نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

بررسی فقهی انتشار اوراق بهادار اسلامی قابل تمدید (با تأکید بر اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه، سلف و اسناد خزانه اسلامی)

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق(ع)

2 استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

عدم تطابق نرخ سود اسمی اوراق و نرخ‌ سود مورد انتظار بازار در اوراق با سررسیدهای میان و بلندمدت، موجب ایجاد ریسک نرخ سود برای سرمایه‌گذاران و همچنین برای ناشران اوراق می‌‌گردد. در صورتی که انتظارات از نرخ‌های سود میان‌مدت و بلندمدت نزولی باشد، تعیین نرخ سود اوراق، بالاتر از نرخ انتظاری موجب افزایش جذابیت اوراق برای سرمایه‌گذاران و به زیان بانی یا ناشر خواهد شد؛ و بالعکس این نکته برای انتظارات صعودی نرخ‌ها نیز صادق است. بنابراین به منظور کاهش ریسک نرخ سود، باید در نرخ سود و یا سررسید اوراق تعدیل صورت گیرد. انتشار اوراق با سررسید‌های کوتاه‌مدت منضم به اختیار تمدید سررسید یکی از راهکارهای کاهش ریسک‌ نرخ سود برای طرفین معامله (بانی و سرمایه‌گذاران) است. به عبارت دیگر این روش به نوعی یک پوشش بیمه‌ای در نرخ سود برای یک دوره زمانی ایجاد خواهد کرد. در این مقاله با روشی تحلیلی- توصیفی، این اوراق معرفی گردیده و ضمن بیان ریسک‌های آن به تبیین فقهی این نوع اوراق پرداخته شده است. پنج نوع اوراق بهادار اسلامی شامل اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه، سلف موازی استاندارد و اوراق اسناد خزانه اسلامی قابل تمدید مورد بررسی فقهی قرار گرفت. اوراق مرابحه و اسناد خزانه اسلامی به دلیل ماهیت دینی بودن، قابلیت تمدید سررسید را نخواهند داشت ولی اوراق مشارکت، اجاره و سلف موازی استاندارد قابلیت تمدید یا تعویق سررسید را خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Review of Extendible Islamic Securities (with Emphasis on Participation Bonds, Leases, Morabehah, Exile and Islamic Treasury Documents)

نویسندگان [English]

  • Sayyed Amir Hossein Etesami 1
  • Mohammad Soleimani 2

1 Ph.D. Student of Financial Management, Imam Sadiq University

2 Assistant Professor of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

چکیده [English]

