نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

شناسایی معیارهای اقتصادی گزارشگری توسعه پایدار مبتنی‌بر متون اسلامی در سطح شرکت‌ها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (تئوری مالی اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، اقتصاد و حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

4 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

5 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

در بلندمدت ایجاد مزیت رقابتی ازنظر اقتصادی برای شرکت­ها نمی­تواند تأمین‌کننده انتظارات تمام ذی‌نفعان باشد. بنابراین شرکت­ها برای کسب مشروعیت بیشتر و تأمین خواسته­های تمامی ذی‌نفعان، راهی جز لزوم حرکت به سمت توسعه پایدار (تقسیم عادلانه فرصت­های توسعه با در نظر گرفتن افق زمانی بلندمدت و رعایت عدالت بین نسلی و درون نسلی و جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اخلاق کسب‌وکار) ندارند. از دیدگاه تعالیم اسلامی تا فرهنگ انسانی متعادل بر یک جامعه‌ای حاکم نشود نمی‌توانیم توسعه‌ای از آن انتظار داشته باشیم و یکی از ارکان و مؤلفه‌های اصلی این توسعه و فرهنگ، اقتصاد متعادل و متوازن است. هدف این پژوهش شناخت مؤلفه‌های بعد اقتصادی گزارشگری پایداری در متون اسلامی است. برای شناسایی مؤلفه‌های بعد اقتصادی پایداری از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد نشانه‌شناختی استفاده شد. قرآن کریم و نیز 148 جلد کتب دینی معتبر شیعه (ازجمله نهج­البلاغه، اصول کافی و من لا یحضره الفقیه) با روش نمونه­گیری غیراحتمالی به روش هدفمند از نوع نمونه­گیری رسیدن به معرف با زیر­شاخه نمونه‌گیری از موارد شناخته‌شده یا معروف به‌عنوان نمونه انتخاب شد. یافته­های پژوهش نشان داد که مؤلفه‌های بعد اقتصادی گزارشگری پایداری در متون اسلامی شامل 18 مؤلفه و 268 مصداق است. که برای استانداردگذاری در حوزه گزارشگری پایدار و مقررات افشا در سطح شرکت و الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار مبتنی‌بر آموزه­های دینی و... ارزش­های اسلامی می­تواند مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Identifying the Economic Criteria for Sustainable Development Reporting Based on Islamic Texts at the Level of Companies

نویسندگان [English]

  • Morteza Yousefi 1
  • Rasoul Baradaran Hassanzadeh 2
  • Ali Reza Radbin 3
  • Mohammad Ali Rabbipoor 4
  • Saeed Hassanzadeh Delgsha 5

1 PhD Student, Department of Accounting, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

2 Associate Professor, Department of Accounting, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran

3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

4 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran

5 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Tabriz Branch, Tabriz, Iran delgosha@iaut.ac.ir

چکیده [English]

