تحقیقات مالی اسلامی

روایت پژوهی سیاست‌های هدایت اعتبار در صنعت بانکداری اسلامی (موردمطالعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، مدیریت مالی، گروه مدیریت مالی اسلامی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران/ پژوهشگر، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران

2 عضو هیأت علمی، گروه مدیریت مالی اسلامی، دانشکده مدیریت، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

1. مقدمه و هدف
هدایت اعتبار نقش مهمی در تأمین مالی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) و تقویت بخش تولید کشور دارد. بی‌توجهی به این موضوع باعث می‌شود علیرغم وجود نقدینگی کافی، منابع مالی به سمت تولید هدایت نشود. هدف اصلی این پژوهش، بررسی سیاست‌های هدایت اعتبار در تأمین مالی SMEs در ایران، با تمرکز بر صنعت بانکداری اسلامی و از رهگذر روش روایت‌پژوهی مسئله‌محور است.
2. مواد و روش‌ها
این مطالعه از روش روایت‌پژوهی مسئله‌محور استفاده کرده است. برای تحلیل عمیق‌تر، فن تحلیل سه‌لایه‌ای (LFA) به‌کار گرفته شد تا انگاره‌ها، ساختارها و رفتارهای کنشگران اصلی شناسایی شود. نمونه‌گیری به شیوه هدفمند قضاوتی انجام گرفت و گروه‌های مختلف کنشگران انتخاب شدند. سپس داده‌ها از طریق گروه کانونی اعتباربخشی شدند تا صحت و جامعیت تحلیل افزایش یابد.
3. یافته‌های تحقیق
یافته‌ها نشان داد که میان کنشگران اصلی در حوزه هدایت اعتبار، گره‌های متعددی در سطح انگاره‌ها، ساختارها و رفتارها وجود دارد که مانع تخصیص کارای منابع به SMEs می‌شود. همچنین مشخص شد که سیاست‌های تکلیفی و سلطه مالی دولت بر شبکه بانکی از مهم‌ترین موانع تحقق عدالت در هدایت اعتبار هستند.
4. بحث و نتیجه‌گیری
بر اساس یافته‌ها، برای بهبود عملکرد نظام بانکی و پولی در حمایت از SMEs، اقداماتی همچون مقاوم‌سازی شبکه بانکی، بازنگری در تسهیلات تکلیفی، کاهش سلطه مالی دولت، افزایش بهره‌وری نظام تسهیلات‌دهی و ایجاد تعادل میان سیاست‌های پولی و حمایت از تولید ضروری است. این نتایج می‌تواند به سیاست‌گذاران در طراحی سیاست‌های کارآمد هدایت اعتبار کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Narrative of the Study of Credit Management Policies in the Islamic Banking Industry (The Case Study of Small and Medium Businesses)

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Sadr Tabatabaei 1
  • Mohammd Solgi 2

1 M.A in Financial Management, Department of Islamic Financial Management, Faculty of Management and Economics, Imam Hussein University, Tehran, Iran

2 Faculty Member, Islamic Financial Management Department, Faculty of Management, Imam Hussein University, Tehran, Iran

چکیده [English]

1. Introduction and Objective
Credit guidance in financing small and medium-sized businesses (SMBs) plays a pivotal role in transforming and strengthening the production sector of any country. In the context of Iran, despite the presence of sufficient liquidity in the economy, the inability to channel credit effectively towards productive activities remains a key challenge. Without understanding and addressing the causes behind this misdirection, sustainable industrial growth cannot be achieved.
     The main objective of this study is to investigate the mechanisms, challenges, and policy solutions for credit guidance in financing SMBs in Iran. The research specifically focuses on the Islamic banking industry, aiming to identify structural, behavioral, and perceptual barriers faced by the key actors involved in financing SMBs.
2. Methods and Materials
This study adopts a problem-oriented narrative research method, chosen for its suitability in analyzing complex, dynamic, and multi-actor economic issues. Given the evolving nature of the research problem, the three-layer analysis technique was applied to dissect the situation at three levels:

Perceptions of the main actors,
Institutional and regulatory structures,
Observed behaviors within the credit allocation system.

