Ḵomeynī [in Arabic].
  22. Ṭālebī, M., & Kīāʾī, Ḥ. (1391 SH/2012). Rīše-yābī-ye Čāleš-hā-ye Estefāde az ʿOqūd-e Mošārakatī dar Neẓām-e Bānkdārī-ye Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān [Root-Cause Analysis of the Challenges of Using Partnership Contracts in the Banking System of the Islamic Republic of Iran]. Taḥqīqāt-e Mālī-ye Eslāmī [Islamic Financial Research], 1(2), 37–55. DOI: 10.30497/ifr.2012.1522 [in Persian].
  23. Ṭabrisī, Fażl b. Ḥ (1372 SH/1993). Maǧmaʿ al-Bayān fī Tafsīr al-Qurʾān (Vol. 9). Tehran: Nāṣer-Ḵosrow [in Persian].
  24. Alavī, S. Yaḥyā. (1388 SH/2009). Bānkdārī-ye Bedūn-e Rebā (Čāleš-hā va Rāhkarhā) [Interest-Free Banking: Challenges and Strategies]. Tehran: Imam Sadiq University [in Persian].
  25. Īūżlū, Ḥ. (1387 SH/2008). Oṣūl va Mabānī-ye Neẓām-e Polī dar Eqteṣād-e Eslāmī [Principles and Foundations of the Monetary System in Islamic Economy]. Eqteṣād-e Eslāmī [Islamic Economics], 8(29), 35– [in Persian].
  26. Ḡarībī, N., Šarīfī, ʿ, Šarīfī, A., & Pārsā, F. (1401 SH/2022-a). Sīāsat-e Bānkdārī dar Īrān: Moṭāleʿe-ye Moredī-ye Ejrā-ye Qardād-hā-ye Mošārakat-e Madanī dar Neẓām-e Bānkī-ye Īrān [Banking Policy in Iran: A Case Study of Implementing Civil Partnership Contracts in Iran’s Banking System]. Jāmeʿe-šenāsī-ye Sīāsī-ye Īrān [Iranian Political Sociology], 5(1), 673–689. [in Persian].
  27. Ḡarībī, N., Šarīfī, ʿ, Šarīfī, A., & Pārsā, F. (1401 SH/2022-b). Ejrā-ye Qardād-hā-ye Mošārakat-e Madanī dar Neẓām-e Bānkī-ye Īrān [Execution of Civil Partnership Contracts in Iran’s Banking System]. Jāmeʿe-šenāsī-ye Sīāsī-ye Īrān [Iranian Political Sociology], 5(17), 674–689. DOI: 10.30510/psi.2022.322769.2903 [in Persian].
  28. Ḡarībī, N., Šarīfī, ʿ, Šarīfī, A., & Pārsā, F. (1401 SH/2022-c). Enḥelāl-e Qardād-e Mošārakat-e Madanī dar Neẓām-e Ḥoqūq-e Madanī va Bānkī-ye Īrān [Dissolution of Civil Partnership Contracts in Iran’s Civil and Banking Law]. Jāmeʿe-šenāsī-ye Sīāsī-ye Īrān [Iranian Political Sociology], 5(6), 1922–1935. DOI: 10.30510/psi.2022.327812.3049 [in Persian].
  29. Qolīč, V. (1395 SH/2016). Barrasī-ye Mizān-e Entebāq-e “Qardād” va “ʿAmalīyāt” Mošārakat-e Madanī bā Mavāzin-e Šarīʿat dar Neẓām-e Bānkī-ye Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān [Examining the Conformity of Civil Partnership “Contract” and “Operations” with Sharia in Iran’s Banking System]. Maʿrefat-e Eqteṣād-e Eslāmī [Knowledge of Islamic Economics], 8(15), 5–24. [in Persian].
  30. Karāmī, M. M., & Pūrmnad, M. (1390 SH/2011). Mabānī-ye Feqhī-ye Eqteṣād-e Eslāmī [Jurisprudential Foundations of Islamic Economy]. Qom: Pajohešgāh-e Ḥawza va Dānešgāh & SAMT [in Persian].
