نوع مقاله : علمی - پژوهشی (ابزارهای تأمین مالی اسلامی)

نویسندگان

• حسین میثمی
• حمید زمان‌زاده

استادیار پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران

چکیده

گواهی اعتبار مولد (گام) یکی از جدیدترین نوآوری‌های نظام پولی- مالی کشور در راستای تأمین مالی بخش حقیقی اقتصاد محسوب می‌شود که می‌تواند دسترسی واحدهای تولیدی به سرمایه در گردش را ارتقا بخشد. این اوراق بستر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و بازار سرمایه جهت تأمین مالی تولید با نگرانی کمتر از نشت منابع به بخش غیرمولد اقتصاد را فراهم می‌کند.
پرسش اصلی تحقیق آن است که مبانی فقهی و مدل عملیاتی استفاده از اوراق گام براساس مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران کدام است و چه راهکارهای فقهی جایگزین دیگری در این رابطه وجود دارد؟ یافته‌های تحقیق که به روش توصیفی و تحلیل محتوا به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که از منظر فقهی راهکار مصوب شورای فقهی در رابطه اوراق گام، مبتنی‌بر عقد «ضمانت عرفی یا بانکی» است. در این الگو، بانک دو نقش «عامل صدور» و همچنین «ضامن بازپرداخت» اوراق را برعهده دارد که می‌تواند بابت هر دو مورد کارمزد دریافت کند. همچنین، اوراق گام می‌تواند براساس دو قالب حقوقی دیگر یعنی «صلح» و «معاوضه» نیز منتشر شود. اگر قالب حقوقی مورداستفاده صلح یا معاوضه باشد، تعهدات بانک به‌صورت بالای خط ثبت‌شده و لذا بانک در زمان صدور اوراق بدهکار محسوب می‌شود. اما در الگوی مصوب مبتنی‌بر عقد ضمانت عرفی، تعهدات بانک به‌صورت زیرخط ثبت می‌شود؛ یعنی بانک با صدور اوراق گام صرفاً نقش ضمانت را برعهده می‌گیرد و بدهکار محسوب نمی‌شود که این امر یکی از مزایای الگوی مصوب گام محسوب می‌شود. 

کلیدواژه‌ها

• گواهی اعتبار مولد (گام)
• صکوک
• ضمانت
• صلح
• بانک مرکزی. طبقه‌بندی JEL: E43
• E52

20.1001.1.22518290.1399.9.2.4.4

عنوان مقاله [English]

Using Gam Sukuk to Finance Value Chain: Nature, Function and Shariah-Compliant Solutions

نویسندگان [English]

• Hosin Meysami
• Hamid Zamanzadeh

Assistant Professor of Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The Gam Sukuk is one of the newest innovations of the Iranian monetary and financial system in financing the real sector of the economy. This new financial instrument can boost the availability of working capital finance for Iranian firms. The Gam Sukuk provides the base for using the potentials of the private sector and capital market to finance the economic businesses.
   The main question of the current research is: “What are the jurisprudential foundations and operational model of using Gam Sukuk based on the views of the Iranian Central Bank Shariah Board? Moreover, what are the other related solutions? The results obtained through an analytical-descriptive approach show that based on the Shariah Board Fatwa, the Daman (guarantee) contract can be used for issuing this kind of Sukuk. In this regard, banks will have two roles: issuing Sukuk and guaranteeing that, and can receive separate fees for these duties. Also, the Gam Sukuk can be issued based on two other Islamic contracts which are Sulh and Taweez. When these two contracts are used to justify Gam Sukuk, the bank's obligations appear as on-balance sheet items and hence the bank is considered a debtor. However, in the Daman (guarantee) contract the bank's obligations are off-balance sheet items and the bank is not viewed as a debtor. This is one of the merits of Gam model.

کلیدواژه‌ها [English]

• Gam Securities
• Sukuk
• Daman (Guarantee) Contract
• Sulh
• Central Bank. JEL Classification: E43
• E52