     The research employed a purposeful sampling strategy of the judgment type, selecting representative participants from each group of stakeholders in the banking and production sectors. Data were validated through focus group discussions, ensuring that multiple perspectives were captured and cross-verified. The final narrative of the problem was constructed based on the integration of these analyses.
3. Research Findings
The analysis revealed a set of interconnected obstacles hindering effective credit guidance towards SMBs, including:

Inefficiencies in the banking system’s credit evaluation and risk assessment mechanisms,
Overbearing governmental financial control over the banking sector,
The prevalence of mandatory loan allocations that reduce operational flexibility, and
Structural misalignments between monetary policy objectives and production sector needs.

     Moreover, the three-layer analysis uncovered differing viewpoints among stakeholders:

Producers seek economic stability and predictable financing conditions but often encounter bureaucratic and risk-averse banking processes.
Banks tend to prefer low-risk lending to larger, established firms, seeing SMBs as financially unstable.
Regulators emphasize the socio-economic benefits of SMB credit allocation but often lack adequate oversight mechanisms to ensure effectiveness.

4. Discussion and Conclusion
The study confirms that the credit guidance system in Iran’s Islamic banking industry is constrained by both structural inefficiencies and conflicting stakeholder priorities. Without targeted reforms, the misalignment between banking operations and production needs will persist, undermining industrial growth and employment opportunities.
     Based on the findings, the following policy recommendations are proposed:

Strengthen banking sector resilience by improving capital adequacy ratios and asset quality.
Review and rationalize mandatory credit facilities to ensure better alignment with production priorities.
Reduce the government’s financial dominance over the banking network, promoting alternative and sustainable financing channels.
Enhance the efficiency of the credit facilitation system through modernized evaluation and monitoring tools.
Balance monetary policy objectives with production sector needs, ensuring inflation control while preventing financing bottlenecks for SMBs.

