نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

ارزیابی چارچوب گزارشگری پایداری مبتنی‌بر شریعت تحت‌تأثیر ظهور محورهای متاورس در حسابداری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (حسابداری مالی اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

2 استادیار، گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

3 استادیار گروه حسابداری، گروه علوم اداری و اقتصاد دانشکده علوم انسانی و علوم ورزشی، دانشگاه گنبد کاووس، گلستان، ایران

4 استاد، گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

10.30497/ifr.2024.245517.1865

چکیده

جوامع اسلامی با ترویج ارزش‌های فقهی و موازین شرعی، همواره در پی تحکیم سطح پایبندی به اخلاق‌گرایی هستند و این مسأله باعث شده تا بسیاری از کشورها در کنار استانداردها و قوانین بین‌المللی، احکام اسلامی را برای رسیدن به مشروعیت بیشتر، مدنظر قرار دهند. یکی از این زمینه‌ها در جوامع اسلامی، مسأله‌ گزارشگری پایداری مبتنی‌بر شریعت است که در طی چند سال گذشته به دلیل ظهور فناوری‌های اطلاعاتی و به‌وجود‌آمدن واقعیت‌های افزوده در دنیای موازی، بیشتر موردتوجه قرار گرفته است. هدف این مطالعه، ارزیابی چارچوب گزارشگری پایداری مبتنی‌بر شریعت تحت‌تأثیر ظهور محورهای متاورس در حسابداری است. ازنظر روش‌شناسی این مطالعه در زمره پژوهش‌های ترکیبی قلمداد می‌شود که براساس مجموعه‌ای از روش‌های تحلیل کیفی و کمی، به دنبال دستیابی به اهداف پژوهش است. یافته‌های مطالعه در بخش کیفی، حکایت از شناسایی 3 مقوله، 6 مؤلفه و 41 مضمون گزاره‌ای در قالب یک چارچوب نظری چندبعدی دارد. در بخش کمّی نیز نتیجه، از تعیین توسعه فرآیند داده‌کاوی در تحلیل‌های حسابداری، به‌عنوان محوری‌ترین تأثیر بر بعد رعایت پایبندی به اخلاق‌گرایی شرعی در گزارشگری پایداری حکایت دارد. نتایج کسب‌ شده حکایت از این مسأله دارند که گزارشگری پایداری مبتنی‌بر شریعت می‌تواند به زمینه‌سازی رفتارهای اجتماعی مبارزه با فساد و شیوه‌های تأمین مالی اسلامی در راهبرد شرکت‌ها منجر شود و از این طریق پاسخ‌گویی بالاتری را به ذی‌نفعان ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Sharia-based Sustainability Reporting Framework Influenced by the Emergence of Metaverse Axes in Accounting

نویسندگان [English]

  • Hossein Keshavarzi Nejhad 1
  • Maryam Shahri 2
  • Vahid Oskou 3
  • Mohammad Reza Abdoli 4

1 PhD Student, Department of Accounting, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran

2 Assistant Professor, Department of Accounting, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran

3 Assistant Professor of Administrative and Economic, Faculty of Humanities & Physical Education, Gonbad Kavoos, Golestan, Iran

4 Professor, Department of Accounting, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran

چکیده [English]

