نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
طراحی الگوی نوین تأمین مالی خُرد اسلامی در نظام بانکی ایران (مبتنی‌بر عقود وکالت، قرض‌الحسنه و مرابحه)
نوع مقاله : علمی - پژوهشی (ابزارهای تأمین مالی اسلامی)
نویسندگان
1 استادیار پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
2 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
یکی از نهادهای مرتبط با حوزه تأمین مالی، نهاد تأمین مالی خُرد است که در چند دهه أخیر در بسیاری از کشورها به‌عنوان راهکاری مناسب جهت افزایش کارآفرینی و اشتغال‌زایی و کمک به رفاه خانوارهای ضعیف و متوسط مطرح‌شده است. نظر به کمبود توسعه ابزارهای مالی تأمین مالی خرد در نظام بانکی ایران متناسب با شرایط گروه‌های کم‌درآمد و متوسط جامعه، ارائه هدفمند این خدمات کمتر به اهداف مدنظر نائل‌آمده است. ازاین‌رو ضرورت طراحی شیوه‌های نوین برای تأمین مالی این دسته از اقشار جامعه که در عین کارآمدی، متناسب با اهداف و کارکردهای بانکداری ایران نیز باشد، شدیداً احساس می‌شود. مقاله حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی- پیمایشی و نقطه نظرات خبرگان تدوین‌شده و ارائه الگویی نوین جهت تأمین مالی خرد در نظام بانکی کشور را نتیجه داده است. الگوی پیشنهادی این پژوهش، مبتنی‌بر جذب سپرده از طریق عقد وکالت خاص و پرداخت تسهیلات از طریق عقود قرض‌الحسنه و مرابحه باهدف تأمین مالی اقشار ضعیف و متوسط جامعه است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Designing a New Model of Islamic Micro-Financing in Iranian Banking System (Based on Mandate, Qarz al-Hasan and Murabaha Contract)
نویسندگان [English]
- Wahab Qelich 1
- Mandana Taheri 2
1 Assistant Professor, Monetary and Banking Research Institute, Central Bank of the Islamic Republic of Iran
2 Assistant Professor, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]
In recent decades, micro-financing institution has been proposed in many countries as a suitable solution for increasing entrepreneurship and job creation and improving the welfare of poor and moderate households. Due to the deficiency of microfinance instruments appropriate for low and average income groups of the society in the Iranian banking system, the targeted provision of these services has failed to achieve its goals. Hence, it is necessary to design new methods for financing these social groups, so that while efficient, they keep in line with the goals and functions of Iranian banking. This paper has designed and presented a new model for microfinance in the Iranian banking system by using a descriptive- exploratory method and experts' points of view. The proposed model is based on attracting deposits through special contract of mandate and payment of facilities using Qarz al-Hasan and Murabaha contracts with the aim of financing the weak and middle classes of the society.
کلیدواژه‌ها [English]
- Microfinance
- Islamic Finance
- Murabaha Contract
- Advocacy Contract
- Qarz al-Hasan Contract
ابراهیمی، سجاد؛ و باغستانی میبدی، مسعود (۱۳۹۰). مقایسه بانک تجاری و نهاد قرض‌الحسنه در حوزه تأمین مالی خرد. مجله اقتصادی ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، 1(11)، 73-88.
احمدخان، اعجاز؛ عبیداله، محمد؛ و خان، طریق‌اله (۱۳۹۱). تأمین مالی خرد اسلامی (سید محمدرضا سیدنورانی، مترجم). تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
درودی، هما؛ آب‌چر، بهجت؛ و جوان، بهمن (۱۳۹۸). نقش تسهیلات خرد پست بانک در توسعه اقتصادی مناطق روستایی شهرستان زنجان. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(29)، 67-90.
سیفی‌پور، رویا؛ امین‌رشتی، نارسیس؛ و نوابی‌زند، کامران (۱۳۹۷). بررسی آثار سیاست اعتباری خرد بر شاخص توزیعی درآمد به تفکیک استان‌های کشور. فصلنامـه اقتصاد مالی، 12-45، 127-146.
شهیدی‌نسب، مصطفی (1۳۹۳). آسیبشناسی تأمین مالی خرد در بانکهای ایران: درسهایی برای طراحی نظام تأمین مالی خرد اسلامی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، 11(21)، 97-124.
شهیدی‌نسب، مصطفی؛ و موسویان، سید عباس؛ و فراهانی‌فرد، سعید (۱۳۹۶). مهندسی مالی عقود در تأمین مالی خرد اسلامی در ایران. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 17(67)، 141-172.
