نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

تخلف انحلال قهری قراردادها از قصد متعاملین (با تأکید بر ضمان ناشی از وجه التزام قراردادهای آتی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (فقه مالی اسلامی)

نویسندگان

1 استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هر معامله­ای که در عالم حقوق اعتبار می­‌شود برگرفته از قصد و اراده طرفین بوده و آثار و احکام عقد منوط به آن است. در مقابل، در انحلال قهری قرارداد که ناشی از تلف قهری مبیع یا تعذّر همیشگی ایفای مفاد تعهد است، رد پایی از قصد و اراده طرفین نبوده و حکم بطلان این نوع قراردادها قطعی است. در قراردادهای آتی طرفین معامله با سپردن وجه التزام نزد اتاق پایاپای متضمن انجام مفاد آن می‌شوند. آنچه حائز اهمیت است اینکه در صورت انحلال قرارداد ذکر شده تکلیف وجه التزام سپرده شده نزد اتاق پایاپای چه خواهد بود؛ به‌عبارت‌دیگر ضمان‌آوری وجه مزبور بر قوت خود باقی است یا منتفی بوده و وجوه داده شده، به طرفین معامله برگردانده می‌شود؟ مقاله حاضر به شیوه توصیفی تحلیلی نگاشته شده و نخست به دنبال برطرف کردن تعارض میان قاعده فقهی «العقود تابعة للقصود» و قاعده «بطلان کلّ عقد بتعذّر الوفاء بمضمونه» بوده تا بتوان با استفاده از آن حکم وجه التزام نهاده شده در اتاق پایاپای استخراج گردد. نتیجه آنکه با انتفای قصد طرفین نه انقلاب قصد آن‌ها، قاعده انحلال قهری قرارداد بر قاعده پیروی عقد از قصد حاکم بوده؛ همچنین وجه التزام سپرده شده توسط طرفین در قرارداد آتی با انحلال قرارداد ضمان‌آوری خود را ازدست‌داده و اتاق پایاپای ملزم به استرداد وجه التزام یادشده به متعاملین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Violation of the Forced Dissolution of Contracts from the Intention of the Parties (with Emphasis on the Guarantee Arising from the Obligation of Future Contracts)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasol Ahangaran 1
  • Navid Emsaki 2

1 Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Tehran University, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student of Jurisprudence and Fundamentals of law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Tehran University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Any transaction that is valid in the world of law is based on the intention and will of the parties in the absence of which a transaction will not be realized. Among these cases is the guarantee created as a result of depositing the obligation with the clearing house in future contracts, and all the provisions and effects of the contract are based on the intention and will of the parties. Dissolution of contracts, which is divided into three types, namely cancellation, termination and forced dissolution of contract is one of the most important issues of falling obligations in jurisprudence and law. On the other hand, in the case of forced dissolution of the contract, which results from the forced loss of the seller or the permanent excuse of fulfilling the provisions of the obligation, it is not a sign of the intention and will of the parties and the ruling on annulment of this type of contract is final. This type of dissolution, which is referred to in jurisprudence as the rule of "invalidation of the whole contract with the excuse of fulfillment in content", is in some way in conflict with the rule of "contracts subject to intentions" and consequently with the guarantee in future contracts. Written in a descriptive-analytical manner, an attempt has been made to resolve this conflict. What seems to be the rule of invalidity of a contract the fulfillment of which is impossible is the rule of citizenship of the contract of intent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forced Dissolution
  • Intent
  • Future Contract
  • Obligation
  • Annulment of the Contract
قرآن کریم.
اصفهانی، شیخ محمدحسین (1414ق). نهایة الدّرایة فی شرح الکفایة (چاپ اول). قم، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
امامی، حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
بجنوردى، میرزاحسن (1389ق). القواعد الفقهیه. نجف: مطبعة الآداب فى النجف الاشرف.
بجنوردى، سید حسن بن آقا بزرگ موسوی (1419ق). القواعد الفقهیة. قم: الهادی.