By promoting jurisprudential values and Shariah standards, Islamic societies are always seeking to strengthen the level of adherence to morality, and this issue has caused many countries to consider Islamic rules in addition to international standards and laws to achieve greater legitimacy. One of these fields in Islamic societies is the issue of Sharia-based sustainability reporting, which has received attention in the past few years. The purpose of this research is evaluation of Sharia-based sustainability reporting framework influenced by the emergence of metaverse axes in accounting. From the point of view of methodology, this study is considered as a combined research that seeks to achieve the research goals based on a set of qualitative and quantitative analysis methods. Therefore, in the qualitative part, through ground theory, the dimensions of Sharia-based sustainability reporting should be identified. Then, based on the systematic content screening process, the axes of the emergence of metaverse in accounting were identified so that in the last part of the qualitative analysis through fuzzy Delphi, the reliability of the identified dimensions of both bases of this study could be confirmed. Then, in the quantitative part, through the Gray VIKOR Matrix, an attempt was made to identify the most effective axis of the emergence of metaverse in accounting to increase the effectiveness of Sharia-based sustainability reporting. The findings of the study in the qualitative part regarding the dimensions of Sharia-based sustainability reporting, indicate the identification of 3 categories; It has 6 components and 41 propositional themes in the form of a multidimensional theoretical framework. Also, in this section, 5 axes of the emergence of metaverse in accounting were identified through systematic content screening, and in the form of fuzzy Delphi analysis, all dimensions were confirmed. In the quantitative part, the result indicates the determination of the development of the data mining process in accounting analysis as the most central influence on the dimension of adherence to Sharia ethics in sustainability reporting. The obtained results indicate that Sharia-based sustainability reporting can lead to the grounding of anti-corruption social behaviors and Islamic financing methods in companies' strategies and thus provide higher accountability to stakeholders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainability Reporting
  • Sharia
  • Metaverse
  • Shariah Moralism
  1. بابائی، فاطمه؛ حسینی، سیدعلی؛ توحیدی، محمد؛ همایون، سعید (1401). گزارشگری پایداری در شرکت‌های مورد تأیید شریعت: تحلیل مقایسه‌ای در مالزی و اندونزی. تحقیقات مالی اسلامی، 12(25)، 107-152. DOI: 30497/ifr.2023.242922.1714
  2. Babaei, F., Hosseini, S. A., Tohidi, M., & Homayoun, S. (2022). Sustainability Reporting in Shariah Approved Companies: A Comparative Analysis in Malaysia and Indonesia. Scintific Journal of "Islamic Finance Researches" (IFR), 12(25), 107-152. DOI: 30497/ifr.2023.242922.1714 (In Persian).
  3. بولو، قاسم؛ برزیده، فرخ؛ و اله‌یاری ابهری، حمید (1399). الگویی برای ارزیابی خطر تقلب در حسابرسی صورت‌های مالی، دانش حسابداری، 11(4)، 25-45.
  4. Bolu, Q., Barzideh, F., & Elahyari Abhari, H. (2019). A Model for Fraud Risk Assessment in Financial Statement Audits, Accounting Knowledge, 11(4), 25-45. (In Persian).
  5. تکلو، امیر؛ عبداللهی‌پور، محمدصادق؛ و سرگلزایی، مصطفی (1401). چارچوب نظارت شرعی در انطباق با اصول حاکمیت شرکتی در نظام بانکی مالزی، مطالعاتی در مدیریت بانکی و بانکداری اسلامی، 8(3): 29-62.
  6. Takaloo, A., Abdollahipour, M. S., & Sargolzaei, M. (2022). Shariah Compliance Framework in Compliance with Corporate Governance Principles in Malaysia’s Banking System. Quarterly Studies in Banking Management and Islamic Banking, 8(18), 29-62. DOI: 22034/jifb.2022.365426.1388 (In Persian).