Creating a long-term economic advantage for companies can not meet the expectations of all stakeholders. Therefore, companies have no choice but to move towards sustainable development (Equitable distribution of development opportunities by considering the long-term time horizon and respecting intergenerational and intragenerational justice and various economic, social, environmental and business ethics aspects) in order to gain more legitimacy and meet the demands of all stakeholders. From the point of view of Islamic teachings, as long as a balanced human culture does not rule a society, we can not expect development from it.One of the main pillars and components of this development and culture is a balanced economy. The purpose of this study is to identify the components of the economic dimension of sustainability reporting in Islamic texts.To identify the components of the economic dimension of sustainability, qualitative content analysis with a semiotic approach was used. The Holy Quran and 148 volumes of authentic Shiite religious books (Among them are Nahj‌ ol Balagha, osul Kafi and Man La Yahzaraho al Faqih) were selected by non-probabilistic sampling method by purposeful sampling method of reaching the identifier with the sub-branch of sampling from known or famous cases as a sample. Findings showed that the components of the economic dimension of sustainability reporting in Islamic texts include 18 components and 268 examples. which can be effective for standardization in the field of sustainable reporting and disclosure regulations of the stock exchange and securites organization teachings and Islamic values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Islamic Religious Teachings
  • Sustainable Development
  • Economic Dimension
  • Semiotics
  1. قرآن کریم.
  2. Holy Quran.
  3. امین، وحید؛ و صالح‌نژاد، سید حسن (1399). تأثیر عملکرد پایداری شرکتی بر ارزش‌افزوده اقتصادی در طی چرخه عمر شرکت. دانش حسابداری مالی، 7(2)، 1-30.
  4. Amin, V; & Salehnejad, S, H.; (2019). The effect of corporate sustainability performance on economic added value during the company's life cycle. Financial Accounting Knowledge, 7(2), 1-30. (In Persian).
  5. باقری، محمود؛ و صادقیان، مهرداد (1395). تئوری ذی‌نفعان در حقوق شرکت‌ها. قضاوت، 16(77)، 27-54.
  6. Bagheri, M; & Sadeghian, M., (2015). Stakeholder theory in corporate law. Judgment, 16(77), 27-54. (In Persian).
  7. بوستانی، آزاده؛ سعیدنیا، حمیدرضا؛ سعیدی، حمید؛ و محترم، رحیم (1399). ارائه مدل مدیریت تجربه مشتریان بر وفاداری به برند در محصولات با درگیری ذهنی بالا و کارکردهای آن در بهایابی و قیمت­گذاری محصولات و خدمات پژوهش آمیخته. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(35)، 273-287.
  8. Bostani, A; Saeednia, H, R; Saidi, H; & Mohtaram, R.; (2019). Presenting the customer experience management model on brand loyalty in products with high mental involvement and its functions in pricing and pricing of products and services, mixed research. Management accounting and auditing knowledge, 9(35), 273-287. (In Persian).
  9. پورخانی، مظفر؛ و جهانشاد، آزیتا (1400). ارائه الگو برای افشاء پایداری شرکتی و ارزیابی عوامل مرتبط با تئوری مشروعیت برگزارشگری آن. پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، 13(49)، 177-204.
  10. Pourkhani, M; & Jahanshad, A., (1400). Providing a model for corporate sustainability disclosure and evaluating factors related to the theory of organizational legitimacy. Financial Accounting and Audit Research, 13(49), 177-204. (In Persian).
  11. تفرشی، محمد؛ و یحیی پور، جمشید (1392). تئوری ذی‌نفعان با رویکرد مقررات شرکت­های سهامی ایران. بورس اوراق بهادار، 23(6)، 139-167.
  12. Tafarshi, M; & Yahyapour, J., (1392). The theory of stakeholders with the approach of Iran's joint stock company regulations. Stock Exchange, 23(6), 139-167. (In Persian).
  13. جمالی، عاطفه؛ و شیخی، طاهره (1397). نشانه‌شناسی لایه­های تصویر روی جلد رمان‌های نوجوان. ادبیات کودک، 9(1)، 49 -72.
  14. Jamali, A; & Sheikhi, T., (2017). Semiotics of image layers on the covers of teenage novels. Children's Literature, 9(1), 49-72. (In Persian).
  15. حاجی علی‌زاده، سحر؛ خواجه حسنی، میترا؛ و امیری، علی (1399). بررسی رابطه بین تئوری ذی‌نفعان، مسئولیت اجتماعی شرکت­ها و عملکرد مالی. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(50)، 92-102.
  16. Haji Alizadeh, S; Khaja Hosni, M; & Amiri, A.; (2019). Investigating the relationship between stakeholder theory, corporate social responsibility and financial performance. New Research Approaches in Management and Accounting, 4(50), 92-102. (In Persian).
  17. حساس یگانه، یحیی؛ و برزگر، قدرت‌اله (1394). مدلی برای افشای مسئولیت اجتماعی و پایندگی شرکت­ها و وضعیت موجود آن در شرکت­های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار ایران. بورس اوراق بهادار، 8(29)، 91-110.