In long and midterm maturity securities, mismatched nominal interest rate and required rate of return impose interest rate risk on investors and issuers. If long term and midterm expected interest rates are downward, fixing interest rate of securities higher than the expected rate would cause the attractiveness of securities for investors and losses for originators. The opposite of this point is also true. Thus for decreasing the interest rate risk, maturity or interest rate of securities should be adjusted. One solution to the decrease of interest rate risk for both parties is issuance of short term securities with embedded extendible option. In other words, this solution provides some insurance for the interest rate in a determined time. In this paper, with analytical – descriptive method, this extendible security has been introduced and the specific risks and jurisprudential aspects of this kind of sukuk are explained. Jurisprudential aspects of five types of Islamic securities including musharaka, ijarah, murabaha, parallel salaf Sukuk and Islamic Treasury Bill have been investigated. The results show that because of their debt nature, extending the maturity for murabahah Sukuk and Islamic Treasury Bill is not permitted, whereas that of musharakah, ijarah and parallel Salaf Sukuk is permitted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Extendible Sukuk
  • Extended Maturity of Contracts
  • Islamic Securities
  • Extended Contract Expiration
امامی، سیدحسن (بی‌تا)، حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
بجنوردی، محمد (1401ق)، قواعد فقهی، تهران: مؤسسه عروج، چاپ سوم.
بحرانی، یوسف (1405ق)، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بکی‌حسکوئی، مرتضی و روژین داودی (1395)، «ارزیابی پروژه‌های سرمایه‌گذاری با رویکرد تحلیل اختیار واقعی؛ مطالعه موردی بررسی امکان‌سنجی یک طرح نیروگاهی 500 مگاواتی»، دانش سرمایه‌گذاری، شماره 17، صص 207-225.
پی‌نوو، ریموند (1376)، مدیریت مالی، مترجمان: علی جهانخانی و علی پارسائیان،
تهران: سمت.
جمعی از مؤلفین (بی‌تا)، فقه اهل بیت علیهم السلام، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول.
حلی، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکره الفقهاء، قم: مؤسسه آل‌البیت.
خوئی، سیدابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، قم: مدینه العلم.
ذکاوت، سیدمرتضی (1388)، «کاربرد تحلیل اختیار واقعی در بررسی طرح‌های سرمایه‌گذاری»، تهران: مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران.
رضایی، مجید (1381)، «بررسی فقهی- حقوقی جریمه تأخیر»، اقتصاد اسلامی، شماره 6، صص 25-44.
شیخ مفید (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
طوسی، محمدبن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، چاپ سوم.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول.
کرکی (محقق کرکی)، علی بن حسین (1409ق)، رسائل المحقق کرکی، قم: دفتر نشر اسلامی.
کرکی (محقق کرکی)، علی بن الحسین (1410ق)، جامع المقاصد، قم: مؤسسة آل‎البیت.
محقق‌حلی (1408ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان، چاپ دوم.
محقق‌داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
معصومی‌نیا، غلامعلی (1385)، «تخفیف مبلغ بدهی در دیون مدت‌دار در برابر کاهش مدت سررسید»، اقتصاد اسلامی، شماره 24، صص 131-152.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1379)، البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی‌خمینی، سیدروح الله (1425ق)، تحریرالوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
موسویان، سیدعباس (1386)، فرهنگ اصطلاحات فقهی و حقوقی معاملات، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.
موسویان، سیدعباس (1391)، بازار سرمایه اسلامی(1)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سیدعباس و مجید خادم‌الحسینی اردکانی (1391)، «مهندسی مالی اسناد خزانه اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 45، صص 107-130.
موسویان، سیدعباس، محمدنقی نظرپور و ایوب خزائی (1389)، «امکان‌سنجی فقهی طراحی اسناد خزانه اسلامی در بازارهای مالی اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 40، صص
87-116.
نجفی، محمد‌حسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
هال، جان (1384)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، مترجمان: علی صالح‌آبادی و سجاد سیاح، تهران: گروه رایانه تدبیر پرداز.
Ananthanarayanan, A. L., & Schwartz, E. S. (1980). Retractable and Extendible Bonds: The Canadian Experience. The Journal of Finance, 35(1), 31-47.
Brennan, M. J., & Schwartz, E. S. (1977). Savings Bonds, Retractable Bonds and Callable Bonds. Journal of Financial Economics, 5(1), 67-88.
Booth, L., Gounopoulos, D., & Skinner, F. (2014). The Choice Between Callable and Noncallable Bonds. Journal of Financial Research, 37(4),
435-460.
Chen, Z., Mao, C. X., & Wang, Y. (2010). Why Firms Issue Callable Bonds: Hedging Investment Uncertainty. Journal of Corporate Finance, 16(4),
588-607.
Hauser, S., & Lauterbach, B. (1996). Empirical Tests of the Longstaff Extendible Warrant Model. Journal of Empirical Finance, 3(1), 1-14.
Longstaff, F. A. (1990). Pricing Options With Extendible Maturities: Analysis and Applications. The Journal of Finance, 45(3), 935-957.
Neftci, S. N., & Santos, M. A. (2003). Puttable and Extendible Bonds: Developing Interest Rate Derivatives for Emerging Markets (No. 3-201). International Monetary Fund.
Saunders, A., & Cornett, M. M. (2003). Financial Institutions Management:
A Risk Management Approach. Irwin/McGraw-Hill.
So, Y. C. J., Ding, D., & Fu, Q. (2012). Pricing Callable Bonds Based on Monte Carlo Simulation Techniques.
Xie, D. (2009). Theoretical And Numerical Valuation Of Callable Bonds. The International Journal of Business and Finance Research, 3(2), 71-82.
https://www.finpipe.com
https://www.moodys.com/research
http://www.mobile.reuters.com
https://www.investopedia.com
https://www.rdis.ir
https://www.cbi.ir
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13
آبان 1396
صفحه 163-190
  • تاریخ دریافت: 11 مهر 1395
  • تاریخ بازنگری: 12 مهر 1395
  • تاریخ پذیرش: 20 دی 1396