طراحی صندوق سرمایه‌گذاری خرید دین سازگار با فقه امامیه

نوع مقاله : علمی پژوهشی (صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

3 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

چکیده

تأمین منابع مالی مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی همواره دغدغه مهمی برای فعالان اقتصادی و دولت‌ها به‌شمار می‌رود؛ در شرایط رکودی معمولاً بنگاه‌ها نمی‌توانند مطالبات خود را به‌صورت نقدی دریافت کنند؛ در این شرایط مشکل نقدینگی بنگاه می‌تواند منجربه توقف فعالیت‌ها و کاهش اشتغال و رشد اقتصادی شود.
مسأله موردبررسی در این مقاله ایجاد نهادهای تخصصی کارآمد برای تنزیل انواع مطالبات در کشور است. در این پژوهش با در نظر گرفتن خرید دِین، به طراحی نهاد تخصصی تنزیل‌کننده مطالبات «صندوق سرمایه‌گذاری خرید دین سازگار با فقه امامیه» پرداخته‌ایم. باتوجه به گسترش روزافزون معاملات مدت‌دار در شرایط رکودی، نیاز به تنزیل انواع مطالبات و حجم قابل‌توجه تنزیل در سایر کشورها، انجام پژوهش برای ایجاد این‌گونه نهادها ضرورت دارد. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه‌ای و پرسشنامه است؛ بدین‌صورت که ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، نهادهای وصول مطالبات موردبررسی قرارگرفته و مفاهیم مرتبط با آن را شرح می‌دهیم، سپس به‌موضوع صندوق سرمایه­گذاری خرید دین پرداخته و این صندوق را نیز توضیح می‌دهیم. جهت مطالعات فقهی نیز از روش تطبیق نظرات فقهای امامیه راجع به مبحث دین و خرید دین با ارکان و روابط صندوق استفاده‌شده است و برای اعتبارسنجی مدل عملیاتی، پرسشنامه‌ای طراحی شد و نظرات خبرگان در این خصوص جمع‌آوری گردید. با توجه به نتایج حاصله حدود 80 درصد از خبرگان با پیشنهاد‌ها و راهکارهای محقق کاملاً موافق یا موافق هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Design of Discounting Investment Fund Conforming with Shi'a Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mohammad Ali Torabi 1
  • Reza Yarmohammadi 2
  • Sayyed Abbas Mousavian 3

1 Ph.D. Student of Financial Management, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq(as) University, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student of Financial Management, Faculty of Islamic Sciences and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

3 Professor of Islamic Culture and Thought Research Center, Qom, Iran

چکیده [English]

