مطالعه و تحلیل تطبیقی الگوی تکافل بر اساس فقه امامیه

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دکتری علوم اقتصادی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

2 دانشیار دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

3 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

با توجه به مزیت رقابتی تکافل نسبت به بیمه‌های متعارف همچون مشارکت در منافع و نیز سود سرمایه‌گذاری، مطالعه و ارائه الگوی شیعی تکافل براساس فقه امامیه ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بر این اساس با بررسی ساختار حقوقی تکافل مرسوم و احصاء مشکلات آن از منظر فقه امامیه، راهکارهای اصلاحی برای ارائه الگوی شیعی تکافل با محوریت عقد وکالت ارائه شد. بر این اساس با استفاده از هبه معوض به جای قصد تبرع حق مشارکت‌ها و نیز استفاده از راهکار‌های جایگزینی عقد لازم برعقد جایز وکالت، مشکلات و تعارضات حقوقی تکافل مرسوم با فقه امامیه برطرف می‌گردد. بر این اساس متصدی تکافل به عنوان یک شرکت سرمایه‌گذاری و بیمه‌گری در ضمن عقد مشارکت با صندوق تکافل که به عنوان یک شخصیت حقوقی در نظر گرفته می‌شود و متعلق به جمع مشارکت‌کنندگان است به همراه آورده سرمایه در قالب عقد شرکت، براساس شرط نتیجه وکیل صندوق تکافل گردد در عقد مشارکت و وکالت که صندوق مشارکت‌کنندگان تکافل و متصدی تکافل بسته خواهد شد طرفین عقد حق فسخ را از یکدیگر سلب خواهند کرد. تسهیم ریسک در ساختار تکافل و نه انتقال آن به شرکت‌های بیمه بازرگانی و در نظر گرفتن بیمه‌گران به عنوان وکیل مشارکت‌کنندگان در تکافل منجر به صرفه اقتصادی و کاهش هزینه‌های پوشش ریسک خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study and Analysis of Takaful Model Based on Imamiyya Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mohammadi 1
  • Hossin Ali Saadi 2
  • Mohammad Mahdi Asgari 3

1 PhD in Economics, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

2 Associate Professor, Faculty of Theology, Islamic Studies and Guidance, Imam Sadiq University

3 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadegh University

چکیده [English]

