نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

تحلیل تأثیر قوانین نظارتی بانک مرکزی بر شمول مالی در نظام بانکداری بدون‌ربای ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق مالی، گروه مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران

4 دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

یکی از اصول اساسی در نظام مالی برای توسعه اقتصادی و کاهش فقر، شمول­مالی است که با اصول عدالت و برابری در نظام مالی اسلامی مطابقت دارد. شمول مالی عبارت است از سهولت دسترسی، در دسترس بودن و استفاده از سیستم مالی رسمی برای همه اعضای یک اقتصاد؛ بنابراین شمول مالی یک پدیده چندبُعدی است که نیازمند نظارت مؤثر است. نظارت مؤثر نه‌تنها ثبات بانک را تقویت می‌کند؛ بلکه رشد اقتصادی را تضمین و اعتماد به سیستم مالی را ایجاد می‌کند. یکی از راه­های ایجاد اعتماد، تصویب و اجرای قوانینی است که از منافع همه ذی‌نفعان (برای یک اقتصاد فراگیر) محافظت می­کند؛ بنابراین هدف این پژوهش، ارائه مدلی جهت تحلیل تأثیر قوانین نظارتی بانک مرکزی و فناوری مالی بر شمول مالی در نظام بانکداری بدون‌ربای ایران بود. در این مطالعه از رویکرد جدیدی برای برآورد شاخص شمول­مالی استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که مقررات نظارتی بانک مرکزی و فناوری مالی در توسعه شمول مالی مؤثر هستند. همچنین یافته­های پژوهش بیانگر آن است که توسعه فناوری مالی­ در صنعت بانکداری به‌خصوص طی سال­های اخیر، باعث توسعه شمول­مالی در ایران شده و دسترسی عادلانه و برابر به محصولات و خدمات مالی برای افراد جامعه (که هدف اصلی شمول­مالی است) ایجاد کرده است و با گسترش شمول­مالی، محرومیت­مالی در جامعه کاهش پیدا کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Analyze the Impact of Central Bank Regulatory Laws on Financial Inclusion in Iran's Usury-free Banking System

نویسندگان [English]

  • Hassan Mahdavi Panah 1
  • Maryam Khalili Araghi 2
  • Mehdi Montazer 3
  • Hamid Reza Vakilifard 4

1 Ph.D. student in Financial Law, Department of Financial Management, Faculty of Management and Economy, Sciences and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Associate Professor Department of Financial Management, Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Assistant Professor Department of Private Law, Faculty of Human Sciences, Damavand Branch, Islamic Azad University, Damavand, Iran