بنایی اسکویی، مجید (1391). انحلال قهری و اختیاری قرارداد متعذر شده. دوفصلنامه علمی دانش حقوق مدنی، 1 (2)، 45-54.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). تئوری موازنه. تهران: کتابخانه گنج دانش.
داراب­پور، مهراب؛ و داراب­پور، محمدرضا (1394). حقوق قراردادها. تهران: جنگل.
درخشان‌نو، مسعود (1383). مشتقات و مدیریت ریسک در بازارهای نفت. تهران: مؤسسه تحقیقات بین‌المللی انرژی.
دل وکیو، ژرژ (1380). فلسفه حقوق (جواد واحدی، مترجم)، تهران: دادگستر.
رزمی، محسن؛ و نبی‌نیا، خالد (1390). قاعده انحلال عقد به عقود متعدد در فقه و حقوق موضوعه. فصلنامه علمی فقه و تاریخ تمدن، 8(28)، 51-82.
زبیدى، سید محمدمرتضى (1414ق‌). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع‌.‌
سنهوری، عبدالرزاق‌احمد (1958). الوسیط فی شرح القانون المدنی. قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
شهیدثانی، زین الدین بن على (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشى داورى.
شهیدی، مهدی (1373). سقوط تعهدات. تهران: کانون وکلای دادگستری.
صادقی شاهدانی، مهدی؛ و پاک‌ذات، سید مهدی (1397). قراردادهای آتی نفت، تعهد به بیع یا تعهد به انتقال روزانه وجه تضمین. فصلنامه علمی مدیریت دارایی و تأمین مالی، 6 (20)، 181-200.
صفایی، سید حسین (1383). دوره مقدماتی حقوق مدنی (جلد دوم). تهران: میزان.
طباطبایی، علی‌محمد (1331). بطلان، انحلال و فسخ عقد. کانون وکلا. 5(29)، 42-49.
عبدالرحمان، محمود (بی­تا).‌ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة‌‌. بی­جا.
عمرانی، امیر (1392). بررسی قاعده فقهی العقود تابعة للقصود در حقوق ایران و انگلیس. دوماهنامه علمی دادرسی، 50(101)، 34-40.
کاتوزیان، ناصر (1376)، قواعد عمومی قراردادها (چاپ دوم) تهران: شرکت انتشار با همکاری شرکت برنا.
گرجی، ابوالقاسم (1370). قاعده تبعیت عقد از قصد و قاعده انحلال. فصلنامه علمی تحقیقات اسلامی، 1(1). 52-67.
محقق‌داماد‌، سید مصطفى (1406ق‌). قواعد فقه. تهران: نشر علوم.
محقق‌داماد، مصطفی؛ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، حسن؛ و عبدی‌پور، ابراهیم (1392). حقوق قراردادها در فقه امامیه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
معصومی‌نیا، غلامعلی (1387). ابزارهای مشتقه بررسی فقهی و اقتصادی (چاپ اول). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1407ق). البیع. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نائینى، محمدحسین‌ (1376). فوائد الاُصول‌ (جلد چهارم) (چاپ اول). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه‌.
هاشمی‌شاهرودی، سیدمحمود (1391). درسنامه اصول فقه. قم: بنیاد فقه و معارف اهل‌بیت(ع).
The Holy Quran.
Abdurrahman, M. (Beta). Encyclopaedia of Jurisprudence and Jurisprudence. Out of Place (In Persian).
Bojunordi, M. (1389). Jurisprudence Rules. Najaf: Al-Adab Press in Al-Najaf Al-Ashraf (In Persian).
Banai Eskoui, M. (1391). Forced and Voluntary Termination of the Contract is Not Allowed. Bi-Quarter Scientific Journal of Civil Law Knowledge, 1 (2), 45-54 (In Persian).
Cheshire. A, & Fifoot. A., (1976). Law of contract, Butterworth. 9th ed, London.
Darabpur, M; & Darabpour, M, R. (2014). Rights of Contracts. Tehran: Jungle (In Persian).
