تحلیل تطبیقی ریسک در بانکداری متعارف و بانکداری بدون ربا در قالب عقود اسلامی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

بانک‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین واسطه‌های مالی، تجهیز و تخصیص منابع را که فعالیت اصلی آن‌هاست، انجام می‌دهند. این فعالیت به‌صورت طبیعی بانک را با ریسک‌هایی مواجه می‌کند، بنابراین بانک‌ها از راه‌های گوناگون در صدد پیشگیری یا انتقال ریسک‌ها بوده و یا در پی اقدامات بازدارنده هستند. بانک‌های اسلامی نیز به‌عنوان جایگزین بانک‌های متعارف در کشورهای اسلامی، با ریسک‌های متداول بانکداری روبه‌رو هستند. با توجه به تحولات جدید در صنعت بانکداری و استقبال از بانکداری اسلامی در مقابل بانکداری متعارف با فرض اینکه بانکداری اسلامی متفاوت از بانکداری متعارف باشد و اینکه این تفاوت ناشی از وجود یک سیستم حقوقی به نام عقود اسلامی است، لازم است نظارت حاکم بر آن مورد توجه قرار گیرد و متناسب با سازوکارهای آن به محاسبه ریسک و تمییز قائل شدن بین عقود اسلامی پرداخته شود.
در این مقاله، پس از مروری بر پژوهش‌های انجام‌شده در حوزۀ مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی، ابتدا مبانی نظری ریسک و مدیریت انواع ریسک در بانکداری بدون ربا بر اساس روش‌های مختلف تجهیز و تخصیص منابع بررسی می‌شود. سپس با استفاده از آزمون آماری t، فرضیه‌های پژوهش بررسی خواهند ‏شد.
نتایج این تحقیق حاکی از آن است که ریسک‌های بانکداری متعارف و ریسک‌های بانکداری بدون ربای ایران جز دو مورد ریسک نقدینگی و ریسک عملیاتی با یکدیگر تفاوت معنا‌داری ندارند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Risk in Conventional and Usury- Free Banking within Islamic Contract Framework

نویسندگان [English]

  • Ahmad Shabani 1
  • Ali Adel Rastkhiz 2

1 Associate Professor at Faculty of Islamic Education and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 Graduated from Imam Sadiq University

چکیده [English]

Banks' major responsibility, as the largest financial intermediaries, is to provide and allocate resources. This activity has its own risks which cause banks to seek ways of preventing or transferring them to other places. Islamic banks as substitutes of conventional banks in Islamic countries have, in their turn, faced similar risks.
In regard to new evolutions in banking industry and many countries' recourse to the Islamic banking against conventional one, and the assumption that there is some remarkable difference between the two due to the existence of a legal system called Islamic contracts, it is necessary to consider the state's supervision on them and compute risks and differentiate between different types of Islamic contracts.
This article, after reviewing researches done in the area of risk management in Islamic banking, first examines risks' theoretical bases and the management of various risks in usury-free banking based on different ways of resource allocation. Then research hypotheses are reviewed by using T statistical test. The results of this research imply that conventional and usury-free banking risks in Iran don't show a significant difference except in liquidity risk and operational risk.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Risk
  • Islamiccontracts
  • Conventional Banking
  • Usury- free Banking
ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی‌مقدم (1387)، «بررسی انواع ریسک‌ها و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، اقتصاد اسلامی، سال هشتم، شماره 30، ص 147-174.
اکبریان، رضا و محمدحسین دیانتی (1385)، «مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، ش 25.
ساندراراجان، وی و لوکا اریکو (1381)، «جایگاه ابزارهای سرمایه‌گذاری و مؤسسات مالی اسلامی در نظام بین‌المللی، مباحث اصلی در مدیریت ریسک و چالش‌های موجود»، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
السویلم، سامی (1386)، پوشش ریسک در مالی اسلامی، محمدمهدی عسکری؛ محمد علیزاده و مهدی حاجی رستملو، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
خان، طریق‌الله و حبیب احمد (1387)، مدیریت ریسک، بررسی عوامل بروز آن در صنعت خدمات مالی اسلامی، ترجمه سید محمد مهدی موسوی بیوکی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
خمینی، امام روح‌الله (1415ق)، البیع، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ع)، چاپ اول.
راعی، رضا و علی سعیدی (1383)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: انتشارات سمت.
 عقیلی کرمانی، پرویز (1381)، مدیریت ریسک در بانکداری سنتی در مقایسه با بانکداری بدون ربا، تهران: مجموعه مقالات هشتمین سمینار بانکداری اسلامی، مؤسسه عالی بانکداری ایران.
 علیزاده، محمد، (1386)، «مرابحه ابزاری برای پوشش ریسک در نظام مالی اسلامی»، ماهنامه بورس، شماره 65.
 مهدوی نجم‌آبادی، سید حسین (1381)، «تفاوت‌های اساسی توزیع ریسک در دو نظام بانکداری اسلامی و سنتی»، مجموعه مقالات همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
 موسویان، سید عباس (1385)، «الگوی جدید بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، شماره 22.
 ناصری، مهدی و وحید باقری (1386)، «بررسی ساز و کار پرداخت سود واقعی به سپرده­های سرمایه­گذاری در بانکداری اسلامی و مشکلات فراروی اجرای آن»، مجموعه مقالات هجدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
 ویلیامز، چستر آرتور و ریچارد هانیز (1382)، مدیریت ریسک، داور ونوس و حجت‌الله گودرزی، تهران: نگاه دانش، اول.
BIS Report: Creidit Drivatives Transeaction Jul 2008.
Greuning, H. V., S. B. Bratanovic (2003) , "Analyzing and managing banking risk: a framework for assessing corporate governance and financial risk" ,World Bank Publications.
Fabozzi, Frank J., Modigiliani Franco and Ferri Michael G. (1994) Foundations of Financial Markets and Institutions, Prentice-Hall.
Jorion, Philippe (2003), "Financial Risk Manager Handbook", John Wiley & Sons, Inc.
Kedar, B. Z. (1970), "Again: Arabic Risq, Medieval Latin Risicum", Studi Medievali, Center Italiano Di Studi Sull Alto Medioevo, Spoleto.
Khan, Tariqulla, Ahmad, Habib (2001), "Risk Management and Analysis of Issues in Islamic Financial Industry", Jeddah, Islamic Devlopment mBank (IDB).
Khan, T. and Ahmed, H. (2001), Risk Management: An Analysis of issues in Islamic Financial Industry, Jeddah: Islamic Research and Training Institute (IRTI).
Mishkin, Fredric. S. (2004), Economics of Money, Banking and Finamcial Markets, NewYork: Harper Collins, 7th ed.
Obaidollah, M. (2002), "Islamic Risk Management: Towards Center Ethics and Efficiency", International Journal of Islamic Financial Services, Vol. 04, No. 3.
Roll, R. (1988), "the Arbitrage theory of Capital Asset Pricing", Journal of Economic Theory , Desember.
Saunders,A. & Cornett M. M. (2003), "Financial institutions management", 4th edition, New York, McGraw-Hill.
  • تاریخ دریافت: 24 مرداد 1391
  • تاریخ بازنگری: 22 مهر 1391
  • تاریخ پذیرش: 05 آذر 1391