4 Associate professor Department of Accounting, Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the fundamental principles in the financial system for economic development and poverty reduction is financial inclusion, which is in line with the principles of justice and equality in the Islamic financial system. Financial inclusion refers to the accessibility, availability, and usage of the formal financial system by all members of an economy. Therefore, financial inclusion is a multi-dimensional phenomenon that requires effective supervision. Effective supervision not only strengthens the stability of banks but also ensures economic growth and builds trust in the financial system. One way to build trust is through the enactment and enforcement of laws that protect the interests of all stakeholders in a comprehensive economy. Therefore, the aim of this research was to present a model for analyzing the impact of central bank regulatory laws and financial technology on financial inclusion in the interest-free banking system in Iran. This study used a new approach to estimate the financial inclusion index. The research findings indicated that the regulatory laws of the central bank and financial technology are effective in developing financial inclusion. Furthermore, the research findings suggest that the development of financial technology, especially in the banking industry in recent years, has led to the expansion of financial inclusion in Iran, creating fair and equal access to financial products and services for individuals in society, which is the main goal of financial inclusion, and with the expansion of financial inclusion, financial deprivation in society has decreased.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Laws
  • Financial Inclusion
  • Usury-free Banking
  • Financial Technologies
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه.
  3. ذاکرنیا، احسان؛ و خادم علیزاده، امیر (1395). اصول حاکم بر اعتبارسنجی در مدیریت ریسک اعتباری بانکداری اسلامی از نگاه قرآن. تحقیقات مالی اسلامی، 6(12)،. 5-34.
  4. Zakernia, E., & Khadem Alizadeh, A. (2017). Principles Governing Credit Rating in Islamic Credit Risk Management from the Perspective of the Qur'an. Scintific Journal of "Islamic Finance Researches" (IFR), 6(2), 5-34. DOI: 30497/ifr.2017.1997 (In Persian).
  5. زارعی، فاطمه؛ ندیری، محمد؛ نادری سمیرمی، جلال؛ و موسویان، سید عباس (1399). ریسک نقدینگی و کیفیت دارایی‌ها- تأمین مالی در بانکداری اسلامی: رویکرد تحلیل همبستگی بنیادی. تحقیقات مالی اسلامی، 9(18)، 579-610.
  6. Zarei, F., Nadiri, M., Naderi Samirmi, J., & Mousavian, S. A. (2020). Liquidity Risk and Asset Quality; Financing in Islamic Banking: Canonical Correlation Analysis Approach. Scintific Journal of "Islamic Finance Researches" (IFR), 9(2), 579-610. DOI: 30497/ifr.2019.2418 (In Persian).
  7. زنده‌بودی، مروارید؛ نجاتی، مهدی؛ و جلالی اسفندآبادی، عبدالمجید (1401). بررسی تأثیر شمول مالی بر رشد اقتصادی و شاخص‌های رفاه (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.
  8. Zwndeh Bodi, M; Nejati, M; & Jalali Esfandabadi, A., (1401). Investigating the effect of financial inclusion on economic growth and welfare indicators (Master's thesis), Shahid Bahonar University, Kerman, Iran. (In Persian).
  9. سید هاشمی، سیداکبر؛ میرزایی دریانی، شهرام؛ احمدلو، مجید؛ و ستاری اردبیلی، فرزاد (1401). مسئولیت­پذیری اجتماعی بانکداری اسلامی مدلی برای تأثیر بر جامعه. تحقیقات مالی اسلامی، 11(21)، 333-362.
  10. Seyyed Hashimi, S. A., Mirzaei Daryani, S., Ahmadlu, M., & Sattari Aredebili, F. (2021). Social Responsibility in Islamic Banking; a Model for Influencing Society. Scintific Journal of "Islamic Finance Researches" (IFR), 11(1), 333-362. DOI: 30497/ifr.2022.241305.1642 (In Persian).
  11. طارمی، شهرام؛ شاه‌ویسی، فرهاد؛ خیرالهی، فرشید؛ و طاهرآبادی، علی‌اصغر (1400). تأثیر فناوری‌های نوین مالی بر زیست بوم مالی بانکداری بدون ربای ایران. تحقیقات اسلامی، 10(19)، 187-234.
  12. Taromi, S., Shahveisi, F., Kheyrollahi, F., & Taherabadi, A. (2020). The Effect of New Financial Technologies on the Financial Ecosystem of Interest-Free Banking in Iran. Islamic Finance Researches (IFR), 10(1), 187-234. doi: 30497/ifr.2021.239786.1569 (In Persian).
  13. صدر، سیدمحمدباقر (1400ق). البنک اللاربوی. لبنان، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  14. Sadr, S, M, B., (1400 AH). Ellarboy Bank. Lebanon, Beirut: Dar al-Taarif for Press. (In Persian).
  15. عبد، صلاح حسن (1401). شمول مالی و تأثیر آن در توسعه عملکرد مالی بانک‌ها (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). ایران، اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.