     These measures, if implemented collectively, could create a more equitable, efficient, and sustainable credit allocation system in the Islamic banking sector, ultimately supporting the growth and competitiveness of SMBs in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financing
  • Small and Medium Businesses
  • Credit Guidance
  • Problem-Oriented Research Narrative
  1. اتاق بازرگانی، صتایع، معادن و کشاورزی ایران (1399). سالنامه آماری. ایران، تهران: بازرگانی، صتایع، معادن و کشاورزی ایران.
  2. اختیاری، محسن (1396). بررسی عملکرد بانک‌های توسعه‌ای در تعامل با بنگاه‌های کوچک و متوسط و ارائه الگوی تعامل مطلوب (رساله دکتری). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  3. بایرام‌زاده، ‌سونا؛ رضاییان، علی؛ فرتوک‌زاده، حمیدرضا؛ و رجبی‌نهوجی، میثم (1396). ارائه چارچوبی برای روایت پژوهی در مطالعات مدیریت برای مواجهه با مسائل پیچیده. بهبود مدیریت، 36(11)، 1-27.
  4. خاندوزی، احسان؛ و مقیسه، محسن (1397). نقد برنامه­های توسعه ایران از منظر ارتباط بخش مالی و واقعی، پژوهش­نامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، 18(9)، 115-138.
  5. خواجوی، شکراله؛ و گرگانی فیروز جاه، ابوالفضل (1393). بررسی رابطه بین ویژگی‌های هیأت مدیره و روش‌های تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، حسابداری و حسابرسی، 6(21)، 24-47. DOI: 22034/iaar.2014.104396
  6. دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی؛ و آذر، عادل (1388). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع (چاپ سـوم). ایران، تهران: صفار.
  7. درودیان، حسین؛ و سبحانی، حسن (1395). ارزیابی توجیه­پذیری خلق‌پول به‌وسیله سیستم بانکی در نظام بانکداری اسلامی، اقتصاد اسلامی، 16(64)، 31-54.
  8. دیواندری، علی؛ زالی، محمد؛ و کولوبندی، محمدمهدی (1388). ارزیابی اثربخشی طرح بنگاه­های زودبازده، کار و جامعه، 10(109)، 4-15.
  9. رائیجی یانسری، سهراب (1399). اثر هدایت اعتبار بر کسب‌وکارهای غیرمالی. سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت امور مالی، تجارت، بانک، اقتصاد و حسابداری.
  10. قباشی، نسیم (1402). جایگاه هدایت اعتبار در تأمین مالی تولید با تأکید بر تجارب کشورهای منتخب. امنیت اقتصادی، 11(8)، 35-56.
  11. فاطمی زردان، یعقوب؛ و بخشی، احمد (1401). بررسی آثار تسهیلات اعطایی بانک‌ها در متغیرهای کلان اقتصادی. پژوهش‌های پولی‐بانکی، 15(54)، 618-593.
  12. فرتوک­زاده، حمیدرضا؛ و وزیری، جواد (1393). ساخت درونی قدرت ملی، الگوی سه لایه­ای و رمزگشایی از پیچیدگی مرکب. ایران، تهران، معاونت امور راهبردی و اشراف فرماندهی.
  13. مرکز پژوهش­های اتاق ایران (1403). مدیریت پژوهش­های اقتصادی. ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های اتاق ایران.
  14. مؤمن‌زاده، محمدمهدی؛ و تقی نتاج، غلام‌حسین (1401). چالش‌های اساسی راهبری گروهی بنگاه در بانک‌ها و مسئله نقدینگی ناسالم. ایران، تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
  15. مرکز پژوهش­های اتاق ایران (1401). پایش ملی محیط کسب‌وکار ایران. ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های اتاق ایران.
  16. مرکز آمار ایران (1400). سالنامه آماری. ایران، تهران: مرکز آمار ایران.
  17. طبیبیان، محمد (1399). مسئله هدایت نقدینگی به تولید. جهان صنعت، شناسه خبر: 124192.
  18. مصطفی‌زاده، آرمین (1394). الگوی تأمین مالی بنگاه­های کوچک و متوسط تحلیلی بر مفهوم و اهمیت تأمین مالی بنگاه­های کوچک و متوسط. ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  19. نوفرستی، محمد (1384). بررسی تأثیر سیاست­های پولی و ارزی بر اقتصاد ایران در چارچوب یک الگوی اقتصادسنجی کلان پویا، تحقیقات اقتصادی، 40(70)، 1-29. DOR: 1001.1.00398969.1384.40.3.1.1