Financing businesses has always been a major concern for entrepreneurs and governments. In the recession, firms cannot usually receive their claims in cash, and the firms’ liquidity problems could lead to the suspension and reduction of employment and economic growth.
The main subject of this paper is creating efficient and specialized institutions for receivables discounting in the country. Here, by considering debt discounting, we have designed a specialized entity for receivables discounting i.e. "Discounting Investment Fund Conforming with Shi'a Jurisprudence". Due to the increasing long-term trades in the recession, the need for discounting different types of receivables and the remarkable volume of discounting in other countries, research is needed to establish such institutions. The method of this research is descriptive/ analytical and data collection is based on library studies and questionnaires. First, by library research, we have studied institutions responsible for collecting the debts and have described the related concepts and then have explained Discounting Investment Fund. Sharia studies include comparing Imamiah jurisprudents’ views on discounting with entities and relations involved in the Fund. To validate the operational model, a questionnaire was designed and experts’ opinions in this regard were collected. As the results show, about 80 percent of the experts agree or strongly agree with the researcher’s suggestions and solutions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imamieh Jurisprudence
  • Jafari Jurisprudence
  • Buying and Selling Debt
  • Buying Debt
  • Investment Fund JEL Classification: E51
  • G23
اردبیلی، احمدبن محمد (1403ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان (جلد نه، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامع مدرسین حوزه علمیه.
اعتصامی، سیدامیرحسین (1393). طراحی الگوی بازار انتقال تسهیلات در بانکداری بدون ربا بر مبنای فقه امامیه. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.
اسدی، غلامحسین، و سعیدی علی (1382). طراحی اوراق بدهی مرکب مبتنی‌بر نظام مالی اسلام. فصلنامه تحقیقات مالی، 5(16)، 3-20.
بان، حسن (1388). مطالعه تطبیقی صندوق‌های سرمایه‌گذاری املاک و مستغلات (صام) در سایر کشورها و بررسی امکان‌پذیری راه‌اندازی آن در ایران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1391). آمار مربوط به تسهیلات اعطایی خرید دین و دستورالعمل­های عقود اسلامی.
پورابراهیمی، محمدرضا؛ ملیحی، سیدمحمدحسن؛ و یارمحمدی، رضا (1397). طراحی قراردادهای عرضه دارایی‌های معنوی در بازار سرمایه ایران مبتنی‌بر فقه امامیه. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 7(14)، 247-276.
تهرانی، رضا، و نوربخش، عسگر (1389). فرهنگ مالی و سرمایه‌گذاری. تهران: نگاه دانش.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1388). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی (چاپ هفدهم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاه‌ها.
حسن‌زاده، علی (1389). انطباق عاملیت (فاکتورینگ) با عقود اسلامی در نظام بانکداری ایران، فصلنامه تازه­های اقتصاد، 8(128)، 61-70.
حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1413ق). مختلف‌الشیعه فی احکام الشریعه (جلد پنجم، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خاکی، غلامرضا (1379). روش‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ در م‍دی‍ری‍ت‌ (چاپ اول)، تهران: ب‍ازت‍اب‌.
خزعلی، محسن (1383). خرید و فروش پول، تنزیل سفته و استفاده از حیله­های شرعی با تأکید بر دیدگاه­های امام خمینی و شهید مطهری. فصلنامه پژوهشنامه متین، 6(23 و 24)، 105-132.
خلیلی، غلامرضا (1393). بررسی مشروعیت تنزیل اسناد تجاری و شرایط و آثار آن در حقوق ایران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
رحمانی، علی، و قشقایی، فاطمه (1391). نقش فاکتورینگ در تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط. پنجمین کنفرانس نظام تأمین مالی در ایران.
زارع، حسن (1393). خرید دین در معاملات بانکی. (پایان‌نامه کارشناسی‌ ارشد). دانشگاه قم، قم، ایران.
سازمان بورس و اوراق بهادار (1397). اساسنامه و امیدنامه صندوق­های سرمایه­گذاری و آمار مربوط به انتشار اوراق بهادار.  
شیروی، عبدالحسین (1394). حقوق تجارت بین‌الملل (چاپ هشتم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاه‌ها.
عاملی، حر (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت.
فیضی‌چکاب، غلام‌نبی، و درزی، علی (1393). ماهیت حقوقی قرارداد تأمین مالی فاکتورینگ (مطالعه تطبیقی حقوق آمریکا، انگلیس، فرانسه و ایران). دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی. 5(10)، 509-533.
قیصری، پیمان (1393). طراحی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک کالا متناسب با بازار سرمایه ایران. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.
محقق‌ثانی، علی‌بن حسین (1414ق). جامع‌المقاصد فی شرح القواعد (جلد پنجم، چاپ دوم). قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار (1396). مصوبات کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار.
معصومی‌نیا، غلامعلی (1385). تخفیف مبلغ بدهی در دیون مدت­دار در برابر کاهش مدت سررسید. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 6(24)، 131-152.
معصومی‌نیا، غلامعلی (1389). ابزارهای مشتقه؛ بررسی فقهی و اقتصادی (چاپ دوم). قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
معیّن، محمد (1360). فرهنگ معیّن (جلد اول). تهران: امیرکبیر.
موسویان، سید‌عباس (1391). بازار سرمایه اسلامی (چاپ اول). قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سیدعباس و شیرمردی احمدآباد، حسین (1391). مدیریت ریسک‌های اوراق بهادار مضاربه با تأکید بر فقه امامیه. دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، 2(3)، 39-68.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1416ق). تحریر‌الوسیله. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1375). استفتائات، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
موسوی، سیدباقر (1381). خرید و فروش دین (تنزیل). فصلنامه اقتصاد اسلامی، 2(7)،
75-88.
نظرپور، محمدنقی، و ابراهیمی، محبوبه (1388). طراحیصندوقسرمایه‌گذاریمشترک اسلامیدربازارسرمایه. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 9(33)، 63-94.
Bonzanini, D., (2015). Factors Chain International, Annual Review. https://www.fci.nl;
U.S. Department of Commerce (2008). Trade Finance Guide a Quick Refrence for Exporters, https://www.trade.gov.
Ackerman, Andrew (October 30, 2008). Securities Industry and Financial Markets Association, https://www.sifma.org
Pande, G. C., & Mithani, D. M., (1999), Encyclopaedic Dictionary of Economics, New Delhi, Anhmol Poblications, (3), 142, 143;
Reddan, Fiona. (2009). A business and regulatory perspective of Factoring & Forfaiting,  Ernst & Young UK Company
Houtte, V., (2001). The Law of International Trade, Sweet & Maxwell, p:285
Bakker, M. R., Klapper, L., & Udell, G. (2004). The Role of Factoring in Commercial Finance and the Case of Eastern Europe. World Bank Working Paper, (3342).
Murray, C., Holloway, D., & Timson-Hunt, D., (2012), “Schmitthoff: The Law & Practice of International Trade”, Sweet & Maxwell, Chapter 24, 12 th Edition
International Chamber of Commerce (Ed.). (1993). ICC Uniform Customs and Practice for Documentary Credits (43)3. Icc Pub.
Morgenson, G., & Harvey, C. R. (2002). The New York Times Dictionary of Money and Investing: the Essential a-to-z Guide to the Language of the New Market. Macmillan.
Pozen, R., Hamacher, T., & Phillips, D. T. (2015). The Fund Industry,+ Website: How Your Money is Managed. John Wiley & Sons.
  • تاریخ دریافت: 26 مهر 1395
  • تاریخ بازنگری: 15 اسفند 1395
  • تاریخ پذیرش: 08 فروردین 1396