  31. Karīmī, ʿ, & Morādī, Y. (1394 SH/2015). Sūʾestefāde az Šorūṭ-e Qardād-hā-ye Mošārakat-e Madanī dar Bānkdārī-ye Eslāmī va Moṭālaʿe-ye Taṭbīqī bā Āmuzahā-ye Dāyrektīv-e Eteḥādīye-ye Ūrūpā [Misuse of Clauses in Civil Partnership Contracts in Islamic Banking and a Comparative Study with the EU Directive]. Moṭālaʿātī dar Modīrīyat-e Bānkī va Bānkdārī-ye Eslāmī [Studies in Banking Management and Islamic Banking], 1(1), 39–70. [in Persian].
  32. Moḥammadī Bārdīī, A. (1378 SH/1999). ʿAqd-e Mošārakat dar Qānūn-e ʿAmalīyāt-e Bānkī-ye Bedūn-e Rebā (Maṣvab-e 1362) va Taṭbīq-e Ān bā Ḥoqūq-e Madanī [Partnership Contract in the Interest-Free Banking Law (1983) and Its Application with Civil Law]. Tehran: Imam Sadiq University [in Persian].
  33. Moḵtārī, Ḥ. (1392 SH/2013). Naqš va Jāygāh-e ʿOqūd-e Mošārakatī dar Meʿmārī-ye Neẓām-e Mālī-ye Īrān [The Role and Position of Partnership Contracts in the Architecture of Iran’s Financial System]. Tehran: Imam Sadiq University [in Persian].
  34. Moussavian, S, A. (1385 SH/ 2006). Banking without interest from the perspective of Martyr Sadr. Islamic Economics, 6(101), 71-101. [in Persian].
  35. Ṣadr, S. M. B. (1417 AH/1996). Eqteṣādunā [Our Economy]. Qom: Daftar-e Tablīḡāt al-Eslāmī [in Arabic].
  36. Ṭabāṭabāʾī, S. M. Ḥ. (1417 AH/1996). Al-Mīzān fī Tafsīr al-Qurʾān (Vols. 12 & 17). Qom: Daftar al-Enteshārāt al-Eslāmī, Jāmeʿa-ye Modarresīn [in Arabic].
  37. Ṭūsī, M. b. Ḥ (1407 AH/1987). Al-Ḵelāf (Vol. 3). Qom: Daftar al-Enteshārāt al-Eslāmī, Jāmeʿa-ye Modarresīn [in Arabic].
  38. Kolaynī, M. b. Yaʿqū (1407 AH/1987). Al-Kāfī (Vol. 5). Tehran: Dār al-Kutub al-Eslāmiyya [in Arabic].
  39. Moḥaqqiq Dāmād, S. Moṣṭafā. (1406 AH/1986). Qawāʿed al-Feqh (Vol. 1). Tehran: Markaz-e Našr-e ʿOlūm-e Eslāmī [in Arabic].
  40. Moškīnī, M. ʿ (1416 AH/1995). Eṣṭelāḥāt al-Oṣūl wa Moʿẓam Abḥāṯ-hā [Principles of Jurisprudence Terminologies]. Qom: al-Hādī [in Arabic].
  41. Makārem Šīrāzī, N. (1370 SH/1991). Al-Qawāʿed al-Feqhiyya (Vol. 3). Qom: Madrese-ye Emām ʿAlī Abī Ṭāleb [in Persian].
  42. Maḡribī, Abū Ḥanīfa Noʿmān b. Muḥammad Tamīmī. (1385 SH/2006). Daʿāʾem al-Islām (Vol. 2). Qom: Moʾassese-ye Āl al-Bayt [in Persian].
  43. Mūsavī, S. M. (1394 SH/2015). Jāygāh-e Maṣlaḥat dar Ḥokūmat-e Eslāmī bā Taʾkīd bar Andīše-ye Feqhī–Sīāsī-ye Emām Ḵomeynī [The Status of Maṣlaḥa in the Islamic Government with Emphasis on the Jurisprudential-Political Thought of Imam Khomeini]. Ḥokūmat-e Eslāmī [Islamic Government], 20(75), 35–66. [in Persian].