Reference

  1. Markaz-e Pajoohesh-hā-ye Oṭāq-e Īrān (1403 SH/2024). Modīriyat-e Pajoohesh-hā-ye Eqtesādī [Management of Economic Research]. Iran, Tehran: Markaz-e Pajoohesh-hā-ye Oṭāq-e Īrān [in Persian].
  2. Qabāšī, N., (1402 SH/2023). Jāygāh-e Hedāyat-e Eʿtebār dar Taʾmīn-e Mālī-ye Towlīd bā Taʾkīd bar Tajāreb-e Kešvar-hā-ye Montaḵab [The Role of Credit Guidance in Financing Production with Emphasis on Selected Countries' Experiences]. Amniyat-e Eqtesādī [Economic Security], 11(8), 35–56 [in Persian].
  3. Fāṭemī Zardān, Yaʿqūb & Baḵšī, A., (1401 SH/2022). Barrasī-ye Āṯār-e Tas’hīlāt-e Eʿṭāʾī-ye Bānk-hā dar Motaghayyir-hā-ye Kalān-e Eqtesādī [Examining the Effects of Bank Loans on Macroeconomic Variables]. Pajoohesh-hā-ye Puli-Bānkī [Monetary and Banking Research], 15(54), 593–618 [in Persian].
  4. Moʾmen-Zādeh, M, M., & Taqī Netāj, Ḡ, Ḥ., (1401 SH/2022). Čāleš-hā-ye Asāsī-ye Rāhbarī-ye Gorūhī-ye Bongāh dar Bānk-hā va Masʾaleh-ye Naqdīnegī-ye Nā-Sālem [Fundamental Challenges of Corporate Group Governance in Banks and the Issue of Unhealthy Liquidity]. Iran, Tehran: Bānk-e Markazī-ye Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān [in Persian].
  5. Markaz-e Pajoohesh-hā-ye Oṭāq-e Īrān (1401 SH/2022). Pāyesh-e Mellī-ye Moḥīṭ-e Kasb-o-Kār-e Īrān [National Monitoring of Iran's Business Environment]. Iran, Tehran: Markaz-e Pajoohesh-hā-ye Oṭāq-e Īrān [in Persian].
  6. Markaz-e Āmār-e Īrān (1400 SH/2021). Sālnāmeh-ye Āmārī [Statistical Yearbook]. Iran, Tehran: Markaz-e Āmār-e Īrān [in Persian].
  7. Rāʾījī Yānserī, S., (1399 SH/2020). Aṯar-e Hedāyat-e Eʿtebār bar Kasb-o-Kār-hā-ye Ḡeyr-e Mālī [The Effect of Credit Guidance on Non-Financial Businesses]. Sūmin Konferāns-e Beyn-al-Melalī-ye Modīriyat-e Omūr-e Mālī, Tejārat, Bānk, Eqtesād va Ḥesābdārī [3rd Int. Conf. on Financial Management, Trade, Banking, Economics and Accounting] [in Persian].
  8. Oṭāq-e Bāzargānī, Ṣanāyeʿ, Maʿāden va Kešāvarzī-ye Īrān (1399 SH/2020). Sālnāmeh-ye Āmārī [Statistical Yearbook]. Iran, Tehran: Oṭāq-e Bāzargānī, Ṣanāyeʿ, Maʿāden va Kešāvarzī-ye Īrān [in Persian].
  9. Ṭabībīān, M., (1399 SH/2020). Masʾaleh-ye Hedāyat-e Naqdīnegī be Towlīd [The Issue of Directing Liquidity to Production]. Jahān-e Ṣanʿat [World of Industry], News ID: 124192 [in Persian].
  10. Ḵāndūzī, E., & Maqīseh, M., (1397 SH/2018). Naqd-e Barnameh-hā-ye Towseʿeh-ye Īrān az Manẓar-e Ertebāṭ-e Baḵš-e Mālī va Vāqeʿī [Critique of Iran’s Development Plans from the Perspective of the Link Between the Financial and Real Sectors]. Pajoohesh-Nāmeh-ye Enteqādī-ye Motūn va Barnameh-hā-ye ʿOlūm-e Ensānī [Critical Research Journal of Humanities Texts and Programs], 18(9), 115–138 [in Persian].
  11. Bāyrām-Zādeh, S., Reżāʾīān, ʿ, Fartūk-Zādeh, Ḥ, R., & Rajabī-Nahūjī, M., (1396 SH/2017). Erāʾeh-ye Čārčūbī barā-ye Revāyat-Pajoohī dar Moṭāleʿāt-e Modīriyat barā-ye Mowājeheh bā Masāʾel-e Pīčīdeh [Providing a Framework for Narrative Research in Management Studies to Address Complex Issues]. Behbūd-e Modīriyat [Management Improvement], 36(11), 1–27 [in Persian].
