نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

مدیریت ریسک‌های اوراق بهادار مضاربه با تأکید بر فقه امامیه

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

با توجه به تحریم ربا در اسلام دولت‌ها و شرکت‌ها برای جذب منابع مالی مسلمانان ناچار به استفاده از ابزارهای مالی می‌باشند که علاوه بر توجیه مالی و اقتصادی، منطبق با اصول و احکام شریعت باشد. از طرفی با توجه به انگیزه و سلایق مختلف سرمایه‌گذاران تنوع در ابزارهای مالی ضرورتی انکار‌ناپذیر است، اما تاکنون در بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران از بین انواع مختلف ابزارهای مالی اسلامی تنها اوراق مشارکت و اجاره البته آن هم در حجم ناچیز نسبت به نیاز طرح‌های اقتصادی کشور، جنبه اجرایی پیدا کرده‌اند. از جمله دیگر ابزارها که اکنون در کانون توجه شرکت­ها و دولت­های مسلمان قرار دارد، اوراق بهادار (صکوک) مضاربه است.
از آنجا که در طراحی هر ابزار مالی اسلامی‌ باید به ابعاد فقهی، حقوقی، طراحی مدل مالی، مدیریت ریسک، حسابداری و امور مالیاتی توجه کرد؛ در این پژوهش ابتدا بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی-توصیفی به تحلیل و توصیف روش‌های پوشش ریسک‌های صکوک مضاربه پرداخته و سپس با استفاده از روش تحقیق دلفی انواع مختلف روش‌های پوشش این ریسک‌ها شناسایی و طبقه‌بندی شده‌اند. لذا با توجه به اینکه این تحقیق از تحقیقات اکتشافی می‌باشد، دارای فرضیه نبوده بلکه به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال است که روش‌های پوشش ریسک‌های صکوک مضاربه مبتنی بر فقه امامیه و معاملات مربوط به آن کدام است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Management of Mudaraba Sukuk Risks with Emphasis on Imamiah Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Sayyed Abbas Mousavian 1
  • Hossein Hossein Shirmardi Ahmadabad 2

1 Professor of the Institute of Islamic Culture and Thought

2 Graduated from Imam Sadiq University

چکیده [English]