  44. Mūsavīān, S. ʿ (1380 SH/2001). Tajzīye va Taḥlīl-e ʿAmalkard-e Bānkdārī-ye Bedūn-e Rebā [Analysis of the Performance of Interest-Free Banking]. In Proceedings of the Biennial Economic Conference. Tehran: Tarbīat Modarres University [in Persian].
  45. Mīṯamī, Ḥ. (1401 SH/2022). Āsīb-šenāsī-ye Kārburd-e Mošārakat-e Madanī dar Bānk-hā-ye Towseʿaʾī bar Asās-e Naẓar-e Ḵobregān va Erāʾe-ye Morābaḥa-ye Porūžeʾī be-ʿOnvān-e Jāygāzin [Pathology of Applying Civil Partnership in Development Banks Based on Expert Opinion and Offering Project Murabaha as an Alternative]. Moṭālaʿāt-e Eqteṣād-e Eslāmī [Islamic Economic Studies], 14(2), 637– DOI: 10.30497/ies.2022.240967.1973 [in Persian].
  46. Naṣrābādī, D. (1389 SH/2010). Arzyābī-ye ʿAmalkard-e ʿAqd-e Mošārakat dar Bānkdārī-ye Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān [Evaluation of the Performance of Partnership Contracts in Iran’s Banking System] (M.A. thesis). Imām Ṣadiq University, Tehran, Iran [in Persian].
  47. Naẓarpūr, M. N., & Kešāvarzīān Peyvastī, A. (1392 SH/2013). Alzāmāt-e Eḥyā-ye ʿAqd-e Mošārakat-e Ḥoqūqī: Rāhbordī barā-ye Taḥaqquq-e Bānkdārī-ye PLS dar Neẓām-e Bānkdārī-ye Bedūn-e Rebā [Requirements for Reviving Legal Partnership Contract: A Strategic Approach for the Realization of PLS Banking in Iran’s Interest-Free System]. Rāhbord-e Eqteṣādī [Economic Strategy], 2(7), 39–79. [in Persian].
  48. Moṣṭafawī, S. M. K. (1421 AH/2000). Miʾat Qāʿeda Feqhiyya [One Hundred Jurisprudential Maxims]. Qom: Daftar al-Enteshārāt al-Eslāmī, Jāmeʿa-ye Modarresīn [in Arabic].
  49. Ṭūsī, M. b. Ḥ (n.d.). Al-Tibyān fī Tafsīr al-Qurʾān (Vol. 9). Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Torāṯ al-ʿArabī [in Arabic].
  50. Mīrzā-ye Qummī, Abū al-Qāsem b. Muḥammad-Ḥ (1430 AH/2009). Al-Qawānīn al-Muḥkama fī al-Uṣūl (Vol. 3). Qom: Iḥyāʾ al-Kutub al-Eslāmiyya [in Arabic].
  51. Najafī, M. Ḥ. (1404 AH/1984). Jawāher al-Kalām fī Sharḥ Šarāyeʿ al-Eslām (Vol. 26). Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Torāṯ al-ʿArabī [in Arabic].
  52. Narāqī, Mowlā Aḥmad b. Muḥammad-Mahdī. (1417 AH/1996). ʿAwāʾed al-Ayyām fī Bayān Qawāʿed al-Aḥkām. Qom: Daftar-e Tablīḡāt al-Eslāmī [in Arabic].
  53. Hāšemī Šahrūdī, S. M. (1431 AH/2010). Buḥūṯ fī ʿIlm al-Uṣūl (Vol. 5). Qom: Dāʾerat al-Maʿāref al-Feqh al-Eslāmī [in Arabic].
  54. Hāšemī Šahrūdī, S. M. (1425 AH/2004). Al-Ḵoms (Vol. 2). Qom: Moʾassese-ye Dāʾerat al-Maʿāref Feqh al-Eslāmī bar Mazhab Ahl al-Bayt [in Arabic].
  55. Hāšemī Šahrūdī, S. M. (1434 AH/2013). Buḥūṯ fī al-Feqh: Kitāb al-Šerka [Research in Jurisprudence: The Book of Partnership]. Qom: Moʾassese-ye Feqh va Maʿāref-e Ahl al-Bayt [in Arabic].
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 32
بهمن 1403
صفحه 359-402
  • تاریخ دریافت: 13 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1404