  7. حسن‌پور، داود؛ ولیان، حسن؛ صفری‌گرایلی، مهدی؛ طهماسبی‌زاده، رضا (1399). به‌کارگیری مدل‌های تئوری راف توسعه‌یافته ( ) و تحلیل تفسیری-ساختاری ( ) و درخت تصمیم ( ) برای کمک به حسابرسان جهت شناخت تقلب در صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار ایران. دانش سرمایه‌گذاری، 9(33)، 179-208.
  8. Hasanpoor, D., Valiyan, H., Safari Griyly, M., & Tahmasbizadeh, R. (2020). Applying Rough Developed theoretical Models (ERST), Interpretation-Structural Analysis (ISM) and Decision Tree (CART) for Help Auditors to Identify Fraud in the Financial Statements of Companies Listed on the Stock Exchange of Iran. Investment Knowledge, 9(33), 179-208. (In Persian).
  9. حسینی‌الاصل، محسن؛ و جهانشاد، آزیتا (1398). ضرورت گسترش سطح افشاء و توسعه گزارش‌های مالی در بستر حسابداری اسلامی. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 11(44)، 217-255.
  10. Hossieni Asl, M., & Jahanshadm A. (2019). The Necessity of eExpanding the Level of Disclosure and Development of Financial Reports in the Context of Islamic aAccounting. Financial Accounting and Audit Research, 11(44), 217-255. (In Persian).
  11. عبدی، مصطفی؛ کردستانی، غلامرضا؛ و رضازاده، جواد (1398). طراحی الگوی منسجم گزارشگری پایداری شرکت‌ها، پژوهش‌های حسابداری مالی، 11(4)، 23-44.
  12. Abdi, M., Kordestani, G., & Rezazade, J. (2019). Designing of Corporates’ Coherent Sustainability Reporting Model. Financial Accounting Research, 11(4), 23-44. DOI: 22108/far.2019.118585.1498 (In Persian).
  13. کریمی، محمدتقی (1402). بررسی انتقادی رویکردهای مختلف در معیار فقهی بودن قوانین دولت اسلامی، مطالعات انقلاب اسلامی، 20(۷۲)، ۹۳-۱۱۲.
  14. Karimi, M, T. (2023). Critical Study of Different Approaches in Jurisprudential Criteria of Islamic State Laws. Scientific Quarterly Journal of Islamic Revolution Studies, 20(72), 93-112 (In Persian).
  15. کلالیان‌مقدم، هما؛ مهارتی، یعقوب؛ اشرفی، مجید؛ و خوراکیان، علیرضا (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌ها برای خلق ارزش اجتماعی در ایران: نظریه‌پردازی داده‌بنیاد با رویکرد ظاهرشونده (گلیزری). علوم اجتماعی، 17(1)، 141-87.
  16. Kolaieyan Moghadam, H., Maharati, Y., Ashrafi, M., & Khorakiyan, A. (2020). Identifying Factors Affecting the Recognition of Opportunities to Create Social Value in Iran: Data Base Theorizing with an Emergent Approach (Glaisari). Social Sciences, 17(1), 141-87. (In Persian).
  17. محمودی، رضا؛ طالب‌نیا، قدرت‌اله؛ وکیلی‌فرد، حمیدرضا؛ احمدی، فائق؛ و مرادی‌شهدادی، خسرو (1402). ارائه‌ الگوی گزارشگری پایداری با رویکرد تئوری داده‌بنیاد در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران، اقتصاد مالی، 17(64)، 207-222.
  18. Mahmoodi, R., Talebniya, Gh., Vakilifard, H, R., Ahmadi, F., & Moradi Shahdadi, Kh. (2023). Presenting the Model of Sustainability Reporting with the Foundation Data Theory Approach in Companies Listed on the Tehran Stock Exchange, Financial Economy, 17(64), 207-222. (In Persian).
  19. ولیان، حسن؛ عبدلی، محمدرضا؛ و اروئی، مهران (1397). تعدیل شکاف انتظارات حسابرسی بر اساس استراتژی‌های منابع انسانی از طریق رویکرد تئوری راف و تئوری خاکستری، حسابداری مدیریت، 11(39)، 115-137.
  20. Valiyan, H., Abdoli, M., Oroyee, M. (2018). Adjusting the Audit Eexpectation Gap Based on Human Resource Strategies Through Rough Theory and Gray Theory Approach, Management Accounting, 11(39), 115-137. (In Persian).
  21. یگانه، حسن؛ و فامیل سعیدیان، فاطمه (1401). بررسی و تحلیل چالش‌های حقوقی آواتارها در زیست‌بوم متاورس، نشاء علم، 13(1)، 33-41.
  22. Yeganeh, H., & Famil Saeedian, F. (2022). Investigating and Analyzing the Legal Challenges of Avatars in The Metaverse Ecosystem. Science Cultivation, 13(1), 33-41. (In Persian).