  12. Eḵtiārī, M., (1396 SH/2017). Barrasī-ye ʿAmalkard-e Bānk-hā-ye Towsʿeh-ī dar Taʿāmel bā Bongāh-hā-ye Kūčak va Motavasseṭ va Erāʾeh-ye Alḡū-ye Taʿāmel-e Maṭlūb (Resāleh-ye Doḵtorī) [Evaluation of Development Banks’ Performance in Interaction with SMEs and Providing an Optimal Interaction Model (Doctoral Dissertation)]. Tehran: Dānešgāh-e Tehrān [in Persian].
  13. Dorūdīān, Ḥ., & Ṣobḥānī, Ḥ., (1395 SH/2016). Arzyābī-ye Tojīh-Pazīrī-ye Ḵalq-e Pul be-Vasīleh-ye Sestem-e Bānkī dar Neẓām-e Bānk-dārī-ye Eslāmī [Assessing the Feasibility of Money Creation by the Banking System in the Islamic Banking System]. Eqtesād-e Eslāmī [Islamic Economics], 16(64), 31–54 [in Persian].
  14. Moṣṭafā-Zādeh, Ā., (1394 SH/2015). Alḡū-ye Taʾmīn-e Mālī-ye Bongāh-hā-ye Kūčak va Motavasseṭ: Taḥlīlī bar Mafhūm va Ahammīyat-e Taʾmīn-e Mālī-ye Bongāh-hā-ye Kūčak va Motavasseṭ [A Financing Model for SMEs: An Analysis of the Concept and Importance of SME Financing]. Iran, Tehran: Markaz-e Pajoohesh-hā-ye Majles-e Šorā-ye Eslāmī [in Persian].
  15. Fartūk-Zādeh, Ḥ, R., & Vazīrī, J., (1393 SH/2014). Sākht-e Darūnī-ye Qodrat-e Mellī, Alḡū-ye Se-Lāyeʾī va Ramzgošāʾī az Pīčīdegi-ye Morakkab [The Internal Structure of National Power, the Three-Layer Model, and Decoding Complex Complexity]. Iran, Tehran: Moʿāvenat-e Omūr-e Rāhbordī va Ešrāf-e Farmāndehī [in Persian].
  16. Ḵavājūʾī, Š., & Gorgānī Fīrūz-Jāh, A., (1393 SH/2014). Barrasī-ye Rabṭeh beyn Vežegī-hā-ye Heyʾat-e Modīreh va Revaš-hā-ye Taʾmīn-e Mālī-ye Šerkat-hā-ye Pazīrofteh-Šodeh dar Būrs-e Orāq-e Behādār-e Tehrān [Examining the Relationship Between Board Characteristics and Financing Methods of Companies Listed on the Tehran Stock Exchange]. Ḥesābdārī va Ḥesābresī [Accounting and Auditing], 6(21), 24–47. DOI: 10.22034/iaar.2014.104396 [in Persian].
  17. Dīvāndarī, A., Zālī, M., & Kolūbandī, M, M., (1388 SH/2009). Arzyābī-ye Asarbakhšī-ye Tarḥ-e Bongāh-hā-ye Zūd-Bāzdah [Evaluating the Effectiveness of the Quick-Return Enterprise Plan]. Kār va Jāmeʿeh [Work and Society], 10(109), 4–15 [in Persian].
  18. Dānāʾī-Fard, Ḥ., Alvānī, S, M., & Āzar, Ā., (1388 SH/2009). Revaš-Šenāsī-ye Pajoohesh-e Keyfī dar Modīriyat: Rūykarī Jāmeʿ (Čāp-e Sevvom) [Qualitative Research Methodology in Management: A Comprehensive Approach (3rd ed.)]. Tehran: Ṣaffār [in Persian].
  19. Nowfarastī, M., (1384 SH/2005). Barrasī-ye Taʾsīr-e Sīāsat-hā-ye Puli va Arzī bar Eqtesād-e Īrān dar Čārčūb-e Yek Alḡū-ye Eqtesād-Senjī-ye Kalān-e Poyā [Examining the Impact of Monetary and Exchange Rate Policies on Iran's Economy within a Dynamic Macroeconometric Model]. Taḥqīqāt-e Eqtesādī [Economic Research], 40(70), 1–29. https://jte.ut.ac.ir/article_13449.html[in Persian].
  20. Ntarmah, A. H., Kong, Y., Obeng, A. F., & Gyedu, S. (2022). The role of Bank Financing in Economic Growth and Environmental Outcomes of Sub-Saharan Africa: Evidence from Novel Quantile Regression and Panel Vector Autoregressive Models. Environmental Science and Pollution Research, 29(21), 31807-31845.
