طراحی مشتقۀ اعتباری تعهدات بدهی وثیقه‌دار بر اساس فقه امامیه در بانکداری بدون‌ربا

نوع مقاله : علمی

نویسنده

استادیار گروه مالی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

با وجود نوآوریهای موجود در بخش مالی، ریسک اعتباری هنوز به‌عنوان دلیل عمده عدم موفقیت مؤسسات مالی محسوب می‌گردد. یکی از ابزارهای نوین مالی در حوزه مشتقات اعتباری، تعهدات بدهی وثیقه‌دار است که کارکرد اصلی آن انتقال و توزیع ریسک اعتباری بین تعداد بیشتری از سرمایه‌گذاران است که در ضمن این انتقال ریسک، ابزاری جهت تأمین مالی نیز محسوب می‌گردد. دراینمقالهروشتحقیقکیفیوازنوعتوصیفی- تحلیلیمی‌باشد. اینتحقیقبهدنبالپاسخبهاینسؤالاستکهآیاتعهداتبدهیوثیقه‌داربااصولوموازینشریعت سازگاری دارد و می‌توان بر اساس موازین شریعت چنین ابزاری را طراحی نمود. این مقاله ابتدا به بررسی تعهدات بدهی وثیقه‌دار از منظر اقتصادی و سازوکار عملکرد آن‌ها پرداخته و سپس با بررسی موازین فقهی به تطبیق توصیف و تبیین ارائه‌شده از تعهدات بدهی وثیقه‌دار با اصول و موازین فقهی پرداخته است. از نتایج مهم تحقیق منطبق بودن ابزار تعهدات بدهی وثیقه‌دار با موازین قراردادهای اسلامی بر اساس راهکار بیمه به‌شرط قرض، وکالت عام به‌شرط بیمه، اجاره و مرابحه به‌شرط ضمان می‌باشد؛ همچنین در این تحقیق، با الگو گرفتن از ساختار تعهدات با پشتوانه بدهی، یک راهکار عملیاتی‌تر جهت کاهش ریسک اعتباری و تأمین مالی ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing Collateralized Debt Obligations in Non-Riba Banking, Based on Imamia Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Mohammad Tohidi

Assistant Professor, Department of Finance, Faculty of Islamic Sciences and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The most important factor of financial institutions' failure is credit risk, which by necessity needs to be reduced by finding some solutions. One of the modern instruments of credit derivatives is collateralized debt obligations that diversify and transfer credit risk to many investors, and they are also known as a way of financing. Here is a question:" Can Non-Riba banking system utilize credit derivatives for decreasing credit risk and financing? In this article, at first we survey collateralized debt obligation and its mechanism from the viewpoint of economic science. We then compare this instrument with jurisprudential principles. One of the most important results of the research is the accordance of CDO with Islamic contract conditions.  CDO is valid in terms of ijarah, murabaha, and insurance under the condition of qard (borrowing, loan). Furthermore, this research has developed an operational and local solution to decrease credit risk and finance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • CDO
  • Credit Risk
  • Credit Derivatives
  • securitization
  • Non-Riba Banking
ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی‌مقدم (1387)، «بررسی انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران» اقتصاد اسلامی، شماره30. جمالی زاده، احمد (1380)، بررسی فقهی عقد بیمه، قم: بوستان کتاب، انتشارات تبلیغات اسلامی. خان، طریق‌الله و احمد حبیب (۱۳۸۷)، مدیریت ریسک: بررسی عوامل بروز آن در صنعت خدمات مالی اسلامی، ترجمة سید محمدمهدی موسوی بیوکی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع). ساندراراجان، وی؛ اریکو، لوکا (1381) «جایگاه ابزارهای سرمایه‌گذاری و مؤسسات مالی اسلامی در نظام مالی اسلامی در نظام بین‌المللی، مباحث اصلی در مدیریت ریسک و چالش‌های موجود»، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران. عقیلی، پرویز (1381)، «مدیریت ریسک در بانکداری سنتی در مقایسه با بانکداری بدون ربا»، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران. فطانت، محمد و ابراهیم آقاپور (1383)، اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی، چاپ دوم. مراجع تقلید (1380)، توضیح، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. مهدوی، اصغر و سیدمحمد مهدی موسوی بیوکی (۱۳۸۷)، «ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی و امکان استفاده از سوآپ نکول اعتباری جهت کنترل آن»، جستارهای اقتصادی، شماره 9. موسویان، سیدعباس (1385)، «الگوی جدید بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، شماره 22. موسویان، سید عباس (۱۳۸۶- الف)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. موسویان، سید عباس (1۳۸۶- ب)، فرهنگ اصطلاحات فقهی و حقوقی معاملات، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی. موسویان، سید عباس (1389)، «تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی‌ها در بانکداری بدون ربا»، پول و اقتصاد، شماره 4. موسویان، سید عباس و محمدمهدی موسوی بیوکی (1388)، «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری»، اقتصاد اسلامی، شماره 33. ناصری، مهدی، وحید باقری (1386)، «بررسی سازوکار پرداخت سود واقعی به سپرده‌های سرمایه‌گذاری در بانکداری اسلامی و مشکلات فراروی اجرای آن»، مجموعه مقالات هجدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران. هدایتی، سیّد علی‌اصغر (1381)، عملیات بانکی داخلی (2)، مؤسسه عالی بانکداری ایران. Anson M. J. P.; Fabozzi F. J.; Choudhry M. & Chen R. (2004), Credit Derivatives: Instruments, Applications, and Pricing, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. Michel Crouhy, Dan Galai, Robert Mark. (2000), Risk Management, McGraw-Hill. Hull, John. (2002), Fundamentals of futures and options markets, 4th edition, new jersy, McGraw-Hill. Hull, J. & White, A. (2000), "Valuing Credit Default Swaps: Counterparty Default Risk:, Journal of Derivatives, No. 1. Khan, Tariqulla. & Ahmad, Habib. (2001), Risk Management and Analysis of Issues in Islamic Financial Industry, Jeddah, Islamic Development Bank (IDB(. Kolb, W. & Overdahl, A. (2003), Financial derivatives, Third Edition New Jersey, John Wiley & Sons Inc. Lehman Brothers International (2001), Credit Derivatives Explained: Market, Products, and Regulations: Market, Products, and Regulations, Structured Credit Research. Marlina Abdullah & et al (2009), The Subprime Mortgages Crisis and Islamic Securitization, Prosiding Perkem IV,JILID 2 Meissner, Gunter. (2005), Credit Derivatives: Application, Pricing, and Risk Management, UK, Blackwell. Obaidullah, Mohammed (2000), "Islamic Risk Management: Towards greater ethics and efficiency", Journal of Islamic Financial Services, Vol.3, No.4
  • تاریخ دریافت: 01 بهمن 1393
  • تاریخ پذیرش: 02 اردیبهشت 1394