 

  1. Adel Al-Gnbri, M, K. (2022). Accounting and Auditing in the Metaverse World from a Virtual Reality Perspective: A Future Research, Metaverse, 2(1), 29-41.
  2. Ahmed, H., Tajul Ariffin, F.A., Karbhari, Y. and Shafii, Z. (2019). Diverse Accounting Standards on Disclosures of Islamic Financial Transactions: Prospects and Challenges of Narrowing Gaps, Accounting, Auditing & Accountability, 32(3): 866-896. DOI: 10.1108/AAAJ-10-2015-2266
  3. Ahn, M., Jung, D., Kim, J, T., Lee, W, J., Sunwoo, H, Y. (2023). Do More Readable Sustainability Reports Provide More Value-Relevant Information to Shareholders?, Finance Research Letters, 57(2): 91-125.

DOI: 10.1016/j.frl.2023.104154

  1. Al-Shaer, H., Hussainey, Kh. (2022). Sustainability Reporting Beyond the Business Case and its Impact on Sustainability Performance: UK Evidence, Environmental Management, 311(10): 201-238.

DOI: 10.1016/j.jenvman.2022.114883

  1. Antonio, M. S. Rusydiana, A. S. & Firmansyah, I. (2021). Review on Islamic Social Reporting (ISR), Research. Library Philosophy & Practice.
  2. Aspiranti, T., Ali, Q., Parveen, S., Amaliah, I., Jalil, M. A., & Merican, F. M. I. (2023). Bibliometric Review of Corporate Governance of Islamic Financial Institutions Through AI-Based Tools. Professional Business Review, 8(4): 101-130. DOI: 10.26668/businessreview/2023.v8i4.1710
  3. Ayub, M., Hassan, M.K. and Saba, I. (2023). Revisiting the Paradigm of Sharīʿah Governance of Islamic Financial Institutions, Islamic Accounting and Business Research, DOI: 10.1108/JIABR-04-2022-0110
  4. Ball, M. (2020). The Metaverse: What it is, Where to Find it, and Who Will Build it, MatthewBall.vc,available at: matthewball.vc/all/themetaverse
  5. Baydoun, N. & Willett, R. (2000). Islamic Corporate Reports, Accounting, Finance and Business Studies, 36(1): 71-90. DOI: 10.1111/1467-6281.00054
  6. Cendika, F. B. & Sawarjuwono, T. (2021). The Objectives of Sustainability Reporting and Accounting in Sharia. Riset Akuntansi Dan Bisnis Airlangga, 6(2): 1072-1090.
  7. Falchuck, B., Loeb, S. and Neff, R. (2018). The Social Metaverse: Battle for Privacy, Technology and Society, 37(2): 52-61.

DOI: 10.1109/MTS.2018.2826060.

  1. Farhan, Z, R. and Mulyany, R. (2021). Sustainability Reporting by Sharia-Compliant Companies in Asia Pacific: Do Profitability and Corporate Governance Attributes Matter?, International Conference on Sustainable Islamic Business and Finance, Sakheer, Bahrain, 144-148.

DOI: 10.1109/IEEECONF53626.2021.9686328

  1. Firmansyah, E, A. (2023). Metaverse in Business Research: a Systematic Literature Review, Cogent Business & Management, 10(2): 222-256.

DOI: 10.1080/23311975.2023.2222499

  1. Gambling, T. & Karim, R, A, A. (1991). Business and Accounting Ethics in Islam, Business Ethics, 12(5): 348-420.
  2. Gartner Inc. (2022), Available at: gartner.com/en/newsroom/press-releases/2022-02-07-gartnerpredicts-25-percent-of-people-will-spend-at-least-one-hour-per-day-in-the-metaverse-by-2026
  3. Glaser, B. G. (1992). Theoretical Sensitivity: Advances in the Methodology of Grounded Theory. Mill Valley, Calif.: Sociology Press.
  4. Hamid, Sh., Craig, R., Clarke, F. (1993). Religion: A Confounding Cultural Element in the International Harmonization of Accounting?, A Accounting, Finance and Business Studies, 29(2): 131-148.