  21. Dikau, S., & Volz, U. (2023). Out of the window? Green Monetary Policy in China: Window Guidance and the Promotion of Sustainable Lending and Investment. Climate Policy, 23(1), 122-137.
  22. Safi Dastjerdi, D., Tayebi, K., & Elahi, N. (2021). Loan Interest Rate Uncertainty and Financing SMEs Listed in Tehran Stock Exchange. Journal of Asset Management and Financing, 9(2), 1-20.
  23. Bing, X., Shenghong, Zh., & Xiaohui, Ch. (2020). Uncertainty in Financing Interest Rates for Startups. Industrial Marketing Management. Doi: 10.1016/j.indmarman.2020.02.026.
  24. Li, Z., & Zhong, J. (2020). Impact of Economic Policy Uncertainty Shocks on China's Financial Conditions. Finance Research Letters, 35, 101303. Doi: 10.1016/j.frl.2019.101303.
  25. Jacab, Z., & Kumhof, M. (2015). “Banks are not Intermediaries of Loanable Funds and why this Matters”, Bank of England Working Paper. No. 529.
  26. Bamberg, M. (2012). APA Handbook of Research Methods in Psychology: Vol. 2. Quantitative, Qualitative, Neuropsychological, and Biological, H. Cooper, American Psychological Association. http://dx.doi.org/10.1037/13620-006
  27. Lederwasch, A., Mason, L., Daly, J., Prior, T., & Giurco, D. (2011). A Vision for Mining and Minerals: Applying Causal Layered Analysis and art. Journal of Futures Studies, 15(4), 203-224.
  28. Liamputtong, P. (2011). Focus Group Methodology: Principle and Practice.
  29. Callahan, J. L. (2010). Constructing a Manuscript: Distinguishing Integrative Literature Reviews and Conceptual and Theory Articles. Human Resource Development Review, 9(3), 300-304.
  30. Riessman, C. K. (2008). Narrative Methods for the Human Sciences. Sage.
  31. Basu, S. (2006). 18 The Role of Banks in the Context of Economic Development with Reference to South Korea and India. A Handbook of Alternative Monetary Economics, 291.
  32. Jackson, M. C. (2016). Systems thinking: Creative Holism for Managers. John Wiley & Sons, Inc..
  33. Mitchell, M., Egudo M. (2003). A Review of Narrative Methodology. Published by DSTO Systems Sciences Laboratory PO Box 1500 Edinburgh South Australia 5111 Australia.
  34. Sterman, J., (2000). Business dynamics: Systems Thinking and Modeling for a Complex World.
  35. Hart, M., & Hanvey, E. (1995). Job Generation and New and Small Firms: Some Evidence from the late 1980s. Small Business Economics, 7(2), 97-109.
  36. North, D., & Smallbone, D. (1995). The Employment Generation Potential of Mature SMEs in Different Geographical Environments. Urban Studies, 32(9), 1517-1536.
  37. Lincoln, Y.S., Guba, E.G. (1985). Naturalistic Inquiry, Sage, Newbury Park, CA. Liu, K., Salvanes, K. G. & Sørensen, E. Ø. (2012). Good Skills in Bad Times: Cyclical Skill Mismatch and the Long-term Effects of Graduating in a Recession. Discussion Paper SAM 16-2012, Norwegian School of Economics.
  38. https://otaghiranonline.ir/UFiles/Docs/2024/11/25/Doc20241125140248145.pdf
تحقیقات مالی اسلامی
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 31
آبان 1403
صفحه 115-150
  • تاریخ دریافت: 29 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 13 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 10 شهریور 1403