With regard to the Islamic ban on usury, Muslim governments and companies that intend to raise funds have to utilize financial instruments which, besides having economic and financial justification, need to be consistent with the principles and provisions of the jurisprudence. Meanwhile, given the different motivations and interests of investors, diversity in financial instruments is a fundamental necessity. Yet, from among different types of Islamic financial instruments, in the Iranian capital market, only ijareh and musharekat sukuk on a small scale have been effected. Another tool currently focused on by Muslim governments and companies is the Mudaraba sukuk.
Since in designing every Islamic financial instrument we must consider all juridical, legal and financial aspects of the financial model, risk management, accounting and tax, this study has examined methods of dealing with Mudaraba Sukuk risks based on library studies and descriptive-analytical method, and by using Delphi research method has identified and categorized different types of covering risks. Therefore, due to its exploratory nature, this research lacks any hypothesis, and seeks to answer the question about the methods of covering the Mudaraba Sukuk risk according to the imamiah jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Securities
  • Mudaraba Sukuk
  • Mudaraba Sukuk Risk
  • Management of Mudaraba Sukuk risks
آدامز، نظیف جی و توماس، عبدالقادر (1388)، ساختارهای صکوک، ترجمۀ مجید پیره، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
آذر، عادل و رجب‌زاده، علی (1389)، تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM، تهران، نگاه دانش.
اسماعیلی و رحمانی (1389) «مدیریت پوشش ریسک اعتباری با استفاده از سوآپ نکول اعتباری»، تهران: مجموعه مقالات سومین کنفرانس توسعه نظام تأمین مالی در ایران.
اصغرپور، محمدجواد (1377)، تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره، تهران: دانشگاه تهران.
الهی، مهدی (1386)، «اولویت‌بندی ریسک‌های راهبردی بانک ملت»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع).
ایمانی جاجرمی (1379)‌، آشنایی با روش‌ دلفی و کاربرد آن در تصمیم‌گیری‌، نشریه مدیریت شهری، شماره 1.
بریگام‌ و دیگران (1384)، مدیریت مالی میانه‌، ترجمۀ علی پارساییان، تهران: ترمه.
بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن (1378)، توضیح‌المسائل دوازده مرجع تقلید، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت، جلد 2.
پورمولا، سید محمدهاشم و دیگران (1388)، «بررسی کاربرد مشتقه اعتباری CDO در مدیریت ریسک اعتباری...»، مجموعه مقالات دومین کنفرانس توسعه نظام تأمین مالی در ایران.
تسخیری، محمدعلی (1388)، «مبانی شرعی اوراق بهادار اسلامی»، اقتصاد اسلامی، سال هفتم، شماره 27.
خان، طریق‌الله و حبیب احمد (1388)، مدیریت ریسک در صنعت خدمات مالی، ترجمۀ محمدمهدی موسوی بیوکی و خادم الحسینی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)
«دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معاملة سهام در بورس اوراق بهادار تهران» (1390)، هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، مصوبه 13 اسفند.
زه‌تابیان (1388)، «طراحی صکوک مضاربه برای شرکت‌های بازرگانی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
راعی، رضا و علی سعیدی (1387)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: سمت.
سروش، ابوذر و محسن صادقی (1386)، «ریسک‌های اوراق اجاره و روش‌های پوشش آن»، اقتصاد اسلامی، شماره 27.
شکری، علی (1373)، «صنعت بیمه و نقش آن در اقتصاد»، تازه‌های جهان بیمه، شماره 79.
شیرمردی، حسین (1390)، «شناسایی، معرفی، طبقه‌بندی و مدیریت ریسک‌های صکوک مضاربه با تأکید بر فقه امامیه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع).
صالح‌آبادی، علی و محمد آرام (1380)، پروژه اصول مدیریت مالی اسلامی و ابزارهای آن‌، تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
طریق، ارسلان (1388)، مدیریت ریسک ساختارهای صکوک، ترجمۀ مصطفی زه‌تابیان، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)
فلاح شمس‌، میرفیض و مهدی رشنو ‌(1387)، مدیریت ریسک اعتباری، تهران: دانشکده امور اقتصادی.
فرتوک‌زاده، حمیدرضا و مهدی الهی (1389)، «شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های راهبردی در بانکداری بدون ربا (مطالعه موردی بانک ملت)»، اقتصاد اسلامی، شماره 37.
قانون بازار اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار.
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
کمیته فقهی بورس و اوراق بهادار، مصوبه مورخ 11/11/1388، سازمان بورس و اوراق بهادار.
محمدرحیمی، امیر (1389)، «شناسایی و طبقه‌بندی ریسک‌های اوراق اجاره»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع).
مصباحی مقدم، غلامرضا و دیگران (1390)، «بررسی فقهی و حقوقی اوراق بهادار مضاربه»، اقتصاد اسلامی، شماره 40.
مصباحی مقدم و صفری (1389)، «بررسی درآمد حاصل از تحمل ریسک از دیدگاه آموزه‌های اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 36.
موسویان، سید عباس (1386)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سید عباس و دیگران (1386)، «صکوک مضاربه ابزاری مناسب برای توسعه صادرات ایران»، جستارهای اقتصادی، شماره 13.
موسویان و موسوی بیوکی (1388)، «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق نکول اعتباری»، اقتصاد اسلامی، شماره 26.
موسوی الخمینی، ‌روح‌الله (1383)، تحریرالوسیله، ج3، ترجمۀ محمدباقر موسوی، ‌قم: دارالعلم.
Adam, Nathif J., Thomas, Abdulkader (2005),Islamic Bonds: Your Guide to Issuing, Structuring and Investing in Sukuk, Euromoney Books, London.
 AAOIFI, (2002), Investment Sukuk: Exposure Draft, Shariah Standard, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Instituation. No 18
Crouhy, Michel, Galai, D-an & Mark, Robert (2006), Essentials of risk management, McGraw-Hill
Iqbal, Z. (1997), Islamic financial system: World Bank, Finance and Development, June, pp.42-45.
 Iqbal, Z. & Mirakhor, A. (1999), Progress and challenges of Islamic banking, Thunderbird International Business Review, 41, 381–405.
Khan, T. and H. Ahmed (2001), Risk Management in Islamic Financial Industry, Islamic research and training institute, Jeddah, Suadi Arabia.
Obaidullah, M. (2002), "Islamic Risk Management: Towards Greater Ethics and Efficiency", International Journal of Islamic Financial Services, Vol. 04, No. 3.
Ross, Estiphen (2008), Fundamentals Of Corporate Finance, 8th ed, McGraw-Hill.
Suwailem, Sami Al. (2002), "Decision-making Under Uncertainty: An Islamic Perspective", Islamic Banking And Finance.
Tariq, Ali Arsalan (2004), Managing Financial Risks of Sukuk Structurs, A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Masters of Science at Loughborough University, UK.
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
آبان 1391
صفحه 39-68
  • تاریخ دریافت: 01 مهر 1391
  • تاریخ بازنگری: 05 شهریور 1391
  • تاریخ پذیرش: 05 آذر 1391