DOI: 10.1111/j.1467-6281.1993.tb00427.x

  1. Haryono, S. & Atika, B. (2023). Analyzing the Dynamics of Islamic Stock Market Indices in Several Muslim Countries, Professional Business Review, 8(7): 111-135. DOI: 10.26668/businessreview/2023.v8i7.2891
  2. Henwood, K., & Pidgeon, N. (1992). Qualitative Research and Psychological Theorizing. Psychology, 83, 97-111.

DOI: 10.1111/j.2044-8295.1992.tb02426.x

  1. Hidayah, N, N., Lowe, A., Woods, M. (2019). Accounting and pseudo spirituality in Islamic Financial Institutions, Critical Perspectives on Accounting, 61(4): 22-37. DOI: 10.1016/j.cpa.2018.09.002
  2. Khatri, I., Kjærland, F. (2023). Sustainability Reporting Practices and Environmental Performance Amongst Nordic Listed Firms, Cleaner Production, 418(1): 55-78. DOI: 10.1016/j.jclepro.2023.138172
  3. Kraus, S., Kanbach, D.K., Krysta, P.M., Steinhoff, M.M. and Tomini, N. (2022). Facebook and the Creation of the Metaverse: Radical Business Model Innovation or Incremental Transformation?, Entrepreneurial Behavior and Research, 28(9): 52-77. 1355-2554. DOI: 10.1108/IJEBR-12-2021-0984
  4. Kshetri, N. (2022). Scams, Frauds, and Crimes in the Non-fungible Token Market, Computer, 55(4): 60-64. DOI: 10.1109/MC.2022.3144763
  5. Mackenzie, S. (2022). Criminology Towards the Metaverse: Cryptocurrency Scams, Grey Economy and the Technosocial, Criminology, 1-16.

DOI: 10.1093/bjc/azab118

  1. Mohammed, N, F., Fahmi, F, M., Ahmad, A, E. (2015). The Influence of AAOIFI Accounting Standards in Reporting Islamic Financial Institutions in Malaysia, Procedia Economics and Finance, 31(1): 418-424.

DOI: 10.1016/S2212-5671(15)01216-2

  1. Mozumder, M, A, I., Theodore, T, P. and Kim, H, C. (2023). The Metaverse Applications for the Finance Industry, its Challenges, and an Approach for the Metaverse Finance Industry, 25th International Conference on Advanced Communication Technology (ICACT), Pyeongchang, Republic of Korea. 407-410. DOI: 10.23919/ICACT56868.2023.10079695
  2. Mystakidis, S. (2022). Metaverse, Encyclopedia, 2(2): 486–497.

 DOI: 10.3390/encyclopedia2010031

  1. Nakavachara, V., Saengchote, K. (2023). Does Unit of Account Affect Willingness to Pay? Evidence From Metaverse LAND Transactions, Finance Research Letters, 49(1): 1-32. DOI: 10.1016/j.frl.2022.103089
  2. Ooi, K.-B., Tan, G.W.-H., Aw, E.C.-X., Cham, T.-H., Dwivedi, Y.K., Dwivedi, R., Hughes, L., Kar, A.K., Loh, X.-M., Mogaji, E., Phau, I. and Sharma, A. (2023). Banking in the Metaverse: a New Frontier for Financial Institutions, Bank Marketing. DOI: 10.1108/IJBM-03-2023-0168
  3. Ousama, A. A. & Fatima, A. H. (2010). Voluntary Disclosure by Shariah Approved Companies: an Exploratory Study. Financial Reporting and Accounting, 8(1), 35-49.
  4. Pandey, D. and Gilmour, P. (2024). Accounting meets metaverse: navigating the intersection between the real and virtual worlds, Financial Reporting and Accounting, 2(2): 211-226. DOI: 10.1108/JFRA-03-2023-0157
  5. Pawlak, Z. (2005). Rough Sets and Flow Graphs, Rough Sets, Fuzzy Sets, Data Mining and Granular Computing, 36(41): 1-11.
  6. Qoyum, A., Sakti, M. R. P., Thaker, H. M. T., & AlHashfi, R. U. (2022). Does the Islamic Label Indicate Good Environmental, Social, and Governance (ESG) Performance? Evidence from Sharia-Compliant firms in Indonesia and Malaysia. Borsa Istanbul Review, 22(2), 306-320.