By considering the competitive advantages of takaful over conventional insurances, such as sharing the underwriting profit (surplus) and return of investment, an investigation into and providing the takaful Model based on Shiite Jurisprudence is necessary and unavoidable. Accordingly, with a survey of the legal structure of conventional takaful and identification of its problems according to imamiyya jurisprudence, some corrective methods within the framework of Advocacy contract are proposed. On this basis, by using mouawad hiba instead of tabarru intention in payment of contributions and using replacement of compulsory contract on wakalah which is revocable, problems and conflicts of conventional takaful with imamiyya jurisprudence will be solved. Based on this, takaful fund & takaful operator sign the mosharakah contract together. Within a mosharakah contract, based on condition of corollary, takaful operator company becomes attorney of takaful fund.Furthermore, within the mosharakah contract takaful fund & takaful operator will deprive themselves of the right of revocation. Risk sharing in takaful structure, not the transaction of risk to commercial insurers, and considering insurers as attorneys of participants will result in economy and reduction of risk coverage costs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Advocacy
  • Takaful Imamiyya Jurisprudence
  • Mouawad Hiba
آصفی، م.م (1380)، «بررسی سه فرع فقهی در بانکداری اسلامی»، فقه اهل بیت(ع)، شماره 27، ص 72.
اقبال، منور (1386)، «معرفی بیمه اسلامی یا تکافل»، ترجمه بهرامعلی تیموری و مهرداد قندچی‌لر، تازه‌های جهان بیمه، شماره 115.
اقبال، مهیمن (اسفند 1386 و فروردین 1387)، «چگونگی حذف غرر، میسر و ربا در قراردادهای تکافل»، ترجمه بهرامعلی تیموری و مهرداد قند‌چی‌لر، تازه‌های جهان بیمه، شماره 117 و 118.
بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین (۱۴۲۴ق)، توضیح‌المسائل، قم: دفتر انتشارات اسلامی جلد ۲.
توحیدی‌نیا، ابوالقاسم و سجاد سیفلو (1387)، «تکافل و اهمیت توسعه آن در صنعت بیمه کشور»، تهران: نخستین کنفرانس ملی بررسی فضای کسب‌وکار صنعت بیمه کشور، پژوهشکده بیمه.
حلبى، الف (1417)، غنیۀالنزوعإلیعلمیالأصولوالفروع، قم:  مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، جلد 1.
حلی، ع. ح (1413)، قواعدالأحکامفیمعرفۀالحلالوالحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
رامین کوپر میثمی و دبلیو جین کون (1381)، «تحلیلی از بیمه تکافل اسلامی: سازو‌کار بیمه تعاونی»، ترجمه حسین میرجلیلی، مجله پول و بانک و بیمه، شماره 6.
رشیدی‌نژاد، حسین (1389)، «بررسی و مطالعه ارائه بیمه های خرد با ساختار تکافل در ایران (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان کرمان)»، رساله دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
روحانی، م. ص (1379)، المسائل‌المستحدثه، قم: مدرسه الامام الصادق(ع)، جلد 20، ص 162.
سعدی، حسینعلی و میرزاخانی رضا (1392)، «صحت بیمه عمر در عرض عقود مستقل فقهی»، پژوهشنامه بیمه، شماره 3.
شهید اول، م (1414ق)، غایۀالمرادفیشرحنکتالإرشاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.
طوسی، الف (1387)، المبسوطفیفقهالإمامیۀ، تهران: المکتبۀ المرتضویۀ لإحیاء الآثار 325 الجعفریۀ، جلد 2.
عسکری، محمدمهدی و حمیدرضا اسماعیلی گیوی (1387)، «تحلیل نظری ساختار بیمه‌های عمردرنظام تکافل و بیمه‌های متعارف»، اقتصاد اسلامی، شماره 32.
عظیم‌زاده آرانی، محمد (1391)، «تحلیل مقایسه‌ای بیمه اتکایی و تکافل اتکایی و ارائه یپیشنهاداتی جهت اجرایی کردن تکافل اتکایی در جمهوری اسلامی ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
گروه مطالعات اسلامی بیمه پژوهشکده بیمه (1391)، «الگوی تکافل و الزامات اجرای آن در ایران» (طرح پژوهشی به سفارش بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران).
گیلانی، م (1413ق)، جامعالشتاتفیأجوبةالسؤالات، تهران: مؤسسه کیهان، جلد 1.
محمدی، مهدی و محمدمهدی عسگری (1392)، تحلیل مقایسه‌ای الگو های تکافل و آسیب‌شناسی آنها از منظر ذینفعان، تحقیقات مالی اسلامی، شماره 5.
محمدی‌مهر، محمدحسن (1385)، «بررسی تطبیقی نظام بیمه و تأمین اجتماعی با نظام تکافلی اسلام»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
معصوم‌بالله، مهد (1389)، تکافل کاربردی و بیمه مدرن، قوانین و اصول کاربردی، ترجمه محسن روحانی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مقدس اردبیلی، الف (1403)، مجمعالفائدةوالبرهانفیشرحإرشادالأذهان، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ، جلد 8 و 9.
موسویان، سیدعباس و حسن بهاری قراملکی (1391)، مبانی فقهی بازار پول و سرمایه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مهدوی، اصغر‌آقا، حمیدرضا اسماعیلی گیوی و مجتبی کاوند (1388)، «بررسی الگوهای بیمه اسلامی (تکافل) مبتنی برمضاربه ازنظرسازوکارهای عملیاتی و فقهی (فقه امامیه)»، جستارهای اقتصادی، شماره ۱۲.
یزدی، سیدکاظم (1409ق)، العروةالوثقی، بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات، جلد 2.
Archer, S., Karim, R. A. A., & Nienhaus, V. (Eds.). (2009), Takaful Islamic Insurance: Concepts and Regulatory Issues (Vol. 764). John Wiley & Sons.
Billah, Masum (2003), Islamic insurance; takaful, Kuala lampur, Malaysia
Iqbal, M. (2005), General Takaful Practice Technical Approach to Eliminate Gharar Maisir and Rib. Jakarta: GEMA.
Ismail, E. (2011), Basic Takaful Broking Handbook. IBFIM. Kuala Lumpur
Jaffer, S. (Ed.). (2007), Islamic Iinsurance: Trends, Opportunities and the Future of Takaful. Linnius.
Khorshid, A. (2004), Islamic Insurance: A Modern Approach to Islamic Banking. Routledge.
Wahab, AR. A., Lewis, M. K., & Hassan, M. K. (2007), Islamic Takaful: Business Models, Shariah Concerns, and Proposed Solutions. Thunderbird International Business Review, 49(3), 371-396.
Yassin, N., & Ramly, J. (2011), Takaful: A Study Guide. IBFIM.
Yusof, M. F., Ismail, W. Z. W., & Abdullah, A. K. M. N. (2011), Fundamentals of Takaful. Kuala Lumpur: IBFIM.
Zalkifli Ahmad Mazlan, AbdRahman AbdulHashem, Yassin Nasser, Ramly Jamil (2012), "Basic Takaful Practices Entry Level for Practitioners", IBFIM.
  • تاریخ دریافت: 31 شهریور 1394
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1394
  • تاریخ پذیرش: 11 اسفند 1394