  18. Hasas Yeghaneh, Y; & Barzegar, G.; (2014). A model for disclosing corporate social responsibility and sustainability and its current status in companies listed on the Iran Stock Exchange. Stock Exchange, 8(29), 91-110. (In Persian).
  19. خنیفر، حسین؛ و مسلمی، ناهید (1397). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. ایران، تهران: نگاه دانش.
  20. Khanifar, H; & Muslimi, N.; (2017). Principles and basics of qualitative research methods. Iran, Tehran: Negha Danesh. (In Persian).
  21. خوزین، علی؛ طالب‌نیا، قدرت‌اله؛ گرکر، منصور؛ و بنی‌مهد، بهمن (1397). بررسی اثر ساختار مالکیت بر توسعه سطح گزارشگری پایداری. حسابداری مدیریت، 11(36)، 1-13.
  22. Khozin, A; Talibnia, G; Gerkar, M; & Banimahd, B.; (1397). Investigating the effect of ownership structure on the development of sustainability reporting level. Management Accounting, 11(36), 1-13. (In Persian).
  23. رحیمی، صالح (1395). توسعه پایدار از منظر دین مبین اسلام. مهندسی فرهنگی، 10(86)، 90-104.
  24. Rahimi, S., (2015). Sustainable development from the perspective of Islam. Cultural Engineering, 10(86), 90-104. (In Persian).
  25. زارعی، بهروز؛ و زارعی، عظیم (1386). پارادایم­های تئوریک تبیین‌کننده شکل‌گیری ارتباطات بین سازمانی. دانش مدیریت، 20(78)، 45-62.
  26. Zarei, B; & Zarei, A.; (1386). Theoretical paradigms explaining the formation of inter-organizational communication. Management Science, 20(78), 45-62. (In Persian).
  27. ستایش، محمدحسین؛ و مهتری، زینب (1397). چارچوبی برای کلیات مبانی نظری گزارشگری یکپارچه در ایران. پژوهش­های حسابداری مالی، 10(2)، 85-106.
  28. Setayesh, M, H; & Mehtri, Z.; (2017). A framework for general theoretical foundations of integrated reporting in Iran. Financial Accounting Research, 10(2), 85-106. (In Persian).
  29. عباسی استمال، محمدرضا؛ زینالی، مهدی؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ و بادآور نهندی، یونس (1400). تحلیل شکاف فازی افشای اطلاعات مربوط به حسابداری توسعه پایدار با رویکرد آمیخته در ایران. حسابداری دولتی، 8(1)، 29 -52.
  30. Abbasi Estmal, M, R; Zinali, M; Hassanzadeh Brothers, R; & Badavar Nahandi, Y.; (1400). Fuzzy gap analysis of information disclosure related to sustainable development accounting with a mixed approach in Iran. Government Accounting, 8(1), 29-52. (In Persian).
  31. عبدی، مصطفی؛ کردستانی، غلامرضا؛ رضازاده، جواد (1398). طراحی الگوی منسجم گزارشگری پایداری شرکت­ها. پژوهش‌های حسابداری مالی، 4(11)، 23-44.
  32. Abdi, M; Kurdestani, G, R; Rezazadeh, J., (2018). Designing a consistent model for corporate sustainability reporting. Financial Accounting Research, 4(11), 23-44. (In Persian).
  33. فراهانی‌فر، سعید (1384). توسعه پایدار بر محور عدالت. اقتصاد اسلامی، 5(19)، 91-122.
  34. Farahanifar, S,; (1384). Sustainable development based on justice. Islamic Economy, 5(19), 91-122. (In Persian).
  35. قحف، منذر؛ و میر معزی، سید حسین (1384). دین و اقتصاد: نظام اقتصادی اسلام و علم تحلیل اقتصاد، اقتصاد اسلامی، 5(18)، 157-180.
  36. Qahf, M; & Mir Moazi, S, H.; (2004). Religion and economy: Islamic economic system and the science of economic analysis, Islamic Economy, 5(18), 157-180. (In Persian).
  37. قلمی، عطیه؛ عبدالوند، ندا؛ و هرندی، سعیده (1397). بررسی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه پایدار بارویکرد به‌کارگیری سیستم‌های اطلاعاتی. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 22 (1)، 187-217.
  38. Gelami, A; Abdulvand, N; & Harandi, S., (2017). Investigating and ranking the factors affecting the sustainable development of the productivity of using information systems. Management Research in Iran, 22 (1), 187-217. (In Persian).
  39. کاظم‌پور، مرتضی (1396). مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت­ها در کشورهای مختلف جهان. راهبردهای حسابداری، 1(1)، 41-51.
  40. Kazempour, M.; (2016). Corporate social responsibility in different countries of the world. Accounting Strategies, 1(1), 41-51. (In Persian).
  41. کردلو، محمدرضا؛ رحیم‌زاده، اشکان و محمدی، بهرام (1396). ضرورت تهیه گزارشگری پایداری؛ اصول و ساختار آن. پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، 2(2)، 167-176.
  42. Kordalo, M, R; Rahimzadeh, A, & Mohammadi, B.; (2016). the need to prepare sustainability reporting; Its principles and structure. New Researches in Management and Accounting, 2(2), 167-176. (In Persian).
  43. کردستانی، غلامرضا؛ و محمدی، مریم (1399). شاخص­های ارزیابی پایداری مالی بخش عمومی. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 9(35)، 5-16.
  44. Kurdestani, G, R; & Mohammadi, M.; (2019). Indicators for evaluating the financial stability of the public sector. Accounting and Auditing Studies, 9(35), 5-16. (In Persian).
  45. کردستانی، غلامرضا؛ قادرزاده، سید کریم؛ و حقیقت، حمید (1397). تأثیر افشای مسئولیت اجتماعی بر معیارهای حسابداری، اقتصادی و بازار ارزیابی عملکرد شرکت­ها. پیشرفت‌های حسابداری، 10(1)، 187-217.
