تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی بر مبنای الگوی تسهیم ریسک از طریق انتشار صکوک استصناع توسط دولت

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

از اساسیترین نیازهای کشورهای در حال توسعه زیرساخت‌های اقتصادی آن است که بسترساز رشد و توسعه در سایر بخش‌های اقتصاد است و عدم پاسخگویی صحیح به نیاز تأمین مالی در این بخش، توسعه اقتصادی را با مشکلات و چالش‌های اساسی مواجه می‌سازد. کشورهای در حال توسعه در تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی خود با مشکل مواجه‌اند و طراحی راه‌حل بهینه در تأمین مالی این نوع از پروژه‌ها نیاز اساسی این کشورها است. این نوع از پروژه‌ها دو مشخصه اصلی دارند که در روش تأمین مالی باید بدان توجه کرد. اولین مشخصه بلندمدت بودن و دومین مشخصه هزینه هنگفت اجرای این پروژه‌ها است. استفاده از نوآوری‌های مالی اسلامی که مبتنی‌بر عقود اسلامی است می‌تواند پاسخگوی بسیاری از این نیازها باشد. به صورت کلی دو روش برای تأمین مالی مطرح می‌گردد: تأمین مالی مبتنی‌بر بدهی و تأمین مالی مبتنی‌بر مالکیت. دولت‌ها در کشورهای در حال توسعه تا به حال ترجیح داده‌اند که از طریق اول، یعنی مبتنی‌بر بدهی تأمین مالی کنند؛ غافل از آنکه این نوع تأمین مالی و انتخاب این روش مشکلات بسیاری برای اقتصاد به بار خواهد آورد. صکوک استصناع از اوراق بهادار اسلامی است که قابلیت استفاده در این نوع از تأمین مالی را دارا می‌باشد و با قابلیت ترکیب شدن با سایر عقود از جمله اجاره و مشارکت تأمین مالی بهینه‌ای را برای این نوع از پروژه‌ها به بار خواهد آورد. توجه به ملاحظات اقتصاد کلان در طراحی مدل‌های تأمین مالی، علی‌رغم تأثیرگذاری فراوان در تمامی عرصه‌ها، مغفول مانده است. توجه به مسائل مربوط به بحران‌های مالی و ثبات اقتصادی، ایجاد اهرم در اقتصاد، کسری بودجه دولت، تورم و توزیع ریسک بین عوامل اقتصادی از جمله مسائلی است که ساختارها و مدل‌‌های تأمین مالی بر آنها تأثیر گذارند، لذا در این مقاله با بیان این ملاحظات مدل‌های مختلف ارائه شده نیز بررسی می‌گردد و نشان خواهیم داد که با تطبیق جریانات مالی پروژه‌های دولتی با اقتصاد واقعی به خصوص در حوزه‌های زیرساختی می‌توان از آسیب‌های وارد بر اقتصاد کلان دور ماند. این مهم در مدل «استصناع- مشارکت- سهام» بیشترین تطبیق را دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Goal of Maximizing Profits in the Conventional Financial System from the Perspective of the Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Asgari 1
  • Majid Karimi Rizi 2
  • Ali Mostafavi Sani 2

1 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadegh University

2 Ph.D. Student of Economics, Imam Sadiq University

چکیده [English]