طاهری، ماندانا؛ و امینی؛ یاسین (1399). نقش حاکمیت شرکتی و رعایت حقوق ذی‌نفعان در بانکداری اسلامی. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 10(1)، 1-38.
doi: 10.30497/ifr.2020.75400
عیوضلو، حسین؛ و قلیچ، وهاب (۱۳۹۳). بانکداری اخلاقی با رویکرد اسلامی: ضوابط خلاقی و تدابیر ساختاری. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
قلیچ، وهاب (۱۳۹۸). وکالت در بانکداری بدون ربا؛ کاربردها و چالش‌ها. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
محقق‌نیا، محمدجواد؛ و باوفا گلیان، علی‌اکبر (۱۳۹۶). شناسایی عوامل مؤثر بر تأمین مالی خرد در ایران. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 17(65)، 199-222.
موسویان، سیدعباس؛ و میثمی، حسین (۱۳۹۵). بانکداری اسلامی، مبانی نظری- تجارب عملی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
Ahmad Khan, M; Obeydollah, M; & Khan, T. (1391). Islamic Microfinance (Seyed Mohammad Reza Seyed Noorani, Translator). Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran (In Persian).
Barometer, M. (2019). 10 years already! A Look Back at the Trends in Microfinance, 10th Edition.
Droudy, H; Abucher, B; & Javan, B. (1398). The Role of Post Bank Micro-Facilities in the Economic Development of Rural areas of Zanjan City. Journal of Space Economics and Rural Development, 8 (29), 67-90 (In Persian).
- Douglas, P. (2003). Financial Services for the Rural Poor, Helping to Improve Donor Effectiveness in Microfinance, Donor Brief, No. 15, October 2003, CGAP Donor Information Resource Centre.
Ebrahimi, S; & Baghestani Meybodi, M. (2011). Comparison of Commercial Bank and Qarz al-Hasna Institution in the field of Micro-Financing. Journal of Economic Review of Economic Issues and Policies, 1 (11), 73-88 (In Persian).
Eyuzlu, H; & Qelich, W. (2014). Ethical Banking with an Islamic Approach: Creative Criteria and Structural Measures. Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran (In Persian).
Hadisumarto, W. B. M. C., & Ismail, A. G. B. (2010). Improving the Effectiveness of Islamic Micro‐Financing: Learning from BMT Experience. Humanomics.
Ledgerwood, J. (1998). Microfinance handbook: An Institutional and Financial Perspective. World Bank Publications.
Morduch, J. (2013). How Microfinance Really works. Milken Institute Review Second Quarter, 51-59.
Mohagheghnia, M, J; & Bavafa Golian, A, A. (2017). Identifying the Factors Affecting Microfinance in Iran. Journal of Economic Research, 17 (65), 199-222 (In Persian).
Mousavian, S, A; & Meysamy, H. (2016). Islamic Banking, Theoretical Foundations - Practical Experiences. Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran (In Persian).
Muridan, M., & Ibrahim, P. (2016). Micro Financing for Microenterprises in Malaysia: A Review. International Business Management, 10(17), 3884-3891.
Qelich, W (1398). Advocacy in Interest-free Banking; Applications and Challenges. Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran (In Persian).
Robinson, M. (2001). The Microfinance Revolution: Sustainable Finance for the Poor. World Bank Publications.
Seifipour, R; Amino Rashti, N; & Nawabizand, K. (1397). Investigating the Effects of Microcredit Policy on Income Distribution index by Provinces. Financial Economics Quarterly, 12-45, 127-146 (In Persian).
Shahidnasab, M. (1393). Pathology of Microfinance in Iranian Banks: Lessons for Designing an Islamic Microfinance System. Bi-Quarterly Journal of Iranian Economic Research, 11 (21), 97-124 (In Persian).
Shahidnasab, M; Mousavian, S, A; & Farahani-Fard, S. (2017). Financial Engineering of Contracts in Islamic Micro-Financing in Iran. Islamic Economics Quarterly, 17 (67), 141-172 (In Persian).
Taheri, M; & Amini; Y. (1399). The Role of Corporate Governance and Respect for the Rights of Stakeholders in Islamic Banking. Bi-Quarterly Journal of Islamic Financial Research, 10 (1), 1-38 (In Persian). doi: 10.30497 / ifr.2020.75400
Van Rooyen, C., Stewart, R., & De Wet, T. (2012). The Impact of Microfinance in Sub-Saharan Africa: a Systematic Review of the Evidence. World Development, 40(11), 2249-2262.
Viswanath, P. V. (2018). Microcredit and Survival Microenterprises: The Role of Market Structure. International Journal of Financial Studies, 6(1), 1.
Zhang, Q. (2017). Does Microfinance Reduce Poverty? Some International Evidence. The BE Journal of Macroeconomics, 17(2).
)
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20
اردیبهشت 1400صفحه 539-572
- تاریخ دریافت: 05 بهمن 1399
- تاریخ بازنگری: 18 مرداد 1400
- تاریخ پذیرش: 19 مرداد 1400