DOI: 10.1016/j.bir.2021.06.001

  1. Saerang, A, A., Laman, M, K., Hendratno, S, P. (2023). Accounting Profession in Metaverse Era–NFT, E3S Web of Conferences 426.

DOI: 10.1051/e3sconf/202342602052

  1. Sarea, A. (2020). The Impact of Islamic Finance on Sustainability Reporting, Global Approaches to Sustainability Through Learning and Education, 262-269. DOI: 10.4018/978-1-7998-0062-0.ch017
  2. Sautunnida, L., Zain, N, R, M., Mohamed Zakri, I, M. & Yahya, A. (2023). The Application of Artificial Intelligence in Metaverse: A New Challenge on Personal Data Protection in the Financial System, Islamic Sustainable Finance, Law and Innovation, 203-245.
  3. Shboul, H. (2020). Discussing Islamic Fundamentalism and Its Role in Politicizing Religion. Political Science, 10(2), 626-637.

DOI: 10.4236/ojps.2020.104037

  1. Shyng J, Y., Tzeng G, H., Wang F, K. (2007). Rough Set Theory in Analyzing the Attributes of Combination Values for Insurance Market, Expert System with Applications, 32(1), 56-64.
  2. Smaili, N. and de Rancourt-Raymond, A. (2022). Metaverse: Welcome to the New Fraud Marketplace, Financial Crime, DOI: 10.1108/JFC-06-2022-0124.
  3. Snow Crash (1992), Available at: cnbc.com/2021/11/03/how-the-1992-sci-fi-novel-snow-crash-predictedfacebooks-metaverse.html
  4. So, I, G., Haron, H., Gui, A., Princes, E. and Atas Sari, S. (2021). Sustainability Reporting Disclosure in Islamic Corporates: Do Human Governance, Corporate Governance, and IT Usage Matter?, Sustainability, 13(23), 130-157. DOI: 10.3390/su132313023
  5. Traxler, A.A., Schrack, D., Greiling, D., Feldbauer, J. and Lautner, M. (2023). The Interplay of Sustainability Reporting and Management Control: an Exploration of Ways for Dovetailing to Develop Reporting Beyond Accountability, Applied Accounting Research. DOI: 10.1108/JAAR-08-2022-0222
  6. Wagenhofer, A. (2023). Sustainability Reporting: A Financial Reporting Perspective, Accounting in Europe, 2(2), 205-241.

DOI: 10.1080/17449480.2023.2218398

  1. Xu, Y., Liu, W., He, T. and Tsai, S.-B. (2023). Buzzword or Fuzzword: an Event Study of the Metaverse in the Chinese Stock Market, Internet Research. DOI: 10.1108/INTR-07-2022-0526
  2. Zadorozhnyi, Z. M., Muravskyi, M., Humenna-Derij, M., & Zarudna, N. (2022). Innovative Accounting and Audit of the Metaverse Resources, Marketing and Management of Innovations, 4(2), 10-19.

DOI: 10.21272/mmi.2022.4-02

  1. Zhang, Q., Xie, Q., Wang, G. (2016). A Survey on Rough set Theory and its Applications, CAAI Transactions on Intelligence Technology, 1(4), 323-333.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 27
آبان 1402
صفحه 109-150
  • تاریخ دریافت: 21 آذر 1402
  • تاریخ بازنگری: 28 آذر 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 فروردین 1402