Economic liberalism is the most important intellectual and philosophical principle in capitalism, a fact which leads to unlimited freedom in regard to capital and consequently an absolute profit-making. This study aims to survey the maximum profit-making in capitalist financial systems, and through a descriptive- analytical method and Quranic interpretation, it has extracted Quranic verses about money and wealth to explain the issue on the basis of topic-based interpretation of financial economics. The results show that the Holy Quran has imposed limitations on all aspects of obtaining, distributing and consuming wealth, and money must be earned by observing divine limitations and without the intention of gaining wealth beyond one’s necessary worldly needs. Therefore, making wealth, though permitted at individual level, cannot be taken as the sole objective of a financial system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Profit
  • quran
  • Capitalism
  • Conventional Financial System
بازوکار، احسان (1391)، «اوراق استصناع: بررسی فقهی – حقوقی»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
حسینی‌زاده مظلومی، سیدرضا (1389)، «بررسی استفاده از صکوک استصناع در تأمین مالی مسکن»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
خوشنود، مهدی (۱۳۹۲)، «استفاده ازصکوک استصناع قابل تبدیل به سهم جهت تأمین مالی اپراتور چهارم»، رودسر: اولین همایش ملی رویکردهای نوین در مهندسی کامپیوتر و بازیابی اطلاعات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودسر و املش.
سازمان بورس و اوراق بهادار (1392-1393)، صورتجلسه کمیته فقهی، سال هشتم، جلسات شماره 87، 91 و 92.
سجادی، جعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: کومش، جلد اول.
صالح‌آبادی، علی و معصومه سعدآبادی (1391)، «سازوکار عملیاتی مدل تأمین مالی پروژه‌های پیمانکاری توسط اوراق سفارش ساخت (صکوک استصناع)»، تهران: پنجمین کنفرانس نظام تأمین مالی در ایران، گروه مالی و سرمایه‌گذاری مرکز مطالعات دانشگاه
صنعتی شریف.
فدایی‌واحد، میثم و محمد صفائی (۱۳۹۰)، «صکوک ترکیبی استصناع - اجاره به‌شرط تملیک ابزاری برای تأمین مالی پروژه‌های شهرداری‌ها»، تهران: چهارمین همایش مالیه شهرداری، مشکلات و راهکارها، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
کاوند، مجتبی (1389)، گفتارهایی درباره اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
کمیجانی، اکبر و محمدنقی نظرپور (1386)، «تأمین مالی طرح‌های اقتصادی از طریق اوراق استصناع و چگونگی به ‌کارگیری آن در بازار بورس، تهران: مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی تأمین مالی اسلامی، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.
موسویان، سیدعباس (1386)، «اوراق بهادار استصناع؛ مکمل بازار سرمایه ایران، جستارهای اقتصادی، شماره 8، صص 11-38.
موسویان، سیدعباس (1391)، بازار سرمایه اسلامی(1)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و
اندیشه اسلامی.
موسویان، سیدعباس و احسان بازوکار (1392)، «بررسی فقهی - حقوقی اوراق استصناع موازی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره63، صص 209-244.
موسویان، سیدعباس و جواد حدادی (1392)، «تأمین مالی پروژه محور به ‌وسیله صکوک استصناع در صنعت نفت»، اقتصاد اسلامی، شماره 50، صص 79-110.
نظرپور، محمدنقی (1384)، «اوراق بهادار استصناع ابزاری برای سیاست پولی»، اقتصاد اسلامی، شماره 20، صص 81-110.
نظرپور، محمدنقی و ایوب خزایی (1389)، «پوشش ریسک صکوک استصناع در بازار بورس اوراق بهادار»، نامه مفید، شماره 81، صص3-26.
نظرپور، محمدنقی و ایوب خزایی (1391)، «طراحی و بررسی انواع صکوک استصناع قابل انتشار در بورس اوراق بهادار» پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 52، صص 183-209.
نظرپور محمدنقی، سیدمحسن فاضلیان و ناهید مؤمنی‌نژاد (1393)، «ارائه الگوی مطلوب تأمین مالی صنعت نفت ایران بر پایه صکوک استصناع و رتبه‌بندی ریسک‌های آن با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی»، تحقیقات مالی اسلامی، شماره 6، صص
65-96.
هاشمی‌شاهرودی سیدمحمود (1388)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیم‌السلام، جلد 1.
Askari, H., Iqbal, Z., & Mirakhor, A. (2010). Globalization and Islamic Finance: Convergence, Prospects and Challenges (Vol. 778). John Wiley & Sons.
Chance, C. (2009). Sukuk guidebook. Dubai: Dubai International Financial Centre.
Farmida Bi. (2008). AAOIFI Statement on Sukuk and its Implications. pp. 1-4
Hacioglu, Ü., & Dincer, H. (Eds.). (2013). Managerial Issues in Finance and Banking: A Strategic Approach to Competitiveness. Springer Science & Business Media.
Salim, D. P. (2015). Introduction. In The Transnational and the Local in the Politics of Islam (pp. 1-19). Springer, Cham.
 
  • تاریخ دریافت: 31 اردیبهشت 1395
  • تاریخ پذیرش: 18 آبان 1395