نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

بررسی فقهی و مالی قرارداد آتی شاخص سهام و ارائه مدل جایگزین

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

2 دانشجوی دکتری مدیریت مالی دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشجوی دکتری معارف اسلامی و مدیریت مالی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

یکی از پرکاربردترین ابزارهای حوزه مدیریت ریسک و مدیریت پرتفوی، «قرارداد آتی شاخص سهام» است. کاربردهایی نظیر مدیریت ریسک پرتفوهای متنوع، مدیریت ریسک تک سهم، آربیتراژ شاخص، دامنک کاری، این اوراق را به یکی از محبوب‌ترین اوراق مشتقه نزد مدیران سرمایه‌گذاری مبدل ساخته است. با ‌این ‌حال، مطالعات فقهی انجام‌ شده روی این اوراق، با ذکر دلایلی نظیر اکل مال به باطل، قمار، غرر و صوری بودن مبادله، استفاده از این اوراق در بازارهای مالی اسلامی را مجاز نمی‌شمارد. مقاله حاضر با ارائه راهکار استفاده از «قرارداد آتی صندوق‌ شاخصی» به جای قرارداد آتی شاخص سهام، در پی رفع موانع فقهی استفاده از این اوراق پرکاربرد است. این مقاله ضمن تشریح و بررسی ابعاد مختلف قرارداد آتی شاخص و صندوق‌ شاخصی، مشخص خواهد کرد که در بین انواع صندوق شاخصی، چه صندوق شاخصی می‌تواند رفتاری کاملاً مشابه شاخص و متناسب با بازار سرمایه ‌ایران داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential and Financial Investigation of Stock Index Futures and Suggestion of an Alternative Model

نویسندگان [English]

  • Ali Salehabadi 1
  • Sobhan Eskini 2
  • Hamed Tajmir Riyahi 3

1 Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University

2 PhD student in Financial Management, Shahid Beheshti University

3 PhD student in Islamic Education and Financial Management, Imam Sadiq University

چکیده [English]