Derakhshanno, M. (2013). Derivatives and Risk Management in Oil Markets. Tehran: International Energy Research Institute (In Persian).
Del Vecchio, G. (1380). Philosophy of Law (Javad Vahedi, Translator), Tehran: Dadgstar (In Persian).
Emami, H. (Beta). Civil Law. Tehran: Islamia (In Persian).
Esfahani, S, M, H. (1414 AH). The End of al-Darrayah fi Sharh al-Aqiq (First Edition). Qom, Al-Al-Bayt Institute for Revival of Tradition (In Persian).
Georgian, A. (1370). The Rule of Compliance of the Contract with the Intention and the Rule of Liquidation. Scientific Quarterly of Islamic Research, 1(1). 52-67 (In Persian).
Hashemi Shahroudi, S, M. (2011). Textbook of Principles of Jurisprudence. Qom: Ahl al-Bayt Foundation of Jurisprudence and Education (In Persian).
Hull, J, C., (2005). Fundamentals of Futures and Options Markets, Prentice Hall, 4ed.
Jafari Langroudi, M, J. (1381). Balance Theory. Tehran: Ganj Danesh Library (In Persian).
Katouzian, N. (1376). General Rules of Contracts (2nd edition) Tehran: Publishing Company in Collaboration with Barna (In Persian).
Masouminia, G, A. (1387). Derivative Tools of Jurisprudence and Economic Review (First Edition). Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought (In Persian).
Mohaghegh Damad, S, M. (1406 AH). The Rules of Jurisprudence. Tehran: Science Publication (In Persian).
Mohaghegh Damad, M; Kanavati, J; Vahdati Shabiri, H; & Abdipour, I (2012). The Rights of Contracts in Imami Jurisprudence. Tehran: Organization for Studying and Compiling Humanities Books of Universities (Samt) (In Persian).
Mousavi Khomeini, S, R. (1407). Al-Bai Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance (In Persian).
Modigliani, F., & Fabozzi, F. J. (1992). Capital Markets: Institutions and Instruments. Englewood Cliffs (NJ), Prentice-Hall.
Naini, M, H. (1376). The Benefits of Al-usul (Fourth Volume) (First Edition). Qom: Society of Seminary Teachers (In Persian).
Omrani, A. (2012). Examining the Jurisprudential Rule of Contracts Subject to Intent in Iranian and English law. Bimonthly Journal of Judicial Science, 50(101), 34-40 (In Persian).
Razmi, M; & Nabinia, K. (2010). The Rule of Dissolving the Contract Into Multiple Contracts is in Jurisprudence and Law. Scientific Quarterly of Jurisprudence and History of Civilization, 8(28), 51-82 (In Persian).
Sadeghi Shahabi, M; & Pakzat, S, M. (2017). Oil Future Contracts, Commitment to Sell or Commitment to Daily Transfer of Collateral. Scientific Quarterly of Asset Management and Financing, 6 (20), 181-200 (In Persian).
Safai, S, H. (2013). Introductory Course of Civil Rights (volume two). Tehran: Mizan (In Persian).
Senhouri, A, R, A. (1958). Al-Usit in the Description of the Civil Law. Cairo: Al-Nahda Al-Masriyya School (In Persian).
Shahidi, M. (1373). Collapse of Commitments. Tehran: Bar Association (In Persian).
Tabatabai, A, M. (1331). Annulment, Dissolution and Termination of the Contract. Bar Association. 5 (29), 42-49.
The Second Martyr, Zain al-Din bin Ali (1410 AH). Al-Ruda al-Bahiya in the Description of al-Lama' al-Damashqiyyah. Qom: Davari bookstore (In Persian).
Walker, D. M. (1980). The Oxford Companion to Law. Clarendon Press, Oxford.
Zubaydi, S, M, M. (1414 AH). Taj al-Arus, my Jewel of al-Qamoos. Beirut: Dar al-Fakr for Printing and Publishing (In Persian).
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
آبان 1400
صفحه 145-168
  • تاریخ دریافت: 27 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 03 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 آبان 1400