  16. Abd, S, H., (1401). Financial inclusion and its impact on the development of banks' financial performance (Master's thesis). Iran, Ahvaz: Shahid Chamran University of Ahvaz. (In Persian).
  17. فروغ­نژاد، حیدر؛ و خوشنود، مهدی (1396). اوراق قرض‌الحسنه و تأمین مالی کسب‌وکارهای اجتماعی. تحقیقات مالی اسلامی، 6(12)، 35-66.
  18. Foroghnejad, H., & Khoshnod, M. (2017). Qard al Hasanah and Financing Social Businesses. Islamic Finance Researches (IFR), 6(2), 35-66. DOI: 30497/ifr.2017.1998 (In Persian).
  19. قلیچ، وهاب؛ و طاهری، ماندانا (1400). طراحی الگوی نوین تأمین مالی خُرد اسلامی در نظام بانکی ایران )مبتنی‌بر عقود وکالت، قرض‌الحسنه و مرابحه). تحقیقات مالی اسلامی، 10(20)، 539-572.
  20. Qelich, W., & Taheri, M. (2021). Designing a New Model of Islamic Micro-Financing in Iranian Banking System (Based on Mandate, Qarz al-Hasan and Murabaha Contract). Islamic Finance Researches (IFR), 10(2), 539-572. DOI: 30497/ifr.2021.240367.1598 (In Persian).
  21. کریمی، میثم؛ و خرمی، محمدصادق (1399). استخراج عوامل عملیاتی مؤثر برکژکارکردی نرخ سود سپرده در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات مالی اسلامی، 10(19)، 444-411.
  22. Karimi, M., & Khorami, M. S. (2020). Extracting the Effective Operating Factors on the Inefficiency of Deposit Rate in the Banking System of the Islamic Republic of Iran. Islamic Finance Researches (IFR), 10(1), 411-444. DOI: 30497/ifr.2019.2508 (In Persian).
  23. مفاخری­نیا، فرانک؛ جمالی، جعفر؛ و سعیدی، علی (1400). ارزیابی نظارت سازمان بورس اوراق بهادار بر ناشران بورسی با رویکرد اسلامی حمایت از سرمایه­گذارن. تحقیقات مالی اسلامی، 10(20)، 875-902.
  24. Mafakheriniya, F., Jamali, J., & Saeedi, A. (2021). Evaluating of Stock Exchange Supervision over the Issuers: Adopting a Supportive Approach Islamic to Stockholders. Islamic Finance Researches (IFR), 10(2), 875-902. DOI: 30497/ifr.2021.239876.1573 (In Persian).
  25. منصف، عبدالعلی؛ و منصوری، نسرین (1389). بررسی عوامل مؤثر بر حجم سپرده­های بانکی با تأکید بر نرخ سود اوراق مشارکت 1387-1367. دانش و توسعه، 17(34)، 90-69.
  26. Monsef, A., & Mansouri, N. (2011). The Study of Effective factors on the Level of Bank Deposits (Emphasizing on the rate of Profit Sharing Securities 1988 - 2008). Monetary & Financial Economics, 17(34), DOI: 22067/pm.v17i34.27351 (In Persian).
  27. موسویان، سیدعباس (1385). بانکداری بدون‌ربا از نگاه شهید صدر(ره). اقتصاد اسلامی، 6(21)، 71-101.
  28. Mousaviyan, S, A., (2015). Interest-free banking from the perspective of Shahid Sadr. Islamic Economy, 6(21), 71-101. (In Persian).
  29. موسویان، سید عباس؛ کاوند، مجتبی (1389). مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی؛ معرفت اقتصادی، 2(3)، 35-65.
  30. Mousaviyan, S, A; & Kavand, M., (2009). Liquidity management in Islamic banking; Economic Knowledge, 2(3), 35-65. (In Persian).
  31. موسوی خمینی، روح‌الله (1421ق). البیع (ج۵). ایران، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  32. Mousavi Khomeini, R., (2000). Al-Bai (Vol. 5). Iran, Tehran: Organization and Publication of Imam Khomeini's Works. (In Persian).
  33. Ahamed, M.M. , Mallick, S. K., (2019). Is financial inclusion good for bank stability? International evidence. J. Econ. Behav. Organ. 157, 403–427. DOI: 10.1016/j.jebo.2017.07.02.
  34. Anarfo, E.B., Abor, J. Y., Osei, K.A. (2020). Financial regulation and financial inclusion in Sub Saharan Africa Does financial stability play a moderating role? Res. Int. Bus. Financ.
  35. Ashenafi, B.B.; Dong, Y. (2022). Financial Inclusion, Fintech, and Income Inequality in Africa. FinTech , 1, 376-387. DOI: 10.3390/fintech1040028
  36. Asif, M., Khan, M. N., Tiwari, S., Wani, S. K., & Alam, F. (2023). The Impact of Fintech and Digital Financial Services on Financial Inclusion in India. Risk and Financial Management, 16(2), 122.
  37. Basel Committee on Banking Supervision. all related papers regarding Basel 1,2 & 3 and LCR.
  38. Besong, S. E., Okanda, T. L., & Ndip, S. A. (2022). An empirical analysis of the impact of banking regulations on sustainable financial inclusion in the CEMAC region. Economic Systems, 46(1), 100935.
  39. Barth, J. R., Lin, C., Ma, Y., Seade, J., & Song, F. M. (2013). Do bank regulation, supervision and monitoring enhance or impede bank efficiency?. Banking & Finance, 37(8), 2879-2892.
  40. Busch, M.O., (2017). Broadening the G20 Financial Inclusion Agenda to Promote Financial Stability:the role for Regional banking Networks. G20 Insights.
  41. Chambers-Jones, C., & Hillman, H. (2014). Financial crime and gambling in a virtual world: A new frontier in cybercrime. Edward Elgar Publishing.
  42. Chinoda, T., Mashamba, T. (2021). Financial inclusion, bank competition and economic growth in Africa. Economic and Financial Sciences, 14(1), 120-132.
  43. Finder, Start-up Nation (2019). "Mobileye ".

