نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

استخراج عوامل عملیاتی مؤثر برکژکارکردی نرخ سود سپرده در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی معارف اسلامی و مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

تغییر نظام بانکی ربوی به بانکداری بدون ربا و حذف نرخ بهره و جایگزینی نرخ سود به‌عنوان یک متغیّر کلیدی در بازار پول، ازجمله تحولات بنیادین در اقتصاد ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌شمار می‌آید. نرخ سود سپرده از جنبه عملیاتی در سال‌های اجرای قانون بانکداری بدون ربا با چالش‌های فراوانی مواجه بوده است. در این پژوهش پس از مطالعه منابع کتابخانه‌ای و مصاحبه با خبرگان، عواملی که موجب بروز این چالش‌ها شده است شناسایی و پس از دسته‌بندی مفهومی هریک از آنها در 6 حوزه سیاست­گذاری، سپرده­گذار، ساختار بازار، فعالیت بانک­ها، اقتصاد کلان و نظارت و مجازات، با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. 17 چالش درنهایت به‌عنوان عواملی که مؤثر بر کژکارکردی نرخ سود هستند، تأیید گردید. در پایان، راهکارهای متناسب با هریک از ابعاد چالش‌های نرخ سود، پس از بررسی و تأیید در گروه کانونی پژوهش، ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Extracting the Effective Operating Factors on the Inefficiency of Deposit Rate in the Banking System of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Meisam Karimi 1
  • Mohammad Sadegh Khorami 2

1 Ph.D. Candidate of Financial Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 B.A. Student of Islamic Studies and Financial Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Transition from conventional (interest-based) to usury-free banking system by eliminating interest rates and replacing them with profit rates as a key variable in the money market is among the fundamental shifts in Iran's economy since the victory of the Islamic Revolution. Deposit rates have faced many operational challenges in practice during the enforcement of usury-free banking law. In this study, after reviewing library resources and analyzing interviews with experts, the factors that led to these challenges have been identified and each conceptually validated within six areas of policy-making, depositors, market structure, bank activity(performance), macroeconomics and supervision and punishment using the partial least squares method (PLS). Finally, a number of seventeen challenges were acknowledged as factors affecting profit-rate inefficiency. At the end, appropriate solutions for each of profit-rate challenges were presented after their being reviewed and confirmed in the focus research group consisting of some banking and finance university professors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interest Rate
  • Resilience Economy
  • Resilient Banking Sector
  • Central Bank
  • Money Market. JEL Classification: E42
  • E44
  • E50
  • E59
بیات، ندا؛ و بهرامی، جاوید (1396). ارزیابی قواعد پولی تیلور و نرخ رشد حجم پول برای اقتصاد ایران در قالب مدل تعادل عمومی تصادفی پویا. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، 21(83)، 67-102.
رضوی، مهدی؛ و شمسیان، اسماعیل (1389). بررسی سیستمی تعیین نرخ سود بانکی در ایران. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 7(14)، 37-67.
سبحانی‌فرد، یاسر (1395). مبانی و کاربرد تحلیل عاملی و مدل‌سازی معادلات ساختاری. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
سلامی، حبیب‌الله؛ و بهمنی، علی (1380). اثر تعیین نرخ سود تسهیلات بر کـارایی بانکـداری اسلامی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 1(2)، 27-40.
سیاهکارزاده، محمدسجاد؛ و محمدی، محسن (1391). نظام سنجش اعتبار در بانکداری اسلامی؛ ضرورت‌، جایگاه و الزامات. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 1(2)، 115-141. doi: 10.30497/ifr.2012.1525
شریف‌زاده، محمدجواد (1394). معمای نرخ سود بانکی: کالبدشکافی بحران اعسار در برخی نهادهای مالی مجاز. تهران: معاونت پژوهش‌های اقتصادی (14316).
شمسی‌نژاد، سیدسعید؛ و موسویان، سیدعباس (1397). آسیب‌شناسی بازار بین‌بانکی. فصلنامه پژوهش‌های پولی- بانکی، 9(35)، 125-150.
شهبازی‌غیاثی، موسی؛ روحانی، سیدعلی؛ و عزیز‌نژاد، صمد (1394). تحلیل سلطه مالی بر سیاست‌های پولی در اقتصاد ایران؛ مطالعه موردی قوانین بودجه. فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، 3(12)، 7-28.
علینقی‌لنگری، محمدامین (1394). الگوی مطلوب سود بانکی در نظام بانکداری اسلامی بر اساس آموزههای فقه امامیه؛ پایان نامه دوره دکتری، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق ‌علیه‌السلام
عبدالعلی، منصف؛ و منصوری، نسرین (1389). بررسی عوامل مؤثر بر حجم سپرده‌های بانکی (با تأکید بر نرخ سود اوراق مشارکت 1376-1387). فصلنامه دانش و توسعه، 9(34)، 69-91.
عزیزنژاد، صمد (1391). چالش‌ها و راهکارهای تعیین نرخ سود بانکی در اقتصاد ایران. فصلنامه مجلس و راهبرد، 19(71)، 181-200.
غفاری، هادی؛ سعادت‌مهر، مسعود؛ سوری، علی؛ و رنجبرفلاح، محمدرضا. (1395). بررسی تأثیر افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی بر متغیّرهای کلان اقتصاد ایران. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 5(18)، 109-132. doi: 10.22084/aes.2016.1496
قلی‌زاده‌کناری، صدیقه؛ پورفرج، علیرضا؛ و جعفری‌صمیمی، احمد (1396). بررسی تطبیقی کارایی سیاست پولی بهینه در ایران. فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 4(4)، 27-60.
کینز، جان مینارد (1387) نظریه عمومی اشتغال، بهره و پول (منوچهر فرهنگ، مترجم). تهران: نشر نی (نشر اثر اصلی 1936).
مصلح، عبدالمجید؛ بحرینی‌زاده، منیجه؛ یاری بوزنجانی، احمد (1392). تأثیر بازاریابی درونی بر هوش سازمانی در مؤسسات فناور. دوفصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 5(10)، 31-52.
Alvin, H. (1951). Classical, Loanable-Fund, and Keynesian Interest Theories. The Quarterly Journal of Economics, 65(3), 429-432.
Bohm_Bawerk, E. (1890). Capital and interest. (W. Smart, Trans.) New York: Macmillan.
Basel Committee on Banking & Supervision. (2011). Resolution Policies and Framework, Bank for International Settlement,
Financial Stability Board. (2014). Key Attributes of Effective Resolution Regimes for Financial Institutions.
Fisher, I. (1930). The Theory of Interest. New York: MacMillan.
Mishkin , F. (2016). The Economics of Money, Banking, and Fnancial Markets (11 ed.). Pearson.
http://www.bourseview.com
https://www.bis.org/publ/bcbs200.htm
https://www.fsb.org
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19
آبان 1399
صفحه 411-444
  • تاریخ دریافت: 07 خرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 24 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 26 شهریور 1398