  46. Kurdestani, G, R; Kadirzadeh, S, K; & Haghighat, H., (2017). The effect of social responsibility disclosure on the accounting, economic and market criteria for evaluating the performance of companies. Accounting Advances, 10(1), 187-217. (In Persian).
  47. کرمی، غلامرضا؛ مرادی، محمد؛ و توکلی‌زاده، روح‌اله (1398). تدوین مدل پذیرش و به‌کارگیری زبان گزارشگری تجاری توسعه‌پذیر در ایران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(32)، 51-65.
  48. Karmi, G, R; Moradi, M; & Tavaklizadeh, R., (2018). Compilation of the model of acceptance and use of expandable business reporting language in Iran. Management Accounting and Auditing Knowledge, 8(32), 51-65. (In Persian).
  49. محمود خانی، مهناز؛ رحمانی، علی؛ همایون، سعید؛ و نیاکان، لیلی (1400). شناسایی مؤلفه‌های گزارشگری پایداری در صنعت بیمه. حسابداری ارزشی و رفتاری، 6(11)، 187-216.
  50. Mahmoud Khani, M; Rahmani, A; Homayun, S; & Niyakan, L.; (1400). Identifying the components of sustainability reporting in the insurance industry. Value and Behavioral Accounting, 6(11), 187-216. (In Persian).
  51. معصومی، سید رسول؛ صالح‌نژاد، سید حسن؛ و ذبیحی زرین کلایی، علی (1397). بررسی تأثیر برخی از عوامل درون‌سازمانی بر میزان گزارشگری پایداری شرکت­های دارویی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری سلامت، 7(1)، 103-126.
  52. Masoumi, S, R; Salehnejad, S, H; & Zabihi Zarin Kalaei, A.; (2017). Investigating the effect of some internal factors on the level of sustainability reporting of pharmaceutical companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Health Accounting, 7(1), 103-126. (In Persian).
  53. AbdurRouf, M.(2011). The Corporate Social Responsibility Disclosure, A study of listed companies in Bangladesh. Business and Economics Research Journal, 2(3), 19-32.
  54. Aras, G., & Crowther, D. (2008). Governance and sustainability: an investigation in to relationship between corporate governance and corporate sustainability. Management Decision, 46(3), 443-448.
  55. Awaysheh, A., & Klassen, D. (2010). The impact of supply china structure on the use of supplier socially responsible practices. Journal of operations and production management, 30(12), 1246-1268.
  56. Badia, M., Serrats, J., & Rodon, M. (2020). The Capital Budgeting of Corporate Social Responsibility. Accounting, Organizations and Society, 12(9), 1-30.
  57. Brundtland Commission (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. United Nations, New York.
  58. Elkington, J. (2006). Governance for sustainability. Corporate Governance: An International Review, 14(6), 522-529.
  59. Galbreath, J. (2010). How does Corporate Social Responsibility Benefit Firms? Evidence from Australia. European Business Review, 22(4), 411 -431.
  60. Horisch, J., Freeman, E., & Schaltegger, S. (2014). Applying stakeholder theory in sustainability management. Links, similarities, dissimilarities, and a conceptual framework. Organization and Environment, 27(4), 328-
  61. Lang, M., Lins, K., & Maffett, M. (2012). Transparency, liquidity, and valuation: International evidence on when transparency matters most. Journal of ccounting Research, 50(3), 729-774.
  62. Maas, K., Schaltegger, S., & Crutzen, N. (2016). Integrating Corporate Sustainability Assessment, Management Accounting, Control, and Reporting. Journal of Cleaner Production, 136(1), 237- 248.
  63. Moldavska, A., & Welo, T. (2016). Development of Manufacturing Sustainability Assessment Using Systems Thinking. Sustainability, 8(1), 1-26.
  64. Rezaee, Z., Alipour, M., Faraji, O., Jamshidi, N., & Ghanbari, M. (2020). Environmental Disclosure Quality and Risk-Taking: Moderating Effect of Corporate Governance, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 12(4), 733-766.
  65. Rubenstein, D.B. (1992). Bridging the gap between green accounting and black ink. Accounting Organizations and Society, 17(5), 501- 508.
  66. Saunila, M., Nasiri, M., Ukko, J., & Rantala, T. (2019). Smart technologies and corporate sustainability: The mediation effect of corporate sustainability strategy. Computers in Industry, 108(1), 178- 185.
  67. S. Government Accountability Office, Report to Congressional Addressees (2011). Available at: http://www.gao.gov.
  68. Yanez, S., Uruburu, A., Moreno, A., & Lumbreras, J. (2019). The sustainability report as an essential tool for the holistic and strategic vision of higher education institutions. Journal of Cleaner Production, 207(10), 57-66.
  69. Manes, G. , Tiron, A. , Nicolo, G. and Zanellato, G. (2018). Ensuring more, Sustainabile Reporting in Europe using non – financial disclosure De facto and De jureevidence. sustainability, 10 (4), 1-20.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 26
مرداد 1402
صفحه 727-766
  • تاریخ دریافت: 29 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 03 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 29 آذر 1402