Available at:https://finder.startupnationcentral.org/company_page/mobileye

  1. Gottschalk, R. (2015). What financial regulation for stability and financial inclusion in Africa?. The views of regulators of Ethiopia, Kenya and Lesotho, 414, 1-13.
  2. Kempson,E.& Whyley, C., (1999a) Kept out or opted out?Understanding and combating financial exclusion. Bristol:Policy Press
  3. Kodongo, O., (2018). Financial regulations, financial literacy, and financial inclusion: insights from Kenya. Mark. Financ. Trade 54 (12), 2851–2873.
  4. Marchetti, F., Reppold Filho, A. R., & Constandt, B. (2021). At risk: Betting-related match-fixing in Brazilian football. Crime, Law and Social Change, 76(4), 431-450.
  5. Mbutor, M.O., Uba, I.A., (2013). The impact of financial inclusion on monetary policy in Nigeria. J.Econ.Int.
  6. Mengistu, A., Perez-Saiz, H. (2018). Financial inclusion and bank competition in sub- Saharan Africa. IMF Working Paper, 2018/256, International Monetary Fund.
  7. Mills, D., Wang, K., Malone, B., Ravi, A., Marquardt, J., Chen, C., Badev, A., Brezinski, T., Fahy, (2016). Distributed ledger technology in payments, clearing, and settlement. Financ. Econ. Discuss.
  8. Min, M., Lee, J. J., & Lee, K. (2022). Detecting Illegal Online Gambling (IOG) Services in the Mobile Environment. Security and Communication Networks.
  9. Sarma, M, P, J., (2011). Financial inclusion and development. Int. Dev. 23 (5), 613–628.
  10. Sinclair S. P. (2001). Financial exclusion: An introductory survey. Report of Centre for Research in Socially Inclusive Services, Heriot-Watt University, Edinburgh.
  11. Todorof, M. (2019). Shariah-compliant FinTech in the banking industry. In era Forum, Vol. 19, No. 1, 1-17.
  12. Zulkhibri, M., & Ismail, A. G. (Eds.). (2017). Financial inclusion and poverty alleviation: Perspectives from Islamic institutions and instruments. Springer.
  13. Xu, X. (2020). Trust and financial inclusion: A cross-country study. Finance Research Letters, 35, 101310.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 26
مرداد 1402
صفحه 839-874
  • تاریخ دریافت: 06 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 23 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 12 اردیبهشت 1402