One of the most useful tools in the risk management and portfolio management is "stock index futures contracts". Applications such as various portfolio risk management, single stock risk management, index arbitrage, spreading and others have made them one of the most popular derivative securities with investment managers. However, sharia studies by Shia and Sunni scholars in the field of Islamic financial instruments have provided some reasons against using these securities due to their creating some challenges. To remove these jurisprudential inhibitions, this paper suggests "index funds futures" rather than stock index futures contract. Nowadays, there are mechanisms and legal infrastructures that are required for setting up index funds in stock markets. Index funds are therefore used that can create return after costs of fund along with minimum tracking errors. This study, while pointing out different dimensions of stock index futures and index fund, determines what type of stock index has similar behavior to index of Iranian capital market. The research is descriptive and relies on analytical – deductive methods and library documents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures
  • Index Futures
  • Index Funds
  • Index ETFs
حسینی، سیدمحمد (1388)، «قرارداد آتی و چالش‌های فقهی آن»، مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره 3، صص: 93-118.
حسینی چالشتری، محسن (1376)، «امکان‌سنجی طراحی قراردادهای آتی در نظام مالی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
رضایی، مجید (1382)، «بررسی فقهی ابزارهای مالی مشتقه»، اقتصاد اسلامی، شماره 11، صص 35-48.
شیخ قره‌داغی، علی محیی‌الدین علی ( 1426ق)، مجمع الفقه الاسلامی، العدد السادس، الجزء الاول. بیروت: دارالبشایر الاسلامیه.
صالح‌آبادی، علی (1381)، «امکان‌سنجی راه اندازی بازار آتی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (با تأکید بر مسائل شرعی و نیازمندی‌های بازار سهام)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
صالح‌آبادی، علی (1385)، بازارهای مالی اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
غنیمی‌فر، حجت‌اله و محمد آرام‌بنیار (1384)، «امکان‌سنجی فقهی تأسیس بورس آتی نفت در جمهوری اسلامی ایران»، دین و ارتباطات، شماره 25، صص 171-200.
کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار (1387)، مشروح مذاکرات قرارداد آتی سهام، جلسه شماره 29، قابل دسترسی از سایت www.rdis.ir.
کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار (1394)، مشروح مذاکرات قرارداد آتی سهام، جلسه شماره 108-106، قابل دسترسی از سایت www.rdis.ir.
معصومی‌نیا، غلامعلی (1389)، ابزارهای مشتقه بررسی فقهی و اقتصادی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
معصومی‌نیا، غلامعلی، میثم فدایی‌ و سیدحمیدرضا صائمین (1394)، «بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار آن برمبنای فقه امامیه»، اقتصاد اسلامی، شماره 58، صص 151-123.
موسویان، سیدعباس (1391)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ پنجم.
هال، جان (1384)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، مترجم: سجاد سیاح و علی صالح‌آبادی، تهران: گروه رایانه تدبیر پرداز.
Cornell, B., & French, K. R. (1983). Taxes and the Pricing of Stock Index Futures. The Journal of Finance, 38(3), 675-694.
Damodaran, A. (2003). Investment Philosophies: Successful Strategies and the Investors Who Made Them Work (Vol. 185). John Wiley & Sons.
Dellva, W. L. (2001). Exchange-Traded Funds not for Everyone. Journal of Financial Planning-Denver-, 14(4), 110-125.
Dubofsky, D., & Miller, T. (2002). Derivatives: Valuation and Risk Management Hardcover, Oxford University Press.
Elton, E. J., Gruber, M. J., Comer, G., & Li, K. (2002). Spiders: Where are the Bugs?. The Journal of Business, 75(3), 453-472.
Fabozzi, F. J., & Drake, P. P. (2009). Finance: Capital Markets, Financial Management, and Investment Management (Vol. 178). John Wiley & Sons.
Fabozzi F. J., & Modigliani, F. G. (2009). Foundations of Financial Markets and Institutions, (4th Edition), Prentice Hall.
Fama, E. F. (1995). Random walks in Stock Market Prices. Financial Analysts Journal, 51(1), 75-80.
Ferguson, R., & Fernholz, E. R. (1998). A New Kind of Index Fund that Beats its Index. The Journal of Performance Measurement, Winter, 1999, 35-48.
Ferris, S. P., & Chance, D. M. (1987). The Effect of 12b‐1 Plans on Mutual Fund Expense Ratios: A Note. The journal of Finance, 42(4), 1077-1082.
Figlewski, S. (1984). Hedging Performance and Basis risk in Stock Index Futures. The Journal of Finance, 39(3), 657-669.
Frino, A., & Gallagher, D. R. (2001). Tracking S&P 500 Index Funds. The Journal of Portfolio Management, 28(1), 44-55.
Gastineau, G. L. (2004). The Benchmark Index ETF Performance Problem: A Simple Solution. ETFs and Indexing, 2004(1), 62-69.
Grinblatt, M., & Titman, S. (1994). A Study of Monthly Mutual Fund Returns and Performance Evaluation Techniques. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 29(03), 419-444.
Jensen, M. C. (1968). The Performance of Mutual Funds in the Period 1945–1964. The Journal of Finance, 23(2), 389-416.
Kostovetsky, L. (2003). Index Mutual Funds and Exchange-Traded Funds (Digest Summary). Journal of Portfolio Management, 29(480-92).
Malkiel, B. G. (2007). A Random Walk Down Wall Street: The Time-Tested Strategy for Successful Investing. WW Norton & Company.
Malkiel, B. G., & Fama, E. F. (1970). Efficient Capital Markets: A Review of Theory and Empirical Work. The Journal of Finance, 25(2), 383-417.
Petajisto, A. (2011). The Index Premium and its Hidden Cost for Index Funds. Journal of Empirical Finance, 18(2), 271-288.
Strong. R. (1994). Speculative Markets, (2nd edition), Blackwell Publisher.
 
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11
آبان 1395
صفحه 89-118
  • تاریخ دریافت: 01 مهر 1394
  • تاریخ پذیرش: 18 اسفند 1394